Wat mag een staatsbedrijf doen, en wat niet? In het geval van Bpost lijkt er een stevige ideologische discussie in de maak. De Belgische post, een overheidsbedrijf, heeft plannen om ook voeding, tijdschriften en snoep te gaan verkopen. Minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen) ‘gaat bekijken welke andere maatschappelijke doeleinden het bedrijf zou kunnen vervullen’. Open Vld zet z’n voet. Voorzitter Egbert Lachaert vindt dat ‘fundamenteel oneerlijk’.

In het nieuws: Bpost-baas Jean-Paul Van Avermaet heeft plannen.

De details: De beurskoers van Bpost kreeg gisteren een klap. En dus kwam er nieuws over ‘nieuwe activiteiten’.

• Bpost kwam gisteren met cijfers, en ook nieuws: het dividend gaat fors naar beneden. Meteen klapte de koers ook fel ineen op de Brusselse beurs.
• Bpost is in overheidshanden, maar een minderheid van de aandelen is dus wel beursgenoteerd. Het verhaal is echter niet positief: opnieuw daalt het aantal brieven met meer dan 10 procent, ook in 2020. De pakjes breken wel een nieuw record.
• Maar interessanter was nog dat topman Jean-Paul Van Avermaet met nieuws over de toekomst van Bpost kwam. Hij wil gaan diversifiëren, en dus in de verkooppunten van Bpost ook andere activiteiten gaan ontplooien, in de komende vijf jaar. Het gaat om ‘bijkomende betalende buurt- en nabijheidsdiensten’, een dure term om te zeggen dat er mogelijk ook voeding, kranten, tijdschriften en snoep verkocht kan gaan worden.
• En Van Avermaet wil verder gaan, ‘om de maatschappelijke rol verder te kunnen spelen‘. Zo denkt hij aan ’toegang geven tot toestellen als printers en scanners’, een soort copyshop worden dus.
• Daarmee zou Bpost een aanzienlijke retailer/servicebedrijf kunnen worden, met 660 kantoren over heel het land zijn ze geen kleine speler. Meteen mogen copycenters en kleine dagbladhandelaars zich serieus achter de oren gaan krabben.
• Minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen) reageerde al op het nieuws, in Het Nieuwsblad. Ze doet de deur helemaal niet dicht: ‘Het is zeker iets dat we kunnen onderzoeken. Tegen de nieuwe beheersovereenkomst die we eind volgend jaar willen afsluiten met Bpost, gaan we bekijken welke andere maatschappelijke doeleinden het bedrijf zou kunnen vervullen. Dit zou daarin kunnen passen, maar dat gaan we nog bekijken.’
• Maar dat dreigt tot een behoorlijk stevig conflict te gaan leiden binnen Vivaldi. Want uiteraard staan de kleine handelaars, met Unizo op kop, al op hun achterste poten. Zij zien dergelijke concurrentie van een overheidsbedrijf niet zitten.
• En opvallend, voor het eerst mengt ook Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert zich in een regeringsdiscussie: ‘Een staatsbedrijf moet niet de concurrentie aangaan met de kleine zelfstandige en handelaar die belastingen betaalt om datzelfde staatsbedrijf te financieren. Fundamenteel oneerlijk’, zo tweette die vanmorgen. Een lijn in het zand dus, die moeilijk duidelijker kan getrokken worden.
• Meteen sprong oppositiepartij N-VA overigens ook in de discussie. Kamerlid Sander Loones (N-VA) herinnerde eraan dat de federale regering al met een enorme ondersteuning voor Bpost komt, elk jaar: ‘178.886.000 euro. Zoveel subsidie voorziet de paars-groene begroting om kranten te laten bedelen door De Post volgend jaar’, zo liet hij weten.
• De krantenwinkels klagen al jaren over die subsidie, en trokken met hun dossier naar het Europees Hof in Luxemburg. Maar ze lieten in 2018 de zaak vallen, omdat ze hoopten op subsidies vanuit de federale regering, in ruil. Die steun kwam er nooit.
• Even opmerkelijk: de uitval van N-VA leidde wel tot een felle reactie bij Lachaert: ‘Wat heeft de N-VA daar aan gedaan toen ze 4,5 jaar in de regering zat? Niets, nada, niente.’
• Voorlopig zijn er geen plannen bij Vivaldi om de 178 miljoen euro per jaar aan Bpost af te schaffen. Maar over die ‘uitbreiding van de maatschappelijke activiteiten van Bpost’ is het laatste woord nog niet gezegd.

