Hoogspanning binnen N-VA over rol Demir in Vlaamse regering: “Nogal triggerhappy”, geeft men in eigen rangen toe, Jambon moet “temperen”, maar zij laat zich niet in hoek zetten

Het ongenoegen borrelt op binnen N-VA, over de houding van hun boegbeeld Zuhal Demir (N-VA), de Vlaamse minister van Omgeving. Haar ‘conflictmodel’, waarbij ze om de beurt clasht met coalitiepartners cd&v (over landbouw) en nu Open Vld (over allerlei dossiers), wekt ergernis in eigen rangen op, niet bij de minsten. N-VA heeft geen traditie van elkaar openlijk afmaken, maar de laatste weken, zeker met de zichtbare afwezigheid van voorzitter Bart De Wever (N-VA), bereikte de frustratie een hoogtepunt. In het landbouw-dossier zit de partij in de hoek waar klappen vallen, en de communicatie van Demir op zondag, bij VTM, hielp daarbij allerminst. De relatie tussen Demir en Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) is al langer gespannen, zeker omdat die laatste snel(ler) geneigd is toegevingen aan de coalitiepartners te doen. In het dossier van de landbouwgronden opnieuw. De andere partijen in de Vlaamse regering zien die spanningen en strooien gretig zout in de wonde: “Ze is een ongeleid projectiel geworden, dat N-VA veel schade berokkent”, zo klinkt bij een hoge liberale bron.

Met bijdragen van Corneel Vanfleteren.

In het nieuws: Vandaag een bijeenkomst van de Vlaamse regering, waarop het dossier van de elektrische wagens moet passeren.

De details: Achter de schermen leidt dat tot frictie, ook binnen N-VA. In het Vlaams Parlement bezwoer de partij dat de beloofde premies er moeten komen, maar binnen de regering zet Demir haar voet: ze geeft de liberalen allerminst vrije baan. En dan zijn er de dossiers van landbouw én de dienstencheques, die voor minstens evenveel wrevel zorgen.

De frustratie zit diep. En is wederzijds. Tussen een aantal toppers van de N-VA in en buiten de Vlaamse regering loopt het stroef. Met Zuhal Demir (N-VA) in de hoofdrol. Want een aantal dossiers kwamen deze week samen en andermaal vonden meerdere toppers van N-VA dat collega Demir daarbij “te ver gaat”.
“Ze loopt nogal triggerhappy”, zo vatte een hoge gele bron het samen. Daarbij verwijt men Demir te schieten op een aantal dossiers tegelijk, die allemaal niet per se de partij helpen in de komende kiesstrijd.
Om te beginnen zijn er de premies van de elektrische wagens. Zowat iedere collega-minister in de Vlaamse regering ergert zich aan de rommelboel die minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) ervan gemaakt heeft. Open Vld wilde absoluut de premie voor nieuwe elektrische wagens, N-VA en cd&v vonden het in september al een dom en onnodig cadeautje, Demir op kop. Maar de technische uitwerking bleek helemaal kaduuk: de Raad van State maakte er brandhout van.
Alleen wil de meerderheid bij N-VA, minister-president Jambon op kop, niet dat de premie nu helemaal zou verdwijnen: woordbreuk, een paar weken voor verkiezingen, is geen goed idee. Bert Maertens (N-VA) verwoordde het ook zo in het Vlaams Parlement woensdag.
Dat Demir het veel harder speelt, en even liet uitschijnen dat er een “koppeling” was met het dossier van de groenestroomcertificaten, is lastig voor de minister-president, en leidde tot ergernis in de eigen rangen. Want daar wilde men niet nog eens terugkomen op het dossier van de subsidies voor de zonnepanelen, die Demir vruchteloos probeerde af te schaffen.
Tegelijk zal Open Vld duur moeten betalen, wil het die premie voor de elektrische wagens erdoor krijgen: plannen om gewoon het budget van volgend jaar te nemen, of de premie slechts twee jaar te laten lopen, zullen niet passeren. De begroting van volgend jaar nu al opsouperen is immers niet het beeld van “goed bestuur” dat de Vlaamse regering en met name minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) willen ophangen. Het zal dus uit het “eigen departement” moeten komen, van Open Vld.

Wat zeker ook speelt: Hoogspanning over de boeren, bij N-VA.

