Een bosje kandidaten heeft zich ondertussen gemeld om straks naar de Wetstraat 16, het kantoor van de Belgische eerste minister, te kunnen trekken. Wie is kandidaat-premier en waarom? En wie is daarvan het grootste slachtoffer?

Voor N-VA: Jan Jambon

• Is kandidaat omdat? De N-VA wilde absoluut in de race stappen als de ‘verantwoordelijke partij’, de partij van de bestuurders. De exit uit de regering Michel I deed hen op dat vlak geen goed, een kandidaat-premier hebben kwam dus bijzonder handig uit. Meteen sprak men ook van een ‘constructiefout’ die niet meer zou voorkomen, als Jambon premier zou worden.
• Kans dat hij het wordt? Niet zo gigantisch groot. Omdat de N-VA moeilijk ligt bij de anderen, zeker de Franstalige partijen. Omdat ze dan een ‘prijs’ moeten betalen, en ze ook en vooral een rechtsere regering willen dan Michel I.
• Grootste slachtoffer? Jan Jambon zelf. Die wilde vooral eigenlijk Vlaams minister-president worden. Maar voor die post is Bart De Wever (N-VA) nu de kandidaat.

Voor MR: Charles Michel

• Is kandidaat omdat? Hij het vijf jaar lang al was, en een zittend premier nu eenmaal logischerwijze kandidaat is om zichzelf op te volgen. Hij doet z’n job ook verdomd graag. Zelfs als hij na 26 mei een Europese topjob zou krijgen, en die kans is niet onbestaande, dan moet hij toch wat deftig scoren bij de verkiezingen.
• Kans dat hij het wordt? Schrijf hem nooit af. Een zittend premier heeft een voetje voor, omdat hij nu eenmaal al de Zestien betrekt. Maar de MR moet dan toch min of meer de meubelen redden, dat is vandaag in de peilingen niet meteen te zien.
• Grootste slachtoffer? Didier Reynders staat nu al 5 jaar flink in de schaduw van z’n voormalige rivaal Michel. Zelfs in die mate dat hij klaar is om een baantje te nemen als voorzitter van de Raad van Europa. Maar moest Charles Michel sneuvelen in de stembusslag, dan staat ‘good old’ Didier Reynders uiteraard wel weer klaar.

Voor de PS: Elio Di Rupo

• Is kandidaat omdat? Hij was het ooit, en heeft nog één keer een revanche in zich. Ten minste, dat is wat toch gefluisterd wordt in de Wetstraat. De PS is niet meteen duidelijk over wie hun ‘premier’ zou zijn, als ze opnieuw federaal aan zet zijn. Want Paul Magnette (PS) heeft ook ambities. Anderzijds, zou Elio Di Rupo ooit de kans laten schieten om nog eens naar de Zestien te kunnen? Dat gelooft toch niemand.
• Kans dat hij het wordt? Zeker niet onbestaande. Als de socialisten opnieuw de grootste politieke familie worden, en dat zit er volgens de laatste peilingen in, dan is het opnieuw aan de PS. En dus meer dan waarschijnlijk Elio.
• Grootste slachtoffer? De nu al legendarische rivaliteit met Paul Magnette zal alleen maar toenemen, als Di Rupo terug kan naar de Zestien. Andere slachtoffers in zo’n coalitie zijn nu ook al bekend: alle Vlaamse partijen die meedoen in een federale regering. Want die moeten dan het in Vlaanderen toch moeilijke imago van Di Rupo als premier weer torsen.

