Doffe ellende aan het Martelarenplein. De Vlaamse regering dreigt uiteen te vallen over het stikstofdossier. Na een marathonvergadering die een avond, nacht, ochtend en voormiddag in beslag nam, blokkeerde cd&v op een consensusvoorstel van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA). Het conflict baadt in een sfeer van déjà vu: net als bij de Septemberverklaring was het finaal junior minister Jo Brouns (cd&v) in overleg met voorzitter Sammy Mahdi (cd&v), die niet wilde toegeven op twee knelpunten: de gelijkschakeling van stikstofdrempels voor landbouw en industrie en het opzetten van een handel in stikstofuitstoot tussen landbouwbedrijven. Zo houden de christendemocraten vast aan hun keiharde houding: iets wat Mahdi vooraf ook al uit de doeken had gedaan als een strategie om met name N-VA op het platteland te treffen. De verbittering bij die grootste Vlaamse coalitiepartner is groot. Daar gaat men zich nu intern bezinnen over de volgende stappen. De vraag is of er nog veel overschiet van de Vlaamse regering. De kwaadheid over de houding van Brouns en Mahdi is enorm, bij de N-VA-top. “Zo laf als hij is in Vivaldi, zo stoer is hij Vlaams”, zo klinkt het over de cd&v-voorzitter. “Zelden iemand geweten die op korte tijd zo’n aversie voor zijn partij heeft gecreëerd bij iedereen die er niet toe behoort.” Voorlopig beslist men om opnieuw te gaan onderhandelen, later deze week.

In het nieuws: Een kater voor Jan Jambon, die na een sessie van 17 uur onderhandelden met lege handen staat.

De details: Straks in het Vlaams Parlement wacht een nieuwe koude douche.

• Teleurstelling overheerst binnen de ploeg van Jambon I. Daar lukte men er niet in om eindelijk dan toch een deal te maken over stikstof, meer dan een jaar nadat diezelfde regering datzelfde dossier in feite had afgeklopt.
• Nieuwe bezems vegen schoon, en dat geldt zeker voor Jo Brouns, de Limburger uit het landelijke Kinrooi, die midden vorig jaar in de ploeg van Jambon gedropt werd om op landbouw het verschil te komen maken, nadat er vanuit de eigen zuil, en met name de Boerenbond, bijzonder veel kritiek kwam op het stikstofakkoord dat toenmalig minister van Landbouw Hilde Crevits (cd&v) had gesloten. Dat Brouns een rechtstreekse lijn heeft met Lode Ceyssens, (ex-cd&v) de voorzitter van de Boerenbond, is een understatement.
• Tegelijk kon cd&v met Brouns en passant gouwgenoot Zuhal Demir, de rijzende ster van rivaal N-VA, op dat stikstofdossier fel gaan bekampen, wat cd&v goed uitkwam: daar wilde nieuwe voorzitter Mahdi al langer kapitaliseren op een landelijk ongenoegen, ten opzichte van stedelijk Vlaanderen. Demir daarbij wegzetten als “onredelijke groene scherpslijper” paste perfect in dat plaatje. Met stikstof kwam dus veel tegelijk samen.
• “Jan heeft heel lang geprobeerd om een deal te vinden, met heel veel inspanningen van iedereen. Maar we kregen het er niet door bij cd&v”, zo klapt een Vlaams minister uit de biecht.
• Opvallend daarbij voor zowel N-VA als Open Vld: het was Brouns die plots voor cd&v in de driver’s seat plaats nam. “En die kon op niks bougeren. In meerdere betekenissen van dat woord. Die zat compleet verkrampt. En hij heeft ook niet de minste mentale en intellectuele ruimte om een akkoord te kunnen maken. Hij herhaalt gewoon telkens ‘dit is wat ik moet hebben’, maar zo raak je er natuurlijk nooit”, zo analyseert een tafelgenoot.
• Bij cd&v ontkent men dat laatste met klem: “Brouns is nochtans tot diep in de ochtend voorstellen blijven neerleggen, die van zeer veel mentale en intellectuele flexibiliteit getuigen.”
• Dat cd&v in de loop van de ochtend ook communiceerde dat er “al op 11 punten een vergelijk was gevonden”, irriteerde de rest van de onderhandelaars. “Ongelofelijk, men gaat dat vertellen, en tegelijk is het nog niet genoeg binnenskamers? Men is gewoon heel fel in een gedachtetunnel gedoken waar men niet meer uit raakte”.
• Daarbij doemt het beeld van de begrotingsdiscussie rond de Septemberverklaring weer op. Ook toen was het diezelfde Brouns, die in opdracht van Mahdi finaal blokkeerde, terwijl partijgenoot en minister Benjamin Dalle (cd&v) wél bereid was zijn partijvoorzitter wat te lossen en tot een akkoord te komen. Heel die saga blijft tot vandaag nazinderen.
• Tegelijk is de verbittering binnen de ploeg groot, omdat het niet over een cruciale bevoegdheid van de ploeg gaat, zoals onderwijs of welzijn, de departementen met enorme budgetten en impact op de bevolking. “Dit is niet hét dossier hé, dit is een dossier. Maar goed, men wilde iets vinden om het geheel te doen vallen zeker?”, zo stelt een minister.
• Bij de N-VA-top zelf is de verbittering groot over de collega-voorzitter van cd&v. Daar stelt men vast dat die in de federale regering zich helemaal anders opstelt dan in de Vlaamse ploeg. “Zo laf als hij is in Vivaldi, zo stoer is hij Vlaams.” En uiteraard komt daarbij de frustratie van september, toen Madhi diezelfde Vlaamse regering al aan de rand van de afrond bracht, om daarna gewoon in te binden, helemaal terug.
• Bij Open Vld staat men wat verbijsterd te kijken naar heel het conflict. Aan tafel toonde viceminister-president Bart Somers (Open Vld) zich alvast telkens verzoenend: aan de liberalen zal het niet gelegen hebben, was de lijn. “We moeten nu als meerderheid de plenaire vergadering toch zien te overleven en daarna terug aan tafel gaan, om dit uit te onderhandelen”, zo was bij te top te horen.