In het landbouwdossier zitten de Vlaams-nationalisten al langer in het defensief. Demir heeft als minister van Omgeving ook voor de confrontatie gekozen, door keihard in te gaan tegen de Boerenbond. De partij ging lang mee in die strijd. Maar figuren als Theo Francken (N-VA) zeggen daarbij intern heel luid dat dit “een strategische vergissing was” die de partij in de landelijke gemeenten duur kon kosten.
De afwezigheid van Bart De Wever (N-VA) vorige week, die in Zuid-Amerika zat voor zijn ‘war on drugs’, leidde ertoe dat de partij wat stuurloos overkwam. Partijtoppers wijzen er tegelijk fijntjes op “dat het niet Demir was, maar wel Francken, die plots de boerenprotesten ‘krapuul’ noemde”. De Wever zelf corrigeerde dan vanuit Ecuador: hij toonde “begrip voor de boeren”, maar had “absoluut geen sympathie” voor de blokkades die ze opwierpen”.
Op een nieuwe versnelling van cd&v en de Boerenbond, die als eis op tafel legden dat er geen landbouwgronden meer zouden gekocht mogen worden door de Vlaamse overheid of Natuurpunt om er natuur van te maken, reageerde men aanvankelijk verdeeld bij N-VA.
Minister-president Jambon en ook vice-minister-president Ben Weyts (N-VA) stonden toegeeflijker, en wilden het wel bekijken. Maar voor Demir, die met Natuurpunt goede banden onderhoudt, was dat onbespreekbaar. Vanuit het Vlaams Parlement gaf ook fractieleider Wilfried Vandaele (N-VA), die historisch tot de ‘groene vleugel’ van zijn partij behoort, ook een duidelijk signaal. “Dit staat gewoon in het regeerakkoord, en wij gaan dat nu niet openbreken”, zo stelde hij op Villa Politica.
Tegelijk voelt het ongemakkelijk aan voor N-VA, dat meestal in het offensief zit, om nu de klappen te moeten vangen. Zondag op VTM maakte Demir zelf haar communicatieve comeback, na een week radiostilte door het overlijden van haar tante. Maar dat werd door partijgenoten niet ten onrechte als “erg defensief” omschreven, met “weinig empathie voor de protesten”.

Vandaag opnieuw: Boerenprotesten in Genk. Landbouwminister Jo Brouns (cd&v) houdt daar een Europese top. Zijn partijgenoten én de baas van de Boerenbond blijken ondertussen gretig mee te doen met de “verpaarding”.

De dreiging van de boeren is allerminst weg: zij willen concrete maatregelen tegen maandag, of het protest barst weer in alle hevigheid uit. Vandaag al trekken zo’n 500 boeren met tractoren naar Genk, in grote colonnes, voor een informele Europese top van de EU-landbouwministers, aan de Onderwijslaan. Daar ontvangt Brouns zijn collegae. Maar het verkeer dreigt in de provincie in de soep te draaien, door dat grote protest.
Tegelijk zet N-VA met Demir op kop dus de voet over die aankoop van landbouwgronden. Dat is voor zowel Boerenbond als het Algemeen Boerensyndicaat toch symbolisch een heel belangrijk dossier: het bedreigt anders te veel de landbouw. Elk nieuw stukje natuur kan daarna immers meetellen voor onder meer stikstofdepositie: het maakt de regels dan een stuk strenger, op termijn, voor de landbouwgrond errond.
Alleen, zoals Demir en Vandaele gretig opmerkten, gaat er veel meer landbouwgrond de afgelopen jaren verloren aan de zogenaamde “verpaarding”: het aantal paarden en ezels explodeerde in een decennium in Vlaanderen. De reden is nogal simpel én cynisch: via paardenstallen en weiden krijgt men voor grote renovaties of nieuwe villa’s in landbouwgebied wél nog vergunningen.
Knack onthult daarbij dat hét boegbeeld van de boeren bij cd&v, Vlaams Parlementslid Tinne Rombouts, een wel erg grote verbouwing van haar hoeve erdoor kreeg na negatief advies, mét paarden en stallen. En ook Boerenbond-voorzitter Lode Ceyssens heeft een paardenstal en paardenweide in zijn thuisbasis. Nog minstens twee andere cd&v-burgemeesters doen hetzelfde, en werken zo mee aan die verpaarding, volgens het weekblad.
Bij de Boerenbond wijst men erop dat zo’n paardenweides niet meetellen om de regels strenger te maken. Maar het nieuws helpt niet bepaald om de groene vleugel van N-VA milder te stemmen. Het woord “huichelaars” valt. Maar tegelijk moet Jambon ook daar wel proberen een pakket samen te stellen dat de boeren tegemoet kan komen: dat kan nog spannend worden, ook intern.

The Big Picture: Vooruit pookte slim de rivaliteit tussen Jambon en Demir op.

