Deze week zal de EU de financiële ruggengraat van de fameuze Europese Green Deal bekendmaken. Dit is wat we al weten van het zogenaamde Duurzame Europese Investeringsplan.
De leiders van de 27 EU-landen engageerden zich vorige maand om de Europese Green Deal van Commissievoorzitter Von der Leyen te helpen verwezenlijken, met als doelstelling om het blok koolstofneutraal te maken tegen 2050.
Hopen klimaatcash
Het optimisme daarrond werd ondermijnd door Polen dat weigerde om deel te nemen aan de verwezenlijking van die ambitieuze doelstelling. De industrie van het land draait nog grotendeels op steenkool.
Ambitieuze doelen vragen om gespierde financiering. De Commissie pakt morgen uit met een investeringsplan dat, gespreid over 10 jaar, minstens 1.000 miljard euro moet mobiliseren voor het bereiken van de klimaatdoelen. Met garanties op hopen klimaatcash wil ze het sceptische Warschau overtuigen om alsnog in te tekenen op de Green Deal.
Persagentschap Bloomberg heeft een voorlopige versie van het investeringsplan kunnen inkijken. De finale versie wordt dinsdag aan het Europees Parlement gepresenteerd. Hoe wil de Commissie dat astronomische bedrag dan vergaren?
- Een vierde van het totale budget van de EU, zo’n 45 miljard euro, zal naar klimaatbeleid gaan: Bijvoorbeeld naar bebossingscampagnes, innovatie van industrieën, onderzoek, en dergelijke
- De lidstaten en de Europese Investeringsbank (EIB) zullen samen ook minstens 100 miljard euro moeten bijdragen. Voor de lidstaten is dat 7,5 miljard extra, dus bovenop de voorziene meerjarenbegroting voor 2021-2027.
- Harde overheidsgaranties van de EU moeten zo’n 300 miljard euro aan private investeringen aantrekken om klimaatverandering te bestrijden.
Een cruciaal element van het plan is het ‘Just Transition Mechanism’ (JTM), of het Fonds voor Rechtvaardige Transitie. Dat fonds moet lidstaten ondersteunen die meer moeite moeten doen om naar een koolstofarme economie te gaan, bijvoorbeeld als ze afhankelijk zijn van steenkool. Volgens de voorlopige versie van het Investeringsplan zal het JTM-fonds zo’n 50 miljard euro tot zijn beschikking hebben.
Het InvestEU-programma, dat privé-investeringen aantrekt, en leningen via de Europese Investeringsbank moeten die som aanvullen tot het verhoopte bedrag van 100 miljard euro. Daarmee wil de Commissie de socio-economische kosten van de klimaattransitie verlichten voor de lidstaten.
Het JTM was een eis van landen zoals Kroatië, Tsjechië en Polen. Die laatste trok zich ondanks de oprichting van het fonds terug uit de Green Deal.
Toekomst op het spel
Volgens critici zet von der Leyen met de Green Deal de economische toekomst van de EU op het spel. Het plan van de EU is veel ambitieuzer dan de maatregelen die andere wereldmachten overwegen om de opwarming van de aarde aan te pakken. Het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC) is echter formeel: ‘De Europese doelstellingen beogen nu eindelijk wat het IPCC al jaren benadrukt. Dus dit is in lijn met wat de wetenschap zegt dat de wereld zou moeten doen om de opwarming van de aarde binnen de perken te houden.’
Volgens het VN-klimaatpanel is de wetenschap het er over eens dat de schade van klimaatverandering op de wereldeconomie vele malen groter is dan de investeringskosten om de schade af te wenden.
De overgang naar klimaatneutraliteit gaat dit jaar van start. De uitstoot wordt aan banden gelegd, van de auto-industrie tot de chemiesector. De landbouw moet groener, door bijvoorbeeld een verbod op bepaalde chemicaliën. Producten uit vervuilende industrieën uit het buitenland zullen extra belast worden, zodat klimaatvriendelijke EU-ondernemingen geen concurrentienadeel ondervinden. Intern zal de belasting op energie danig hervormd worden, met bijvoorbeeld een koolstoftaks. Alles van fiscale instrumenten tot stadsplanning moet duurzamer worden.
Morgen worden de details omtrent de financiering van deze monumentale opdracht bekendgemaakt. Of de pot groot genoeg is, en of het zal volstaan om Polen te overtuigen om de rangen te sluiten moet nog blijken.