De violetkleurige biljetten van 500 euro worden sinds januari niet meer gedrukt. Daarmee valt het doek over het meest waardevolle biljet in de euro-familie, ook een van de duurste biljetten ter wereld. Geliefd in criminele milieus, maar mogelijk ook de redder in nood tijdens de schuldencrisis.

Het biljet van 500 euro is niet meer. Sinds 27 januari worden de biljetten niet meer gedrukt, op uitzondering van Oostenrijk en Duitsland. Beide landen gaan nog tot 26 april door met drukken, om logistieke redenen en om een normale overgang mogelijk te maken, meldt de Europese Centrale Bank (ECB). De biljetten van 500 euro die in omloop zijn, blijven uiteraard geldig. Je zal er nog steeds mee kunnen betalen. Eens een biljet in de koffers van de Nationale Bank belandt, nemen zij het wel uit omloop.

In mei 2016 had de ECB aangekondigd dat eind 2018 geen nieuwe 500-euro biljetten meer in omloop zouden worden gebracht, “omdat men bezorgd was over het gebruik van deze biljetten bij illegale activiteiten”.

Geliefde biljet van criminelen

Het grootste eurobriefje werd wel eens de ‘Bin Laden van de bankbiljetten’ genoemd, omdat vaak geassocieerd werd met witwaspraktijken, de zwarte markt en zelfs financiering van terrorisme. Volgens een studie van de universiteit van Harvard zijn zo’n bankbiljetten inderdaad erg geliefd bij criminelen. Als ondergronds betaalmiddel kan het voor meer dan zijn nominale waard verhandeld worden. Op die manier werd het meer gebruikt voor illegale transacties dan voor normale betalingen.

Die trend zag ook Rob Wainwright in 2016, toen hij de Europese poot van Europol leidde. Beleidsmakers merkten toen ook op dat het gros van deze biljetten zich in Rusland en niet in de eurozone bevonden.

Het eerste biljet van 500 euro werd in 2002 gedrukt, en in de eerste zeven jaar kenden de briefjes een enorm succes. Eind 2008 waren er al meer dan 530 miljoen van de biljetten in omloop. Maar bestond bij de introductie van de euro 13,7% van het totale aantal euro’s in omloop uit biljetten van 500 euro, dan is dat vandaag nog amper 2,4%, goed voor 20% van de totale waarde in omloop in euro. Eind november waren er 521 miljoen biljetten van 500 euro in gebruik.

Hoe kwam het biljet van 500 euro tot stand?

Voor de invoering van de euro waren er zes landen die over grote bankbiljetten (met een waarde van meer dan 200 euro) beschikten. Ook België hoorde daarbij, met het briefje van 10.000 Belgische frank. Andere landen met zo’n peperdure geldbriefjes waren Nederland, Luxemburg, Oostenrijk, Duitsland en Italië. De Duitsers hadden zelfs een biljet van 1.000 mark, wat vandaag omgerekend 510 euro  waard zou zijn.

De Fin Antti Heinonen schrijft in zijn boek ‘The First Euros’ hoe in dat klimaat al snel het superbiljet van 500 euro tot stand kwam. Heinonen zat tussen 1996 en 1998 een subcomité van het Europese Monetair Instituut (EMI) voor. Dat was de voorloper van de Europese Centrale Bank (ECB). Het was hun taak om de nieuwe eurobiljetten te creëren.

Heinonen vertelt hoe vertegenwoordigers van deze landen zich kwaad maakten wanneer men suggereerde dat een biljet van 500 euro voornamelijk de ondergrondse economie diende. Volgens hen vertrouwden vele burgers cash eerder dan banken en was dat een goede reden om zo’n eurobiljet te ontwikkelen.

Redding van de eurozone?

Heinonen werd pas in 2008 een believer van 500-eurobiljetten, toen de schuldencrisis in volle hevigheid woedde.”Het gecontesteerde biljet deed toen dienst als stabilisator”, zegt de Fin.

Nadat de Lehman Brothers-bank in de VS failliet was gegaan, raakten vele burgers het vertrouwen in het banksysteem kwijt, waarna zich in vele Europese steden lange wachtrijen bij banken en geldautomaten vormden. De vraag naar eurobiljetten steeg in binnen- en buitenland. “Zonder biljetten van 500 euro hadden we het niet gered”, zegt Heinonen.

Het is dan dat de centrale banken van de eurozone beslisten hun voorraad aan 500-eurobiljetten te vergroten, voor mocht zich een gelijkaardig scenario herhalen.

Bij meest waardevolle biljetten ter wereld

Het biljet van 500 euro zal dus geleidelijk aan uit omloop verdwijnen, en daarmee valt het doek over één van de meest waardevolle bankbiljetten ter wereld. Al zijn er nog een paar briefjes die meer waard zijn. In Singapore bestaat een biljet van 10.000 Singaporese dollar, wat omgerekend ruim 6.500 euro is. Ook dit biljet verdwijnt stilaan uit omloop. Brunei heeft een gelijkaardig biljet van 10.000 lokale dollar.

Dichterbij heeft Zwitserland een biljet van 1.000 Zwitserse frank. Dat is meer dan 880 euro waard. Hoewel Europa z’n superbiljet dus uit dienst neemt in de strijd tegen criminaliteit, geloven de Zwitsers niet dat hun duurste briefje daar veel invloed op zal hebben. Dit biljet lijkt dus nog wel een tijdje te zullen blijven bestaan.