Een ander dossier dat tegelijk ook sluimert in de Vlaamse regering: de dienstencheques. Daar is een crisis in de sector, met grote syndicale spanningen. Cd&v-minister Brouns, die bevoegd is, wil al langer de prijs van de dienstencheques omhoog duwen én het fiscale gunstregime stopzetten.
Maar ook daar is Demir radicaal tegen: het is volgens haar net een systeem waar de gewone hardwerkende Vlaming, vooral de vrouw, wel bij vaart. De focus van de Vlaamse ploeg zit fout: die zou niet bij kapitaalkrachtige kopers van elektrische wagens moeten zitten, maar meer bij de ‘kleine man of vrouw’, zo redeneert Demir.
De ideologische clash speelt zeker: Jambon is eerder centrumrechts, Demir zit veel linkser. Een nieuwe Vlaamse coalitie, waar de socialisten bij zouden kunnen komen, zal er hoe dan ook eentje zijn zonder Jambon als leider: daar sprak men bij Vooruit al heel duidelijke taal over richting de N-VA-top.
Maar die techniek van verdeel-en-heers vanuit de socialisten, pookte de rivaliteit intern bij N-VA op: Jambon zag, misschien niet onterecht, in Demir zijn rivale voor de hoogste post.
Bij de coalitiepartners smult men van het conflict bij de regeringsleider. “Demir is een ongeleid projectiel geworden, dat de N-VA veel schade berokkent. Eerst de boeren, nu ook de ondernemers. En ze dreigt nu ook haar eigen Vlaamse regering te blokkeren. Jambon moet het maar oplossen”, zo is bij een hoge blauwe bron te horen.

Ook vandaag: Vincent Van Peteghem (cd&v) wil een nieuwe staatsbon erdoor krijgen. Tegen ongeveer 2,4 procent netto rendement.

Grote manoeuvres ook binnen Vivaldi, want daar staat de nieuwe staatsbon op de agenda op de ministerraad. Dat bleek vorige zomer een enorm succes, ook electoraal, voor minister van Financiën Van Peteghem. Die wil nu heel graag zo’n stunt herhalen.
Maar het gaat toch een beetje met de handrem op, deze keer: hij wil voor ‘maar’ zes miljard ophalen, terwijl in de zomer het succes zo groot was dat er 22 miljard werd opgehaald.
“Van Peteghem doet er alles aan om het erdoor te duwen. De documenten zijn pas gisterenavond bezorgd aan de andere kabinetten. En niemand begrijpt goed waarom hij nu plots meer wil betalen door op korte termijn te lenen”, zo is binnen de kern te horen.
De voorwaarden van Van Petegem zijn voorstel zijn interessant:
- Hij wil opnieuw een fiscale korting geven, dus maar de helft van het normale tarief van de roerende voorheffing. Die zou op 15 procent liggen, in plaats van 30 procent voor alle andere beleggingen. Het was vooral dit argument dat veel mensen over de streep trok.
- Er komt een operatie op 4 maart, en als die een succes is, kan ze herhaald worden op 4 juni (er zijn verkiezingen 9 juni) en op 4 september.
- In totaal kan er 13 miljard opgehaald worden, maar in maart dus een plafond tot 6 miljard.
- De grote vraag is hoeveel netto rendement men krijgt. Volgens Le Soir zou dat dan 2,62 procent zijn, tegenover 2,81 bij de vorige staatsbon. “Hij wil duidelijk netto rond de 2,4 procent landen, en daarom heeft hij die halvering van de roerende voorheffing nodig”, zo zegt een regeringsbron.
De grootbanken reageerden de afgelopen weken en dagen nog bijzonder afwijzend. Zowel ING als KBC lieten duidelijk verstaan dat zo’n operatie van een staatsbon “niet voor herhaling vatbaar was”. “Doe het niet. We staan op een keerpunt wat betreft rentetarieven. En je hebt banken nodig die er goed voor staan, je hoeft ons niet onder druk te zetten”, zo stelde Johan Thijs, CEO van KBC, aan Le Soir.
Maar dat lijkt Vivaldi nu toch te negeren: Van Peteghem duwt door, en kan dat ook: hij hoeft in principe zelfs niet langs de kern. Plus: er zou een advies zijn van de Nationale Bank, dat stelt dat als het opgehaalde bedrag tot 6 miljard euro beperkt blijft, er geen risico’s voor de banksector zijn.

Genoteerd: De federale en Vlaamse regering “schouder aan schouder” over Sidmar.

