Verlegenheid is een gevoel dat de meeste mensen, weliswaar in meerdere of mindere mate, ervaren op bepaalde momenten. Zo kan het gebeuren dat je verlegen wordt bij het binnenlopen van een ruimte waar een zakelijke bijeenkomst of een feest wordt gehouden. In de regel zal je verlegenheid nog verder toenemen als je in deze ruimte geen bekend gezicht kunt ontdekken. Je kunt je namelijk erg verlegen gaan voelen op het moment dat je met een onbekende contact op gaat nemen (zelfs als dit per telefoon gebeurt), bijvoorbeeld omdat een vriend je aan heeft geraden om met hem, of haar, te gaan netwerken. Het gros van de mensen voelt zich zelfs geremd in de meest uiteenlopende situaties, sommige personen zullen echter het gevoel van verlegenheid veel eerder, en doorgaans ook vaker en/of erger, dan een ander ervaren. Verlegenheid kan om die reden dan ook een ernstige belemmering gaan vormen, en soms zelfs hun leven gaan beheersen.

Wat is verlegenheid precies?

In een groot aantal gevallen zal het fenomeen verlegenheid omschreven kunnen worden als het hebben een ervaring die zich kenmerkt door een gevoel van ongemak en/of remming met betrekking tot de contacten tussen personen. Dit kan zowel op persoonlijk- als op professioneel vlak zijn en de doelen die daarin worden gesteld ernstig in de weg staan. Verlegenheid kan variëren van een milde sociale onhandigheid tot volledig geremd zijn (en zelfs een zekere sociale fobie betreffen).

Veel wetenschappers zijn van mening dat verlegenheid (voor een deel) het gevolg is van een genetische aanleg die terug te voeren is tot bepaalde verbindingen in de hersenen van de mens. Dat wil dus zeggen dat wanneer je ouders verlegen zijn, jij een grotere kans hebt om eveneens last van verlegenheid te hebben. Psychologen Bernardo Carducci en Philip Zimbardo denken een toename van het aantal van verlegen mensen waar te nemen. Zij hebben namelijk het idee dat deze stijging geweten kan worden aan de enorm snelle technologische vooruitgang waardoor het hebben van persoonlijk contact steeds minder noodzakelijk is geworden en het hebben van een interactie met een ander persoon steeds minder vaak voor hoeft te komen. De belangrijkste technologische ontwikkelingen die een bijdrage leveren aan de toename van het aantal verlegen mensen zijn onder andere:

• geldautomaten,
• voicemail,
• whatsapp,
• social media websites, zoals Facebook en Twitter,

Andere deskundigen op het gebied van verlegenheid zijn echter van mening dat de technologie niet de schuld is voor deze toename, maar eerder dat deze vernieuwingen erg nuttig kunnen zijn. Ze denken zelfs dat het gebruik van internet verlegen mensen kan helpen om hun sociale geremdheid te verbeteren en hun sociale vaardigheden te verbeteren.

Verlegenheid kan schadelijk zijn voor je loopbaan

Op het moment dat je verlegen bent, dan is het goed mogelijk dat je carrière hier ernstig onder te lijden heeft. Er zijn uiteraard een aantal voor de hand liggende redenen die aan deze schade gekoppeld kunnen worden, zoals:

• als je verlegen bent, dan ben je minder goed in staat om je tijdens een sollicitatiegesprek te presenteren,
• je beheerst waarschijnlijk minder goed de kunst van het netwerken,
• je bent doorgaans ook niet assertief genoeg met betrekking tot het inspelen op kansen die op je pad komen. 

Daarnaast zijn er eveneens een aantal minder voor de hand liggende redenen waarom verlegenheid je professionele loopbaan schade kan berokkenen. Zo hebben onderzoekers ontdekt dat mensen die verlegen zijn:

• de neiging hebben om hun loopbaan later van start te laten gaan, of er zelfs helemaal niet aan durven beginnen,
• zullen eerder dan hun meer extraverte collega’s een voorgestelde promotie afwijzen omdat ze de voorkeur geven aan een loopbaan die minder contact met anderen met zich mee zal brengen,
• zullen minder goed kunnen beslissen welk doel ze na dienen te streven. 

Indien een verlegen persoon eenmaal een loopbaan op heeft gebouwd, dan zal hij of zij het een stuk lastiger hebben bij het ontwikkelen van een eigen identiteit op het gebied van de carrière. Deze mensen hebben immers een zelfbeeld waarin ze zichzelf zien als bekwaam of succesvol binnen hun vakgebied. Met andere woorden: verlegen mensen zullen zich wel zorgen maken over hoe andere personen hen zien, terwijl juist het grootste probleem vaak wordt gevormd door de manier waarop ze naar zichzelf kijken.

Het overwinnen van je verlegenheid

Volgens Richard Heimberg, een deskundige op het gebied van sociale fobieën, verbonden aan de Temple University, kan de oorsprong van verlegenheid worden vergeleken met die van een sociale fobie. Verlegenheid mag dus absoluut niet worden onderschat omdat het een ernstige stoornis betreft en soms zelfs door een deskundige behandeld dient te worden. Verlegenheid kan volgens deze expert dan ook extreme vormen aan gaan nemen en mensen zelfs afzonderen van hun omgeving, hun familie, alle leuke dingen in het leven, het vinden van liefde en de omgang met anderen. Hij beveelt dan ook zeker aan om, in het geval je lijdt aan verlegenheid, om effectieve behandelingen in te zetten. Deze sociale fobie kan dan eerst goed worden onderzocht en uiteindelijk zelfs worden genezen. 

Een recente studie, die uit werd gevoerd door Heimberg in samenwerking met psychiater Michael Liebowitz, is vast komen te staan dat een heleboel patiënten die een cognitieve gedragstherapie (CGT) of een specifiek geneesmiddel gebruikten (bedoeld om depressies te behandelen) lieten belangrijke verbeteringen zien. Een groot deel van de mensen die de medicijnen gebruikten, vielen echter terug in hun oude gedrag, terwijl slechts een klein percentage van de mensen die cognitieve gedragstherapie hadden gekregen een dergelijke terugval lieten zien. Een aantal sessies met een gespecialiseerde therapeut die zich heeft gericht op dit soort problemen kunnen een belangrijke remming wegnemen en je toestaan om je loopbaan verder uit te bouwen.

Sommige mensen die echter last hebben van verlegenheid hebben baat bij een meer eenvoudige behandeling dan het volgen van een therapie of het gebruik van medicijnen. Zo kan bijvoorbeeld jezelf gewoon bloot te stellen aan uiteenlopende sociale situaties zeer effectief zijn. Sommige mensen nemen zelfs een baan die hen zal dwingen om met andere mensen te communiceren, zelfs als ze daar aanvankelijk hun bedenkingen over hebben. Een belangrijk punt bij het overwinnen van je verlegenheid is het begrijpen van het eigenlijke probleem en de stap durven te zetten om de uitdaging hiermee aan te gaan. Indien je deze stappen kunt zetten, dan ben je doorgaans al een aardig eind op de goede weg om je gevoel van verlegenheid de baas te worden (en het waarschijnlijk na verloop van tijd helemaal te overwinnen).