De moeite om te lezen: Een nieuwe doorlichting van het publieke Waalse bedrijf Nethys is schokkend qua resultaten.

• De train de vie van de top van het Waalse nutsbedrijf Nethys, in overheidshanden, was ongelofelijk. Alles kon, op kosten van het bedrijf.
• Stéphane Moreau (ex-PS) was jarenlang een van de sterke mannen van de Franstalige socialisten in Luik, een rood bastion sinds mensenheugenis. Niet alleen was hij burgemeester van Ans, hij was vooral de man die als CEO van Tecteo een miljardenbedrijf bestuurde, de verzameling van allerlei Waalse intercommunales.
• Dat bedrijf groeide uit tot een mastodont, met onder meer participaties in de Waalse tegenhanger van Telenet, Voo. Op een bepaald moment waren ze zelfs eigenaar van de krantengroep Sud Presse, waardoor Moreau ook een aanzienlijke impact op de Franstalige media had.
• Het rijk van Moreau ging ten onder aan de affaire-Publifin in 2016 en 2017 (toen was Publifin de nieuwe naam van Tecteo, later zou die weer veranderen, in Nethys): daarin bleek al zeer uitgebreid dat er sprake was van bijzonder hoge vergoedingen voor de politiek benoemde top, voor de raden van bestuur, en allerlei andere raden waarop politici zogezegd moesten verschijnen om advies te geven, maar die in werkelijkheid niet of nauwelijks plaatsvonden.
• Uiteindelijk besliste de PS zelfs om Moreau uit de partij te zetten, omdat de schade zo groot was, en de Luikenaar eigenlijk niet wilde plooien naar de partijtop uit Henegouwen, Elio Di Rupo (PS) en Paul Magnette (PS).
• Vandaag komt in Le Soir en L’Echo de nieuwe doorlichting boven water, deze keer gedaan door Deloitte, over de uitgavenstijl van het vorige management van Nethys. Het is ronduit schokkend.
• Misschien meest opvallend element: de map uit de boekhouding, die het vorige management vergeten was te vernietigen, toen ze hun kantoren leegmaakten. Crisismanager Renaud Witmeur en z’n team stootten op de map, die schijnbaar achtergelaten was, en waar heel de handel en wandel van onkosten van de vorige top in beschreven staat.
• De map en de onkostenrekening van Nethys bij ING blijken hét sleutelelement om heel de spilzieke stijl van uitgaven bloot te leggen. Wat gebeurde er allemaal?
  • In totaal is er voor liefst 38,7 miljoen euro aan ‘atypische uitgaven’ gedaan, in heel de periode onder leiding van Moreau. Die terminologie is een eufemisme voor uitgaven die helemaal nooit hadden mogen gebeuren.
  • Daarbij is 16,6 miljoen aan consultants uitgegeven, en nog eens 620.000 euro aan advocaten, zonder dat er een aantoonbare reden was.
  • Verder valt een exuberante reisstijl op: een trip naar Las Vegas, weekendjes in Parijs, Saint-Tropez en Casablanca, het kon blijkbaar allemaal op kosten van het bedrijf.
  • Ook aan boekhandels, traiteurs en muziekfestivals werden uitgaven gedaan die de boekhouders niet kunnen verklaren.
  • Daarbij ging men zelfs zo ver om kosten voor shoppen in de supermarkt in te brengen: onder meer 1.800 euro in de Géant Casino in Saint-Tropez, en ook een bezoekje aan een wijnhandel dat het bedrijf 30.000 euro lichter maakte.
  • Verder blijkt ook een vergaande nonchalance met het geld van Nethys: een bedrijfswagen BMW 740 wordt in januari 2017 geflitst aan 93 kilometer per uur waar 70 mag. Maar het bedrijf maakt nooit bekend wie reed, en betaalt de boete niet. Daardoor loopt die boete uiteindelijk op tot 16.000 euro.
• De gevolgen zijn niet min nu: minstens twaalf strafonderzoeken zijn nu geopend op basis van het rapport.
• De politieke schade valt moeilijk te peilen: de PS heeft Moreau al langer op de straatstenen gezet, omdat er niets meer te redden viel. Met name de PTB, maar ook Ecolo, heeft erg geprofiteerd van het schandaal in 2017, om de concurrentie op links met de PS aan te gaan. In de uitlopers van het schandaal sneuvelden ook aan Vlaamse kant politici, onder meer Tom Balthazar, schepen in Gent en destijds gedoodverfde kandidaat om burgemeester te worden.
• Of een zoveelste onthulling nu nog steeds afstraalt op de PS, is maar zeer de vraag. Maar dat het op z’n minst opnieuw gênant is, staat buiten kijf: het is vooral veelzeggend over hoe ver de cultuur aan de top bij Nethys was doorgeslagen.