De onrust over de toekomstige investeringen van staalreus ArcelorMittal bereikte gisteren het vragenuurtje in de Kamer. Premier Alexander De Croo (Open Vld) probeerde zo veel mogelijk te sussen, en herhaalde meermaals dat “de Vlaamse en de federale regering schouder aan schouder blijven werken” en dat hij en Jambon recent nog de top van het staalbedrijf samen gezien hadden.
Daarbij verwees hij naar de subsidie-oorlog die bezig is met de VS, maar ook met China én intern met grote EU-landen. Frankrijk dus in deze. “De interne markt in Europa is voor een land als België cruciaal. Die zorgt ervoor dat wij met gelijke wapens kunnen strijden”, zo stelde hij. En nog meer: “Ik heb de voorbije jaren meermaals gewaarschuwd dat het antwoord op de Inflation Reduction Act, maar eerlijk gezegd ook op het beleid dat in China wordt gevoerd, geen race to the bottom van subsidies kan zijn.”
En meteen raakte hij ook het andere pijnpunt aan: de goedkope en gegarandeerde lage energieprijzen door EDF, het nucleaire Franse overheidsbedrijf. ”Voor de toegang tot bedrijfszekere en goedkope energie zijn de investeringen en de keuzes die wij hebben gemaakt op het vlak van de verlenging van het nucleaire nu cruciaal. Wij moeten daarbij bekijken op welke manier een site als ArcelorMittal in Gent daar zo veel mogelijk voordeel uit kan halen.”
Hoe dat concreet kan gemaakt worden, moet de komende maanden dan blijken. Maar de kritiek van de industrie zit breder dan enkel nu de verlenging van twee nucleaire centrales: daar klaagt men steen en been over de onzekerheid op lange termijn in het energiebeleid. Een volgende federale regering zou nog wel eens verder dat beleid kunnen gaan omgooien, zeker als er geen groene partijen meer in die coalitie zitten.

Ook genoteerd: Premier De Croo richt een taskforce op voor Audi Brussel.

Naast Sidmar is er ook Audi Brussel. Daar heerst grote zenuwachtigheid onder de werknemers in de autofabriek. Audi bouwt daar slechts nog één model, de elektrische Q8 e-tron. Er worden dit jaar 50.000 modellen van gemaakt, en dat tot 2027. Maar Audi wil saneren, en dus zou Vorst mogelijk geen nieuw model krijgen en moeten sluiten.
De Croo beloofde in de Kamer het dossier aan te pakken, en zal ter plaatse samenzitten met de CEO van Audi, Gernot Döllner, om een plan van aanpak na 2027 te bespreken. Daarbij gaat het om “de troeven van de fabriek zo sterk mogelijk te maken”.
Volgens De Croo, die met de CEO al belde, ziet Döllner nog mogelijkheden: “Hij heeft me aangegeven dat de site over een aantal heel grote troeven beschikt. Het is een productieve site. Op het gebied van loonkosten is de site Vorst in vergelijking met andere sites competitief.”
Daarnaast komt er een taskforce van de betrokken regeringen en de gemeente Vorst “die samen met het lokale management kan kijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat er opnieuw zekerheid kan worden geboden”, aldus de premier.
De Wetstraat kent de afgelopen 30 jaar een lange geschiedenis in het sluiten van autofabrieken. In 1997 kon premier Jean-Luc Dehaene (cd&v) niet voorkomen dat de Renault-fabriek in Vilvoorde sloot. Yves Leterme (cd&v) kreeg in 2010 dan weer te maken met de sluiting van Opel Antwerpen en Elio Di Rupo (PS) met Ford Genk in 2012. De vraag is of het deze keer anders loopt.

Nog eens harde cijfers: Vlaanderen betaalt voor de sociale zekerheid in Wallonië en Brussel. Zo’n 1.200 euro per Vlaming, volgens een nieuwe studie.

Per Vlaming ging in 2022 gemiddeld 1.188 euro meer naar Brussel en Wallonië dan wat er binnenkomt, in de sociale zekerheid. In 2018 was dat 1.087 euro. Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ontvangen dan weer meer dan dat ze uitgeven: respectievelijk 1.999 en 539 euro per inwoner. Die cijfers blijken uit een nieuwe studie.
In totaal is het verschil tussen bijdrage en ontvangst voor heel Vlaanderen iets meer dan 8 miljard euro. De bijdrage nam toe met 861 miljoen euro ten opzichte van 2018. Die cijfers liggen in het verlengde van vorige berekeningen.
Deze keer is het de Franse econoom Eric Dor die de studie uitvoerde. Hij merkt op in De Tijd dat dit geen eenzijdige verschuiving is van noord naar zuid. Hij ziet eerder transfers van het economische centrum van het land (Van Louvain-la-Neuve over Leuven en Brussel naar Gent en Antwerpen) naar de uithoeken. Een deel van het geld gaat ook naar West-Vlaanderen en Limburg.
Als verklaring geeft hij de snelle vergrijzing in West-Vlaanderen, waardoor de Vlaamse pensioen- en gezondheidsuitgaven oplopen. Plaatsen als Ieper, Veurne en Diksmuide staan daarom vlak achter armere Waalse regio’s bij het ontvangen van steun.