Waarom nu dit kookpunt? Jan Jambon voerde de forcing, misschien wel tegen beter weten in.

• Vol-au-vent, klassiek Vlaams comfort food: Jan Jambon serveerde het niet toevallig, gisterenavond bij de start van zijn marathonvergadering aan het Martelarenplein. Aangevuld met wat zeebaars: kwestie van toch ook ‘lokaal’ te blijven. Eén bedoeling: de sfeer zo aangenaam mogelijk houden, voor wat zich aankondigde als het moment van de waarheid.
• Dat de Vlaamse minister-president ervoor koos om te versnellen, en zichzelf zo een deadline op te leggen, met name een afspraak voor de plenaire in het Vlaams Parlement op woensdagmiddag, mag wat verbazen. Het is immers een gouden regel in onderhandelingen in de Wetstraat dat deadlines dodelijk kunnen zijn, zeker als ze eigenlijk door zichzelf opgelegd zijn.
• “Onbegrijpelijk, dat Jambon dat niet snapt“, zo was bij cd&v te horen vanmorgen. Daar speelde men al veel langer op het idee dat dit conflict binnen de Vlaamse ploeg niet zo snel hoeft opgelost te worden. Op de achtergrond speelt daarbij dat de christendemocraten wel brood zien in hun rol als behoeder van de landbouwsector, een pars pro toto om zich op te werpen als behoeder van heel het ‘Vlaamse platteland’. Hoe langer de discussie duurt, hoe vetter dat onderstreept wordt.
• Daar tegenover: zeker bij N-VA en Jambon zelf hadden ze meer dan hun buik vol van de hele stikstof-saga. Na weken dralen en rondjes draaien bij coalitiepartner cd&v, moest de zaak nu maar eens doorgeslikt worden. Anders dreigde het beeld van een stuurloze Vlaamse ploeg te dominant te worden. En net dat is voor N-VA veel waard, om zich te kunnen afzetten van de “chaos” die ze Vivaldi toedichten.
• Bovendien had Jambon duidelijk echt geen zin om nog eens voor het Vlaams Parlement te moeten gaan verschijnen, zonder een deal. De vernedering die hem werd aangedaan, door bij de Septemberverklaring dat halfrond te moeten trotseren zonder akkoord, is nog altijd niet doorgespoeld.
• Een nieuwe boerenbetoging nu vrijdag, is bovendien ook geen vooruitzicht waar nog iemand op zat te wachten binnen de Vlaamse regering. Dat de Boerenbond zelf daar triomfantelijk spreekt van “1.000 tractoren”, die naar Brussel zouden trekken, zegt meteen overigens alles over de diepte en breedte van dat protest. Elke andere betoging met 1.000 deelnemers wordt weggelachen als weinig relevant, maar als men met machines die honderdduizenden euro’s het stuk kosten rondrijdt in de hoofdstad, maakt dat mediatechnisch wél indruk. Alleen, een electorale massa is het allerminst: met zo’n 13.000 landbouwbedrijven in heel Vlaanderen hoeft men geen wiskundig genie te zijn om dat te beseffen.
• Bovendien speelt nog een puur marktelement: de prijzen die momenteel voor landbouwproducten betaald worden, zijn bijzonder hoog. De landbouwsector staat zo voor boerenjaren, los van elke stikstofdiscussie: meteen een reden waarom er toch door de band weinig appetijt is om nog veel dieper in de buidel te gaan tasten om dit stikstofakkoord met belastinggeld te smeren.