Voor de Open Vld: Gwendolyn Rutten

• Is kandidaat omdat? Rutten heeft het licht gezien. Na weken van “neen” en “geen kandidaten voor het premierschap”, antwoordt ze nu plots: “Als de bal in ons kamp komt, dan zal ik dat graag doen.” Ook het argument “dat eindelijk een vrouw premier kan worden” geldt plots, ook al was het in de weken ervoor nooit van belang. Maar het is een zet om Open Vld meer in de campagne te brengen, om ‘mee te spelen’.
• Kans dat zij het wordt? Zeer klein. De kans dat Open Vld binnen de liberale familie de grootste wordt én dat de liberale familie voor socialisten of groenen eindigt, is toch bijzonder klein. Bovendien, moet Open Vld dan een soort ‘broedermoord’ plegen, door Charles Michel (MR) uit de Zestien de duwen.
• Grootste slachtoffer? Het is zeker dat er intern bij Open Vld stevig over gediscussieerd is geweest, en dat ook huidige vicepremier Alexander De Croo graag de ‘kandidaat-premier’ van Open Vld was geweest. Voorzitter Rutten beslecht nu die discussie, met haar eigen kandidatuur. Betekent dat ook dat Rutten straks eerder in de federale regering schuift, dan op het Vlaamse niveau? Dat is voorlopig nog een beetje koffiedik kijken, tot de onderhandelingen die na 26 mei zullen losbarsten. 
  

Voor CD&V: Wouter Beke

• Is geen kandidaat omdat? CD&V niet wil in de ‘logica’ van de N-VA stappen, om toch maar een kandidaat-premier naar voor te schuiven. Ten minste, dat was zo, tot Gwendolyn Rutten vandaag ook in de race stapte. Probleem is dat het bij CD&V intern niet echt een uitgemaakte zaak is wie dan wel die federale kandidaat-premier zou moeten zijn. Hilde Crevits is duidelijk hun Vlaamse ‘kopvrouw’, maar federaal ligt de puzzel minder duidelijk.
• Kans dat hij het wordt? In principe niet groot: de christendemocraten zijn nu eenmaal niet de sterkste familie, het cdH haalt in Franstalig België maar povere scores en dus halen CD&V en cdH samen quasi zeker niet het meest aantal zetels in de Kamer. Maar een andere logica kan spelen: dat het opnieuw toch eens een Vlaamse premier moet zijn. Zeker in een linkse coalitie, met socialisten, groenen en christendemocraten, zou men symbolisch het premierschap aan de grootste Vlaamse partij kunnen laten: CD&V dus. Dat scenario is overigens exact zo geschetst door John Crombez (sp.a), gevraagd naar wie hij premier ziet worden.
• Grootste slachtoffer? Kris Peeters (CD&V), die in 2014 heel dicht bij de Zestien was, is al geslachtofferd door z’n partij, en naar Europa geduwd. Maar als straks Beke premier wordt, dan zijn de grootste slachtoffers Koen Geens en Pieter De Crem, die vandaag de belangrijkste CD&V’ers zijn op het federale toneel. “We hebben drie à vier goede kandidaten”, zei Geens ooit op de vraag of CD&V mensen had die premier-materiaal zijn. Maar uiteraard heb je dan twee à drie ‘slachtoffers’, als CD&V straks de premier levert.

Voor Groen: Kristof Calvo

• Is geen kandidaat omdat? Het bij Groen een goed bewaard geheim is wie er precies hun kandidaat-premier is, als de groenen straks een kans zouden krijgen de eerste minister te leveren. Groen-voorzitter Meyrem Almaci sluit zichzelf niet uit, maar Calvo ook niet. Ecolo-voorzitter Jean-Marc Nollet zegt enkel over zichzelf dat hij het zeker niet wordt. Maar zijn co-voorzitter Zakia Khatabbi is wél kandidaat.
• Kans dat hij het wordt? Zeker niet onbestaande. Want de groenen zitten in een pak peilingen heel dicht bij de nummer één familie in de Kamer. Is dat het geval, dan zou het niet meer dan logisch zijn dat de eerste minister groen is. Maar ‘Groen’ of ‘groen’? Wel, dat hangt dan af van wie meer zetels haalt: Groen of Ecolo.
• Grootste slachtoffer? Wel voorlopig is er nog geen duidelijkheid over wie de groenen willen als premier, en kunnen er dus intern weinig slachtoffers zijn. Maar als het zover komt, wordt het een moeilijke keuze: tussen een premier en partijvoorzitter zit er altijd een natuurlijk spanningsveld, maar zeker als beide figuren intern machtig zijn.