Bij de tussentijdse verkiezingen – ‘midterm elections’ – staat deze keer meer op het spel dan dan alleen zetels in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. President Trump heeft van de verkiezingen een referendum over zijn beleid gemaakt.

Op dinsdag 6 november trekken de Amerikanen naar de stembus. Dat op een dinsdag en niet op een zondag wordt gestemd, mag in Europa dan al verbazen, de reden moet worden gezocht in het landbouwtijdperk.

Waarom stemmen de Amerikanen altijd op een dinsdag?

In 1845 werd wettelijk vastgelegd dat verkiezingen op de eerste dinsdag na de eerste maandag in november gehouden moeten worden. Met als belangrijkste reden dat de zondagsrust niet zou worden verstoord. Wat met de maandag dan? Ook dat was in die tijd niet handig, omdat vele mensen een lange reis met paard en kar naar het dichtstbijzijnde stemhok voor de boeg hadden. Maandag reizen, dinsdag stemmen, dus. 

Dat in de VS dinsdag wordt gestemd is ook maar gedeeltelijk waar. In de meeste staten kan via ‘early voting’ al weken op voorhand worden gestemd.

Een referendum over het beleid van Donald Trump?

Bij de tussentijdse verkiezingen – ‘midterm elections’ – staat deze keer meer op het spel dan dan alleen zetels in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. President Trump heeft van de verkiezingen een referendum over zijn beleid gemaakt, waarbij hij steun zoekt bij de kiezers om zijn populistische opstand door te zetten. Leugens of loze beloftes worden daarbij niet geschuwd. De onzin die politici aan beide kanten van het spectrum de voorbije weken hebben uitgekraamd valt met geen pen meer te beschrijven. Het taalgebruik dat daarbij wordt gehanteerd om kiezers te overhalen zou menige Belg voor de borst stoten, in de VS is het ondertussen routine geworden. 

Wat staat er op het spel?

Om precies te zijn: 435 zetels in het Huis van Afgevaardigden, 35 Senaatszetels en 36 gouverneursposities. Dat betekent alle zetels in het Huis, 35 van de 100 zetels in de Senaat en 36 van de 50 gouverneursfuncties.

Wat zeggen de peilingen?

Volgens de meeste peilingen – veelal dezelfde peilingen die Donald Trump 5% kans gaven om Hillary Clinton te verslaan – zouden de Democraten vrij makkelijk de controle over het Huis van Afgevaardigden heroveren (6 kansen op 7), maar kansloos zijn in de Senaatsrace (1 kans op 7).

Wat betekent dat voor de zittende president?

Indien de Republikeinen het Huis en de Senaat behouden is er voor Trump geen vuiltje aan de lucht en kan hij zijn ‘America First’-agenda de volgende twee jaar gewoon doorzetten. Sterker nog: vermits zijn formule dan de succesformule wordt zullen toekomstige Republikeinse kandidaten nog veel meer op Trump gaan lijken.

Maar laten we ervan uitgaan dat de peilingen goed zitten en de Democraten daadwerkelijk de controle over het Huis van Afgevaardigden heroveren. Die hypothese is niet helemaal ongeloofwaardig omdat de zittende president traditioneel in de tussentijdse verkiezingen verliest. Bij de ‘midterms’ is het historisch vooral de afkeer van de andere partij die mensen motiveert om naar de stembus te trekken. En dat zijn voornamelijk de aanhangers van wie niet in het Witte Huis zit. Maar nogmaals, in het Amerika van vandaag is sinds Trump niets meer normaal, dus ook nu alles met het nodige voorbehoud.

Wat gebeurt er als de Democraten het Huis van Afgevaardigden winnen?

Indien de Democraten het Huis van Afgevaardigden winnen, staat Trump onmiddellijk voor een veel moeilijkere taak. De Republikeinen zouden het veel moeilijker krijgen om nieuwe wetten te stemmen en de Democraten zullen het niet nalaten om Trump en zijn entourage met rechtszaken te bestoken. Impeachment lijkt niet meteen een gevaar voor Trump (tenzij het Rusland-onderzoek nog illegale feiten aan het licht zou brengen), omdat daarvoor een tweederde meerderheid in de (nog steeds Republikeinse) Senaat nodig is.