Ook om te volgen: Voor het eerst sinds de coronacrisis wordt de regering teruggefloten op juridisch vlak, bij het nemen van vergaande maatregelen.

• De Raad van State is immers erg streng over de inperking van ‘de vrijheid van godsdienst’: ze willen dat erediensten opnieuw mogelijk worden. Dat is een opvallende stap, eerder werden andere inperkingen van vrijheden, onder meer de avondklok, wel getolereerd.
• Daarmee gooit de Raad van State een juridisch bommetje. En meteen dreigt de kerstdiscussie zo langs de achterdeur weer binnen te komen voor de regering De Croo, die net de rust wilde doen weerkeren in het dossier.
• ‘Kerstmis is uiteindelijk toch het belangrijkste feest‘, zo poneerde vanmorgen N-VA-Kamerlid Michael Freilich op Radio 1. De Antwerpenaar was afgezakt naar de studio’s van de VRT, om de beslissing van de Raad van State te verdedigen.
• De N-VA’er, prominent lid van de Joodse gemeenschap in Antwerpen, zat daar in de eerste plaats omdat het een aantal Joodse organisaties waren, die naar de Raad van State waren gestapt, om het verbod op erediensten aan te vechten, waarna ze gisteren gelijk haalden voor die administratieve rechtbank.
• De oorzaak: een verbod dat opgelegd was in de eerste lockdown, en herhaald werd in de tweede, ‘gedeeltelijke’, lockdown: enkel trouwen en begrafenissen mogen nog doorgaan, en ook maar in zeer beperkte kring, met vijf personen. Dat verbod loopt nog tot 15 januari.
• Bij de Joodse gemeenschap leidde dat tot hoogspanning: onder meer een illegale trouw, die door de Antwerpse politie stilgelegd werd, wees erop hoezeer men daar in bepaalde kringen vasthoudt aan de religieuze traditie, die voorschrijft dat trouwen met meer aanwezigen moet.
• Een totaalverbod, zoals nu van kracht, is voor de Raad van State te beperkend:
  • Want daarmee is de overheid strenger voor het uitoefenen van religies dan voor andere activiteiten: ‘Er is een disproportionele beperking van de vrijheid van eredienst’, zo schrijven ze.
  • Immers, de overheid zou ook missen en andere ceremonies, bij uitzondering en in beperkte kring, kunnen laten doorgaan, en iedereen z’n naam en adres plus contactgegevens laten opgeven: ‘Men voorziet zelfs niet in de mogelijkheid om de collectieve uitoefening van de eredienst ten minste, bij wijze van uitzondering en onder voorwaarden, te laten plaatsvinden in bepaalde gevallen, eventueel enkel op aanvraag met opgave van plaats en tijdstip.’
• Freilich wist het vanmorgen slim te keren op veel meer dan de Joodse gemeenschap alleen: hij onderstreepte niet toevallig ook kerst. En hij herhaalde ‘dat in alle buurlanden een dergelijk verbod op erediensten niet geldt‘, en in Frankrijk de Raad van State zelfs een verbod al eerder vernietigde.
• Zo komt een bekende discussie weer op tafel. Al weken dringt de MR, onder leiding van Georges-Louis Bouchez (MR), erop aan om toch maar de strenge sociale regels wat te verlichten, met name voor kerst. Dat wil hij naar voorbeeld van Frankrijk, maar ook Duitsland.
