Bart De Wever (N-VA) toont zich bereid om premier van België te worden, ‘als dat nodig is’. Maar dat lijkt een manoeuvre om Vivaldi, of een afgeleide, zo moeilijk mogelijk te maken.

In het nieuws? In een straf interview met Het Laatste Nieuws sluit De Wever het hoofdstuk van onderhandelen met Paul Magnette (PS) en Koen Geens (CD&V) definitief af. Dat doet hij met slimme communicatie, waarmee hij meteen de druk verhoogt op de huidige situatie.

De details: De Wever herhaalt een deel z’n analyse van op Terzake maandag. Maar hij gaat een stap verder.

• Eerst de grote vaststelling: ‘België is al tien jaar dood. Dit land is op. Totaal op. Magnette weet dat ook, maar hij durft het niet vertellen aan zijn kiezers.’
• Dan z’n mediakritiek: ‘Als we een beetje normale kranten hadden in Vlaanderen, dan zou er elke dag op elke voorpagina staan wat een schande het wel is dat de Parti Socialiste een regering wil vormen zonder Vlaamse meerderheid, zonder de twee grootste partijen van België. Helaas ontbreekt het ons, Vlamingen, aan zelfrespect.’
• De obligate afrekening met de PS, die vorige week de opdracht van Geens opblies: ‘Dat was van een brutaliteit die ik nooit heb meegemaakt. Hij heeft Koen Geens, ons en heel Vlaanderen tot op het bot vernederd. België kan Magnette geen barst schelen.’
• De melancholische heimwee naar Elio Di Rupo (PS): ‘Dit zou Di Rupo nooit gedaan hebben. Hij is een heel andere persoon. Di Rupo is links geboren. Als zoon van een migrant, een arbeider. Magnette is links van overtuiging. Die is niet uit een mijnwerkersbroek geschud. Di Rupo kijkt anders naar België. Hij is er oprecht aan gehecht. Die bezorgdheid heb ik bij Magnette nooit bespeurd.’
• Het ongenadige afscheid van Gwendolyn Rutten (Open Vld): ‘Ik heb haar niet meer gesproken. Waarom zou ik? Als ik met de PS wil praten, doe ik dat wel rechtstreeks, niet via haar. Haar Open Vld is vandaag een dépendance, een onderafdeling van de Parti Socialiste.’
• De onvermijdelijke druk die gaat komen op CD&V: ‘Wie is er na zo’n vernedering nog in staat tot zo veel zelfverloochening? Niet de CD&V van vandaag, denk ik. Maar de druk op die partij zal immens zijn. Altijd zullen er bij CD&V wel een paar opstaan die vinden dat het zoetjesaan tijd is om het land te redden. Maar dat is nu net het misverstand: paars-groen-plus-CD&V gaat dit land niet redden. Die regering gaat niets doen. Nul komma nul.’
• De fundamentele gevolgen: ‘Als je het land zo snel mogelijk wilt doen barsten, handel je zoals hij nu heeft gedaan. Hij is er met de voorhamer tegenaan gegaan. Ik weet niet of ik daar nu blij of verdrietig om moet zijn, maar in de afbraak van België speelt Magnette een grote rol.’
• Vervolgens het openlijke aanbod: ‘Als dat nuttig kan zijn, ben ik bereid om in de Wetstraat 16 te gaan zitten, zij het dik tegen mijn goesting. De gedachte aan het premierschap leidt bij mij niet tot zinsverbijstering. Voor mij zou het premierschap een soort noodlot zijn. Maar ik zou het zeker ondergaan en aanvaarden.’

Tussen de regels: Het feit dat De Wever zo openlijk zich kandidaat stelt om een regering te gaan leiden, en zowaar zich meer als behoeder van het land opstelt dan de PS en Magnette, is interessant.