On the campaign trail: De PS kiest voor klassiekers. “Solide en solidaire”.

Geen “Vooruit” of “Avance” bij de PS, maar een appèl op de degelijkheid van een beleidspartij, met ‘solide’ en tegelijk het rode basisgegeven: solidaire. Dat is de nieuwe slogan waarmee Paul Magnette (PS) hoopt premier van België te worden.
En meteen lanceerde de PS al een eerste voorstel, dat er niet naast is, in de campagne. Na de strijdkreet rond de pensioenen in 2019, waarbij ze het minimumpensioen absoluut wilden verhogen, en ook deden in de regering, is het nu aan de lonen zelf.
De PS wil een wettelijk minimumloon in België van 2.800 euro. Dat zou dan 17 euro per uur zijn, een forse stijging ten opzichte van vandaag. Niet toevallig is dat ook ongeveer de eis van de PVDA-PTB.
Dat beiden in een opbod verwikkeld zitten, is wel duidelijk. In de Kamer trok Raoul Hedebouw, de PVDA-leider, gisteren fel van leer over een vermogenstaks. Daarbij baseerde hij zich op cijfers van het Planbureau, die met een aantal assumpties uitkwamen op zo’n 5 miljard euro die daar te halen valt. Hij viel daarbij de Vivaldi-ploeg openlijk aan: “Jullie hebben altijd gezegd dat het onmogelijk is, dat er een vlucht van kapitaal zou zijn, n’importe quoi.”
Opvallend was dat de fractieleider van de PS, Ahmed Laaouej, helemaal mee in de aanval ging: “Wij gaan dit dossier opnieuw op de tafel van de regering brengen. 5 miljard! Daarmee kunnen we makkelijk de lasten op arbeid laten zakken, zonder aan de sociale zekerheid te raken. Langs rechts kan men niet langer beweren aan de kant van de werknemers te staan, en hen tegelijk 70 procent belastingen te laten betalen. Dat is onhoudbaar”.
Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) probeerde te pareren: “Wie vandaag beweert dat men er met een vingerknip voor kan zorgen dat miljarden kunnen worden opgehaald bij die groep en dat dit ook nog eens de toets van de Raad van State en het Grondwettelijk Hof zal doorstaan, die heeft het rapport van het Planbureau niet grondig gelezen. Die heeft dat niet grondig gelezen en maakt de mensen blaasjes wijs.” Het tumult in de Kamer werd er alleen maar heviger op.

Ook dat nog: Brussel is Europees kampioen berovingen.

Nieuwe cijfers van Eurostat, zijn pijnlijk voor de hoofdstad, met ‘hot spots’ zoals het Zuid-station: Brussel is koploper wat het aantal berovingen betreft. In 2021 waren er 360 aangegeven berovingen per 100.000 inwoners.
België scoort bovendien algemeen slecht, met haar steden: op plaats 4 vinden we Luik, met 237, en ook Charleroi staat in de top 10, op plaats 7 met 164 gemelde berovingen per 100.000 inwoners.
In de top 10 vinden we verder nog vier Spaanse steden, waaronder Barcelona en Madrid; twee kleinere Duitse steden; en Lissabon, de hoofdstad van Portugal.
Daarbij moet wel worden opgemerkt dat er geen individuele cijfers waren voor Franse steden in de EU: de competitie is dus niet compleet fair.
Bij het gemiddelde per land staat Spanje bovenaan, met afgerond 112 berovingen per 100.000 inwoners. Daarna volgt België, met 99 berovingen.
Eurostat definieert overigens een beroving als “het stelen van iets of iemand door middel van het gebruiken van geweld”, voor zowel personen als winkels, bestelbusjes of banken. Cijfers van diefstallen zonder geweld of geweldplegingen zonder diefstal zijn hier niet in opgenomen. En uiteraard kan het ook dat Belgen de kampioen der aangiften bij de politie zijn: het is dat wat finaal geteld wordt. (cv/ddw)