Wat is de rol van het Huis van Afgevaardigden?

Het Huis van Afgevaardigden is het Lagerhuis en een van de twee kamers van het Amerikaanse Congres. Het Huis is cruciaal in het maken en stemmen van wetten. Wetsvoorstellen worden ingediend en gestemd en indien ze worden goedgekeurd belanden ze in de Senaat waar ze worden bekrachtigd alvorens ze aan de president worden voorgelegd ter ondertekening.

Om een wetsvoorstel goedgekeurd te krijgen is een eenvoudige meerderheid nodig, dus de partij die de meerderheid heeft kan haar voorstellen vrij makkelijk gestemd krijgen.

Wat is de rol van de Senaat?

De Senaat heeft meer invloed dan het Huis van Afgevaardigden. Algemeen wordt aanvaard dat de Senaat beter weerstand kan bieden aan de publieke opinie, omdat senatoren voor vier jaar gekozen worden, in tegenstelling tot de Afgevaardigden die al na twee jaar worden afgerekend op hun stemgedrag. De  Senaat heeft ook een aantal exclusieve bevoegdheden. Zo kan de president geen internationale verdragen sluiten zonder instemming van de Senaat en heeft hij ook de goedkeuring van de Senaat nodig om kandidaten voor belangrijke functies (Hooggerechtshof, ambassadeurs en leden van het kabinet) benoemd te krijgen.

Vandaag heeft het Republikeinse Congres (Huis van Afgevaardigden + Senaat) het dus vrij makkelijk om wetten te stemmen die voordelig zijn voor Trump. Als de Democraten op 6 november het Huis winnen, kunnen die veel makkelijker de door de Republikeinen geïntroduceerde voorstellen tegenhouden. Een voorstel dat niet door het Huis raakt, bereikt ook de Senaat niet, wat de huidige machtspositie van de Republikeinen op vele vlakken grotendeels verlamt. Democraten zouden daarenboven wetten die reeds door Trump zijn goedgekeurd in het Huis kunnen herroepen.

Conclusie:

• Indien de Republikeinen het Huis van Afgevaardigden en de Senaat behouden, blijft alles zoals het nu is en krijgt Trump een vrijgeleide om zijn ideeën verder door te drukken. 

• Indien de Democraten op 6 november het Huis van Afgevaardigden heroveren (6 kansen op 7), dan staat Trump voor een veel moeilijkere opdracht dan dat de voorbije twee jaar het geval is geweest. Toch behoudt de president de macht om via de Senaat conservatieve rechters te blijven benoemen. Vanwege hun jonge leeftijd en hun conservatieve voorkeuren zullen ze een significante impact hebben op de manier waarop de Amerikaanse wet de volgende decennia wordt geïnterpreteerd.
• Verliezen de Republikeinen op 6 november zowel het Huis van Afgevaardigden (6 kansen op 7) als de Senaat (1 kans op 7), dan wordt Trump zo goed als vleugellam en wacht de VS twee jaar van stilstand.

Maar… 

Toch maakt een oppositiemeerderheid in het Huis van Afgevaardigden en/of de Senaat Trump in zijn laatste twee regeringsjaren voor de volgende presidentsverkiezingen niet persé volledig vleugellam. 

Hij blijft Commander-in-Chief en kan daarom met name op militair gebied als de ultieme bevelhebber nog van alles doen zonder dat het Congres hem in eerste instantie meteen al kan blokkeren. Hij behoudt ook zijn vetomacht, omdat de Democraten niet de benodigde tweederde senaatsmeerderheid zullen behalen om een veto ongedaan te kunnen maken. Tenslotte kan hij op presidentieel gezag, via zogenoemde executive orders, maatregelen afkondigen. 

© Getty Images