• Het aanbod komt er net op het moment dat hij minst van al kansen heeft om in die Zestien te raken. De deur voor N-VA federaal is potdicht aan Franstalige kant: de PS heeft gekozen en de MR zal daar ook niet meer op terugkomen.
• Maar het zet de Vlaamse partijen natuurlijk wel danig vast: hoe meer De Wever ‘verantwoordelijkheid’ wil opnemen, hoe lastiger het voor CD&V en in veel mindere mate Open Vld wordt, om uiteindelijk toch zonder N-VA in zee te gaan met diezelfde gedemoniseerde PS.
• Het is meteen ook de perfecte voorbereiding op een mogelijke kiescampagne waarin de N-VA het verschil moet maken met Vlaams Belang: de centrumkiezer, die van N-VA ‘verantwoordelijkheidszin‘ verwacht, is meteen op z’n wenken bediend.

Waarom dit gebeurt: Het is duidelijk dat bij de N-VA geen enkel geloof meer is in een goede kans op slagen met de PS. De volgende fase is aangetreden: een poging om een regering zonder N-VA op de been te brengen. Maar die poging tot Vivaldi, daar wil N-VA met veel plezier een stokje voor steken. We noteren dus meteen ook een mediaoffensief van N-VA in de Franstalige pers:

• ‘Vivaldi, die kunnen samen nog geen onderstationschef benoemen’, haalt Theo Francken (N-VA) uit in La Libre.
• ‘We moeten de chaos vermijden, en net daarvoor is confederalisme nodig’, zegt Peter De Roover (N-VA) in Le Soir. Hij roept overigens de twee huidige opdrachthouders, Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR), op om ‘opnieuw PS en N-VA te proberen samenbrengen’.

In de wandelgangen: Het huidige duo van de voorzitters van Kamer en Senaat kan moeilijk anders dan minstens pro forma N-VA even blijven uitnodigen. Dat zal overigens praktisch moeilijk zijn: De Wever is zoals aangekondigd op skireis vertrokken. Dewael en Laruelle zullen dus een week moeten wachten.

• Geen weldenkende mens gaat er overigens van uit dat Dewael en Laruelle nog gaan proberen om echt paars-geel nog eens op de been te brengen. Net zoals in de periode van Koen Geens (CD&V) het heel duidelijk was dat die net wél dat probeerde te doen, maar er hardnekkig blinden en doven bleven bestaan die maar hamerden op de ‘open opdracht’ van het Paleis, zou dat nu ook kunnen gebeuren, in omgekeerde zin.
• Die opdracht van Dewael en Laruelle bestaat er dus vooral in als ‘koninklijke sfeerbrengers‘ de relaties een beetje terug op kamertemperatuur te brengen. Want op dit moment zijn er diepe wonden tussen PS en CD&V geslagen, en die moeten wel geheeld worden, voor een Vivaldi of iets anders kan opgestart worden.
• Het is immers de sterke overtuiging van MR, meer dan bij Open Vld, dat absoluut ook CD&V aan boord moet genomen worden. Georges-Louis Bouchez (MR) heeft daarvoor de banden met de CD&V-top opnieuw aangehaald, maandag al, en zal hen niet meer lossen.
• Bij Open Vld is het genuanceerder. Een deel van de partij, onder leiding van afscheidnemend voorzitter Rutten, blijft focussen op de ‘ethische hervormingen‘, waarmee ze massaal hopen kiezers te verleiden. Dat irriteert CD&V mateloos, een constante frictie, die nog steeds de relaties tussen CD&V en de voorzitter van Open Vld vertroebelt.
• Die aanpak is zeker niet ruim gedeeld binnen Open Vld: een pak tenoren verstaat niet waarom CD&V blijvend moet geïrriteerd worden. Hoe dan ook ligt het voor de hand dat dit thema naar de achtergrond verdwijnt, eens er een wissel van de macht is in de Melsensstraat. Of minstens een consensus-streven: ‘Uiteraard willen de christendemocraten ook op een menselijke manier het einde van dementerend leven in de juiste banen leiden. Daarover valt wel degelijk een compromis te maken.’