• Dat alles gezegd zijnde: toen Jambon op maandag liet weten aan zijn regeringspartners dat hij op dinsdag wilde afkloppen, klonk ook in eigen rangen meteen scepticisme. De inschatting leefde toen al dat een deal met cd&v bijzonder lastig zou worden. Dat bleek. Maar Jambon wilde erdoor.

Hoe het overleg verliep: Het water bleek uiteindelijk bijzonder diep op twee overblijvende knelpunten.

• In de marathonvergadering, die duurde van gisteren 18 uur tot vanmiddag, wisselde Jambon regelmatig de opstelling: eens plenair, met viceminister-presidenten Hilde Crevits (cd&v), Bart Somers (Open Vld) en Ben Weyts (N-VA), aangevuld met vakministers Zuhal Demir (N-VA) op Omgeving en Jo Brouns (cd&v) op Landbouw. Maar evengoed in bilaterales met de partijen apart.
• Rond middernacht zonderde Jambon zich dan af met Demir, om een consensustekst te maken, en die opnieuw voor te leggen. Die techniek leek te werken: in de loop van de ochtend was er optimisme te horen, onder meer over de fameuze ‘rode lijst’ van landbouwbedrijven die verplicht moeten sluiten, werd een doorbraak bereikt.
• Zo kon men in de vroege uren al communiceren in de wandelgangen dat “11 van de 13 punten afgehandeld zijn”, en er dus nog nauwelijks hinderpalen lagen. Alleen, dat bleek te optimistisch gerekend, en leidde zelfs tot irritatie binnenskamers. Want twee grote zaken bleven over. Twee zaken waar het eigenlijk al weken over knetterde, want twee eisen die cd&v bijkomend stelde, ten opzichte van het Krokusakkoord van vorig jaar: de gelijke behandeling tussen landbouw en industrie én het verhandelen van stikstoofuitstootrechten tussen landbouwbedrijven.
• De Boerenbond maakte in tussentijd een groot strijdpunt van die “ongelijkheid”: halen landbouwbedrijven een impactscore van meer dan 0,028 procent (al naar boven aangepast), dan krijgen ze geen vergunning. Voor de industrie is die drempel maar vanaf 1 procent. Alleen: het probleem van de stikstofuitstoot zit gewoon veel meer bij de landbouwsector, zo herhaalt N-VA al maanden.
• Tegelijk was men wel bereid, ook Demir, om veel verder te gaan dan een jaar geleden: er lag een pad om uiteindelijk naar een drempel van 0,8 procent te gaan tegen 2030, met zelfs de optie om tot 1 procent te raken, als genoeg boeren zouden stoppen. Maar voor cd&v volstond dat niet: want boven die drempel zouden hoe dan ook geen vergunningen worden gegeven.
• Wat de handel in stikstofuitstoot betreft, wilde cd&v dat rond natuurgebieden, waar de drempels veel sneller overschreden worden, het mogelijk maken om bij de stopzetting van één landbouwbedrijf, die ‘uitstootrechten’ aan anderen door te geven. Maar heel dat principe was een brug te ver voor N-VA.
• Dat cd&v vorig jaar wél mee instemde met een ongelijke aanpak tussen industrie en landbouw, en vandaag dat helemaal anders ziet, lag lastig voor de coalitiepartners. Zeker voor N-VA, dat met Demir vast wil houden aan één zaak: geen compleet nieuw akkoord, dat dan heel de juridische carrousel met bezwaarschriften nog eens moet draaien. “En instemmen met die eisen en verwachten dat je dan hetzelfde akkoord hebt, dat nog passeert, dat gaat niet”, zo stelt een insider.

