Mensen met een slaaptekort voelen zich eenzamer en minder geneigd om met anderen om te gaan. Ze vermijden nauw contact op vrijwel dezelfde manier als mensen met sociale angst. Dat is de conclusie van een onderzoek door wetenschappers aan de University of California. De onderzoekers toonden bovendien dat personen met een slaapachterstand ook voor anderen sociaal onaantrekkelijk worden.
“Zelfs personen die waren uitgerust, ontwikkelden gevoelens van eenzaamheid na slechts een korte ontmoeting met een individu dat met een slaaptekort moest afrekenen,” getuigen de onderzoekers.”Daardoor dreigt een virale besmetting van sociaal isolement te ontstaan.”
Twee richtingen
“De conclusies van de studie tonen aan dat tussen slaapverlies en sociaal isolement een relatie in twee richtingen bestaat,” zegt onderzoeksleider Matthew Walker, professor psychologie en neurowetenschappen aan de University of California. “Daardoor wordt tevens een nieuw inzicht geboden in de wereldwijde epidemie van eenzaamheid. De mens is een sociale soort, maar toch kan een gebrek aan nachtrust een individu in een sociale leproos veranderen.”
Uit hersenscans van achttien proefpersonen bleek dat een slaaptekort aanleiding geeft tot een krachtige activiteit van weerstand in neurale netwerken die doorgaans worden geactiveerd wanneer de mens het gevoel heeft dat een ander individu ongevraagd zijn persoonlijke ruimte betreedt.
“De deelnemers bekeken een video van een individu met een neutrale lichaamshouding dat op hen toeliep, waarbij ze op een stopknop konden duwen wanneer ze het gevoel hadden dat de naderende figuur hun persoonlijke ruimte binnenviel,” zegt Walker. “Wie aan slaaptekort leed, hield het naderende individu op een afstand die tussen 18 procent en 60 procent groter was dan in uitgeruste conditie.”
Afstompend
“Het gebrek aan slaap bleek verder ook een afstompende impact te hebben op de activiteit in de hersenregio’s die normaal sociale betrokkenheid zouden moeten stimuleren,” aldus nog Matthew Walker. “Naarmate men minder slaap heeft genoten, is men ook minder tot sociale interactie bereid.”
“Dat gedrag zorgt ervoor dat men op zijn beurt voor anderen sociaal minder aantrekkelijk lijkt, waardoor de sociaal-isolerende werking van het slaaptekort nog groter wordt. Deze vicieuze cirkel kan een belangrijke verklaring vormen voor het feit dat eenzaamheid ook voor de algemene volksgezondheid een belangrijk probleem is geworden.”
“Enquêtes suggereren dat bijna de helft van de Amerikanen aangeeft zich eenzaam of buitengesloten te voelen,” verduidelijkt professor Walker. “Bovendien is gebleken dat eenzaamheid het risico op een vroegtijdig overlijden met meer dan 45 procent verhoogt. Het overlijdensricio bij eenzaamheid ligt daarbij dubbel zo hoog als bij obesitas.”
Onderzoeker Eti Ben Simon, slaapspecialiste aan het Center for Human Sleep Science van de University of California, noemt het dan ook wellicht geen toeval dat de voorbije decennia werden gekenmerkt door een opmerkelijke toename van eenzaamheid en een even dramatische afname van de slaapduur. “Een gebrek aan slaap zorgt ervoor dat het individu sociaal wordt uitgeschakeld, waarop al snel eenzaamheid optreedt,” alsnog Ben Simon.
Vervreemding
In een tweede deel van de studie werd aan een duizendtal waarnemers gevraagd video’s van discussies tussen een aantal personen te bekijken, waarbij gevraagd werd de individuen aan te duiden die een eenzame indruk maakten en anderzijds mensen te selecteren waarmee men contact zou willen nemen.
“De waarnemers wisten niet welke personen in de video aan slaaptekort leden,” aldus Matthew Walker. “Toch werden keer op keer de individuen met een slaapgebrek bij de groep met de eenzame en sociaal minder wenselijke figuren gecatalogeerd. Bovendien was een clip van amper zestig seconden over een eenzame persoon voldoende om ook de waarnemer een gevoel van vervreemding te bezorgen.”
“Maar het onderzoek toonde ook dat slechts één nacht met een goede of slechte slaap een bepalende impact had op de gevoelens van eenzaamheid de volgende dag,” voert professor Walker aan. “De hoeveelheid slaap die tijdens de nacht werd genoten, bleek nauwkeurig het niveau van eenzaamheid en sociale aantrekkingskracht van het individu de volgende nacht te kunnen voorspellen.”
Evolutionair
“Dat is een goed teken wanneer men per etmaal de nodige zeven tot negen uur slaap geniet, maar betekent minder goed nieuws wanneer men onophoudelijk op nachtrust bespaart. Hoopgevend is wel dat al één nacht met een goede slaap het zelfvertrouwen en de sociale aantrekkingskracht kan stimuleren.”
Vanuit een evolutionair standpunt druisen de resultaten van de studie in tegen de stelling dat mensen geprogrammeerd zijn om sociaal kwetsbare leden van hun stam te ondersteunen, zodat de overlevingskansen van de soort wordt verhoogd.
“In het geval van slaapgebrek blijkt dat beschermende instinct te ontbreken,” zegt Matthew Walker. “Er is voor slaapgebrek geen biologisch of sociaal vangnet zoals dat onder meer wel bij verhongering kan worden vastgesteld. Dat is de reden waarom de fysieke en mentale gezondheid van het individu – zelf na een verlies van amper één tot twee uur slaap – zo snel implodeert.”