Om rekening mee te houden? Als De Wever dan een ‘fake’ kandidaat is voor de Zestien (of in elk geval een kandidaat wiens kansen bijzonder klein zijn), wie zijn dan wel de kanshebbers vandaag?

• Sophie Wilmès (MR): Om een aantal redenen is zij vandaag misschien wel de topkandidaat.
  • Om te beginnen is ze vandaag al premier en een oude wijsheid in de Wetstraat zegt dat je ‘moeilijk in de Zestien geraakt, maar nog moeilijker eruit‘.
  • De MR van Bouchez zou doodgraag hun premier houden, en heeft daar veel voor over inhoudelijk. Persoonlijke carrières gaan nogal eens voor op programmatorische bekommernissen, bij de liberalen.
  • Elk scenario van een ‘noodregering‘ of een ‘noodbegroting’, dat toch wat meer opgang maakt in de Wetstraat, loopt via haar: het valt moeilijk in te beelden dat dan plots wel de premier wordt vervangen.
  • Ook bij de Vlaamse liberalen is er gefluister dat het Wilmès mag blijven, ‘een vrouw is perfect’. Dat lost meteen de interne rivaliteit daar op.
  • Alleen één groot issue: de MR is al disproportioneel bedeeld, met een Europees president, maar vooral een Europees Commissaris. Het is een oude wet in de Wetstraat dat een Franstalige premier een Nederlandstalige Commissaris oplevert en omgekeerd. Laat staan dat één partij beide posten zou vasthouden.
• Alexander De Croo (Open Vld): Is zeker een potentiële naam, nu de machtsbalans binnen Open Vld aan het kantelen is.
  • Al tijdens de verkiezingen schoof Gwendolyn Rutten (Open Vld) zichzelf plots, tegen de afspraken in, naar voren als kandidaat-premier. Dat tot grote frustratie van De Croo, toch federaal de vicepremier.
  • In de poging van informateur Magnette, Vivaldi 1, was het duidelijk dat Rutten vol voor dat premierschap ging, en moest De Croo opzij. Toen daarbij ook bleek dat inhoudelijk Magnette toch wel ver naar links ging, stond een groot deel van Open Vld fors op de rem, en mislukte Magnette uiteindelijk omdat CD&V niet aan boord was, en MR weigerde te springen.
  • Maar nu, zoveel maanden later, is De Croo nog steeds de federale onderhandelaar van Open Vld, en komt er binnen een paar weken een andere voorzitter naast hem te zitten, wanneer Rutten vervangen is. Dan is hij meteen de gedoodverfde man om als eerste liberaal federaal de Zestien te claimen.
  • Zelf heeft hij dat altijd afgehouden, ‘met twaalf zetels heb je geen recht van spreken’, maar niemand kan ontkennen dat De Croo erg graag minister is, en een premierschap als puntje bij paaltje komt niet zal weigeren.
• Patrick Dewael (Open Vld): Is mogelijk wel een kaper op de kust.
  • In z’n huidige rol kan hij veel doen om de Vivaldi-gangers bijeen te proberen brengen. Hij was altijd een paars-groene jongen, en heeft erg goede banden met de Franstalige partijen.
  • Bij de PS hebben ze alvast groot vertrouwen in Dewael, die in de periode Verhofstadt vicepremier was, en zo een innige band met de Franstalige socialisten bouwde.
  • ‘Patrick heeft in elk geval het carrure van een premier, hij zou dat erg goed doen’, zo is binnen Open Vld te horen bij een kopstuk.
  • Niemand die Dewael een beetje kent, onderschat zijn handig talent om mensen bijeen te brengen. En z’n ambitie om op een dag misschien toch ooit het hoogste ambt te pakken.
• Koen Geens (CD&V): Is en blijft de logische kandidaat vanuit CD&V.