Hoe het nu verder moet? Onduidelijkheid troef.

• Voor Jambon wachten straks pijnlijke momenten: hij moet andermaal zonder akkoord naar het Vlaams Parlement. Daar wacht een actualiteitsdebat waar alle partijen en zowat alle fractieleiders aan deelnemen, meerderheid en oppositie door elkaar.
• De vraag is of er dan nog veel rest van Jambon I. Want bij een niet-akkoord dreigt een crisis zonder precedent op het Vlaams niveau. Daar kan een regering enkel vallen, technisch gezien, als er een positieve motie van wantrouwen wordt gestemd: met een nieuwe meederheid die klaarstaat.
• Dat is pure fictie, en zal deze legislatuur niet meer gebeuren: niemand heeft daar zin in. Een meer plausibel scenario is dat cd&v uit de ploeg trekt, en men met een minderheidskabinet, in lopende zaken, deze legislatuur dan afhandelt.
• Dan zou het aan Jambon en co zijn om ad hoc in het halfrond meerderheden te gaan zoeken. Over stikstof zou die overigens niet zo moeilijk te vinden moeten zijn: zowel Vooruit als Groen zijn in principe wel voorstander van een sanering.
• Voorlopig wordt de soep nog niet zo heet gegeten als opgediend. Bij N-VA besliste men om alvast de rest van de week te gaan onderhandelen en ondanks de gekneusde ziel van Jambon en Co opnieuw een akkoord te zoeken. Zo dreigt de hele carousel alweer een rondje te draaien. 

Ontvlambaar: Marc Leemans, de voorzitter van christelijke vakbond ACV, moet een storm van kritiek trotseren.