• Maar intern ligt dat zeer moeilijk in de regering. Zowel minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) als premier Alexander De Croo (Open Vld) zijn van mening dat de huidige cijfers echt geen versoepelingen verdragen. Die ‘harde’ lijn leggen ze ook op in het Overlegcomité, waarin ook de MR zetelt met een paar ministers.
• Maar Bouchez blijft erover duwen, in de media, tot ergernis van de regeringspartners. Gisteren nog vroeg PS-voorzitter Paul Magnette publiekelijk aan Egbert Lachaert (Open Vld) ‘of die eens een goed gesprek wilde voeren‘ binnen de blauwe familie, daarover.
• Opvallend vanmorgen was dat Joachim Coens, de voorzitter van CD&V, die eigenlijk ook wel een versoepeling voor kerst wilde, erg enthousiast reageerde op de beslissing van de Raad van State. ‘Goed dat ook het belang van zingeving in deze donkere tijden benadrukt wordt. Dit arrest moet doen nadenken over creatieve manieren hoe een veilige kerstviering kan plaatsvinden‘, zo stelde Coens.
• De CD&V-voorzitter vindt al veel langer dat er meer flexibiliteit moet zijn rond misvieringen, binnen CD&V dringt hij daar al maanden op aan bij z’n ministers.
• Het is nu aan minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld), die bevoegd is voor religies, om tot een compromis te komen. Maar vermoedelijk rolt daar toch uit dat, in beperkte kring, misvieringen zullen worden toegestaan. Morgenmiddag is daarover overleg met de verschillende geloofsgemeenschappen. ‘We zoeken naar een juist evenwicht tussen godsdienstvrijheid en volksgezondheid.’
• Meteen dus wel een, juridisch afgedwongen, kleine versoepeling, die in de maak is: niet meteen communicatief een simpele zaak voor de regering.

Zeker te volgen: Valt vandaag het doek over de brexit?

• Hoogspanning in Brussel: de EU en de UK gaan vanavond naar een finale ontmoeting over de brexit. De Britse premier Boris Johnson zakt vanavond af naar de Europese hoofdstad, om een finale deal te proberen onderhandelen tijdens een diner.
• Vraag is of daar een ‘harde brexit’ nog kan vermeden worden. Want de standpunten liggen ver uiteen. Het gaat nog over visserij, maar vooral over de arbitrage van een akkoord en de fundamentele punten: is er een mogelijkheid om de Britten ‘uitzonderingen’ te geven, die ze graag willen, op de Europese regels.
• De EU-leiders willen absoluut vermijden dat ze uiteen gespeeld worden door de UK, het is dus kwestie van Johnson enkel met Ursula von der Leyen te laten onderhandelen.
• Maar de fundamentele vraag is of Johnson nog een politieke knieval kan doen, en zich uiteindelijk onderwerpen aan de EU-regels, zij het lichtjes aangepast voor hen. Is dat niet het geval, dan is een harde brexit onvermijdelijk.
• In dat geval zou de economische schade voor een aantal EU-lidstaten erg groot zijn: België en Nederland dreigen het meest te verliezen. Maar die schade weegt niet op tegen de eenheid die de EU wil bewaren in haar onderhandelingen met de UK, zeker de grote landen blijven erop aandringen om de UK niet allerlei voordelen te geven.