  • De Vlaamse christendemocraten hebben eens te meer de sleutelrol in handen, als Vivaldi dan toch moet gemaakt worden, of zelfs als er een ‘noodregering’ zonder N-VA moet worden opgestart. Dat verhoogt danig de prijs.
  • Met z’n optreden in De Zevende Dag na z’n mislukking, heeft hij zich meteen ook op een soort politiek voetstuk gezet. ‘Een Tindemans-moment’, zei professor Carl Devos zelfs. De Wever heeft hem bovendien het aura van ‘betrouwbare staatsman’ gegeven, die letterlijk ‘zijn ziel niet verkocht voor een bord linzen’.
  • Meteen is Geens dus de man om ooit, als de bocht moet genomen worden, dat persoonlijk te gaan doen. Wie overigens stelt dat de CD&V-vicepremier vandaag al op die denkpiste zit, en zo mogelijk in frictie met Hilde Crevits (CD&V) leeft, dwaalt of is slecht geïnformeerd. Beiden hebben de afgelopen maanden zeer consistent één lijn bewandeld: CD&V mét N-VA in de regering. Daarbij waren ze net bondgenoten.
  • Dat daarbij geen interne rivaliteiten zouden zijn, is natuurlijk ook pure fictie: de machtsbalans binnen CD&V is broos. Een trio leidt vandaag de partij, en dat is nooit helemaal stabiel, zo’n driehoek. De voorzitter is nieuw, en Joachim Coens heeft, meer dan Crevits en Geens, wel al denkpistes opgezet richting Vivaldi.
  • Dat Geens bovendien ‘de kogel van binnen z’n partij’ kreeg, zoals de PS in een Instagram-meme suggereerde, bevat natuurlijk ook een grond van waarheid: een pak lekken, én een onnodige communicatieve uithaal van Pieter De Crem (CD&V), maakten het hem bijzonder moeilijk. De vraag is dus niet zozeer of de andere partijen het Geens zouden gunnen, dan wel of CD&V zelf hem de Zestien gunt.
• Paul Magnette (PS): Is met 20 zetels toch echt de meest logische premier van al in een Vivaldi.
  • Het is een gouden regel: de grootste moet de Zestien pakken, en van daaruit leiden en telkens het compromis maken.
  • Als de PS echt wil dat een regering lukt, en Magnette wil dat zonder N-VA, dan moet hij misschien ook z’n nek uitsteken, en aanbieden de zaak te gaan leiden.
  • Dat hij heel fel aangeeft dat niet te willen, en op de Keizerslaan te willen blijven om de PS te leiden, veroorzaakt net het vacuüm dat door anderen, kleintjes, gevuld moet worden. En die persoonlijke carrièreplanning, onder meer bij Rutten, zorgde er in het verleden net mee voor, dat de zaak ontspoorde.
  • Alleen, Magnette heeft geen zin z’n work-life balance op te geven, om plots ‘geleefd’ te worden als premier.
  • Bovendien moet hij z’n partij ook zo naar het centrum van het landschap duwen: onder premier Di Rupo werd wel telkens, door de PS, het compromis gemaakt in dat centrum.
  • Vraag is ook meteen: wie dan wel, van de PS, als Magnette niet wil. Zelfs om een deftige vicepremier te vinden straks, heeft de PS het moeilijk. De naam van Ahmed Laaouej circuleert, de huidige fractieleider. Maar ook dat is niet van harte. De PS moet dringend haar politiek personeel federaal versterken.

Waarom dit van tel is: Persoonlijke ambities hebben al een disproportioneel grote rol gespeeld in de onderhandelingen de afgelopen acht maanden. Het is van belang die dynamiek goed in het oog te houden, wil men de onderhandelingen goed lezen. Want zeker in deze nieuwe periode van ‘Vivaldi’, die onder Dewael en Laruelle is aangebroken, blijft het een sleutelelement.