In Italië werkt de MoVimento Cinque Stelle (M5S) aan de realisatie van het burgerinkomen. Daarmee wil de partij de belofte van zijn verkiezingscampagnes inlossen. Het voorstel stuit echter ook op een aantal belangrijke kritieken. Onder meer dreigt de ondersteuning bij de verkeerde doelgroepen terecht te zullen komen. Bovendien dreigt in Italië volgens critici een nieuwe vorm van fraude.

In Italië wordt ongeveer 20 procent van de bevolking met armoede bedreigd. Een op tien wordt met ernstige tekorten geconfronteerd.

Gerichte doelgroepen

Het burgerinkomen zou de ongelijkheid moeten bestrijden en zou tegelijkertijd de sociale zekerheid moeten vereenvoudigen. Het burgerinkomen is gericht op huishoudens die minder dan 9.360 euro per jaar inkomsten hebben. Dat bedrag bestaat uit twee pijlers. Enerzijds is er een ondersteuning voor het inkomen, terwijl anderzijds een huisvestingsvergoeding is voorzien.

Het stelsel is gericht op de actieve bevolking en gepensioneerden. Bedrijven krijgen compensaties op hun bijdragen voor sociale zekerheid indien ze werkzoekenden met een burgerinkomen aanwerven. Gepensioneerden moeten een geschikte baan aanvaarden. Anders dreigen ze de ondersteuning te verliezen.

De MoVimento Cinque Stelle heeft voor zijn voorstel wereldwijd aandacht gekregen. Het Italiaanse burgerinkomen is een minder radicale vorm van het universeel basisinkomen waarmee Finland heeft geëxperimenteerd. Finland wou aan elke inwoner – zonder onderscheid en onvoorwaardelijk – een inkomen garanderen. In Italië is het systeem op bepaalde bevolkingsgroepen gericht en is het ook gebonden aan bepaalde voorwaarden.

“Het Italiaanse voorstel staat dan ook ver van het revolutionaire idee van Milton Friedman voor een eenvoudig gegarandeerd basisinkomen voor alle burgers,” benadrukt economisch journalist Ferdinando Giugliano in een column voor het persbureau Bloomberg. “Het plan vertoont meer gelijkenissen met een klassiek steunprogramma.”

Na een zware recessie en een zwak herstel, kan men volgens Giugliano terecht pleiten voor een ondersteuning van achtergebleven bevolkingsgroepen. Het probleem is volgens hem dat het experiment uiteindelijk in een administratieve nachtmerrie zou uitmonden, waardoor men de doelgroep nog moeilijker zou kunnen bereiken.

Dreigende nachtmerrie

“Het land moet duidelijk zijn arme bevolking helpen,” zegt Giugliano. “Toch dreigt het nieuwe plan de verkeerde doelwitten ten goede te komen. De twee meest kwetsbare groepen in Italië zijn buitenlanders en gezinnen met veel kinderen. Huishoudens met een buitenlands lid lopen bijna twee keer meer risico op armoede of sociale uitsluiting dan volledig Italiaanse gezinnen. Bovendien blijken gezinnen met minstens vijf leden een beduidend groter risico te lopen dan kleinere huishoudens.”

“Het burgerinkomen zou echter alleen gelden voor personen die minstens tien jaar in Italië wonen. Bovendien krijgt het eerste kind de grootste vergoeding, maar dat bedrag loopt voor andere zonen en dochters snel terug. Een gezin met vijf kinderen krijgt in essentie dezelfde vergoeding als een huishouden met drie nakomelingen. Daardoor dreigt het Italiaanse burgerinkomen de meest behoeftigen te straffen.”

“Administratie is een ander ernstig obstakel,” betoog Giugliano. “De Italiaanse arbeidsbureaus – vooral in het armere zuiden – worstelen met een beruchte inefficiëntie. Het kan dan ook nog vele jaren duren vooraleer de nieuwe structuur goed functioneert. Het burgerinkomen zal naar verwachting deze lente al worden gelanceerd, maar er moet worden gevreesd dat de ambtenarij daarvoor nog niet klaar zal zijn.”

“Ten slotte is er een dreigend probleem van bedrog;” zegt Giugliano. “Het schema is het meest genereus voor burgers die beweren niets te verdienen. Dit geldt voor de armste bevolkingsgroepen, maar ook voor de belastingontduikers. Aangezien Italië een reëel probleem heeft met fraudeurs, zal de overheid zware inspanningen moeten doen om de controles te versterken.”

“Bovendien dreigen die controles op privacy-bezwaren te zullen botsen. Tenslotte moet men ook rekening houden met een verschuiving van arbeid naar de zwarte economie, waar de werknemers immers een loon met een burgerinkomen zouden kunnen combineren.”