• “Of dit misbruik is? Nee, ik voldoe aan de voorwaarden, want ik zal 62 jaar zijn en heb een loopbaan van 40 jaar achter de rug.” Daarmee dacht Marc Leemans de kritiek op zijn vertrek koudweg af te serveren, in Het Laatste Nieuws.
• Maar de vakbondsman heeft mogelijk toch iets te snel zich rijk gerekend. Want de reacties van verontwaardiging zijn bijzonder groot. Dat zit zo: Leemans heeft er een carrière van 12 jaar opzitten als leider van het ACV, evenveel als zijn voorganger Luc Cortebeeck en daarvoor Willy Peirens. Tijd dus om te stoppen, vindt Leemans. Die is 62 jaar, en laat zich dus zelf ontslaan door zijn eigen organisatie.
• Niet omdat die hem weg wil, maar om hem een ‘cadeau’ te doen: op die manier kan Leemans in het systeem van SWT stappen, de technische naam voor brugpensioen, ofwel het stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag. Dat betekent meteen dat hij tot z’n pensioen plots betaald wordt als werkloze, en in principe zelfs ‘beschikbaar’ zou moeten zijn voor de arbeidsmarkt.
• Dat maakt z’n vertrek wel zeer opvallend: niet alleen maakt hij gebruik van dat omstreden SWT, waar de overheid net zoveel mogelijk probeerde de afgelopen jaren om het af te bouwen: men doet er net alles aan om de werkzaamheidsgraad op te trekken om zo heel het stelsel van de sociale zekerheid ook betaalbaar te houden voor de volgende generaties.
• Maar meer: Leemans moet eerst ontslagen worden, wat eigenlijk helemaal niet volgens de regels is, maar zelfs als sociale fraude kan gezien worden bij andere bedrijven. Maar de vakbond ACV geeft het gewoon openlijk toe: “Binnen het ACV hebben we een regeling dat wie voldoet aan de voorwaarden op SWT kan worden gezet. Dat is echt geen uitzonderlijke regeling voor een voorzitter of werknemer van de christelijke vakbond”, zo stelt Leemans koudweg.
• In de Wetstraat komen ondertussen bijzonder felle reacties. Want Leemans zit natuurlijk in de groep van Tien, het overleg met de sociale partners, maar zijn vakbond ACV is ook zelf bestuurder bij de VDAB, de dienst die hem dan uitgerekend nog drie jaar zou gaan moeten proberen begeleiden op de arbeidsmarkt.

De essentie: Leemans had nog een openstaande rekening met de liberalen en N-VA. Die krijgt hij uitbetaald.

• De reacties van de rechterzijde zijn genadeloos. Zeker omdat Leemans, anders dan voorgangers Cortebeeck en Peirens zijn ACV op een veel militantere, linkse koers duwde. Onder zijn leiderschap was er enorme weerstand tegen de Zweedse coalitie, de regering met liberalen, N-VA en cd&v, waarbij Leemans het systematisch over “asociaal” en “hard-rechts beleid” had, en het protest aanvoerde. Zo sprak hij telkens over ‘sjoemelsoftware’, die de regering Michel had ingebouwd in de loonnormwet. Nu krijgt hij dat ‘sjoemel’-verwijt vol in het gezicht terug.
• “De sociale zekerheid dient voor mensen die het ongeluk hebben hun job te verliezen en onvrijwillig werkloos worden. Vrijwillig jezelf van een uitkering bedienen en dat normaal vinden, toont helaas hoe sommige vakbonden ons welvaartsmodel bedreigen. Dit kan niet meer”, reageert Egbert Lachaert, voorzitter van Open Vld. Ook Mahdi reageerde fors via Twitter: “Totaal onverantwoord, dit is wraakroepend. Als sociale partner moet je het goede voorbeeld geven. Reden te meer om het brugpensioen af te schaffen.”
• In het Vlaams Parlement wil N-VA nog verder gaan. “Dit is openlijke sociale fraude. De positie van ACV als bestuurder van de VDAB is onhoudbaar geworden daardoor. Bovendien is de VDAB decretaal verplicht om mensen in SWT jobs en opleidingen aan te bieden. Gaan ze daar niet op in, dan moet de VDAB hen schorsen of schrappen van de werkloosheidsuitkering”, zo reageert N-VA-Parlementslid Axel Ronse scherp.
• Dat gerol met de spierballen op Vlaams niveau is vervelend voor het ACV, zeker naar de VDAB toe. Maar belangrijker is de discussie op federaal niveau, uitgerekend nu over de pensioenen. Die discussie woedt volop binnen Vivaldi, waar men van Europa een nieuwe hervorming moet uittekenen. Leemans zet met zijn persoonlijke voorbeeld de zaken weer op scherp, over het omstreden brugpensioen.
• Een pak partijen, niet enkel de liberalen, maar ook cd&v, is er al langer van overtuigd dat die SWT-regeling niet langer kan standhouden. Net omdat het leent tot misbruik, zoals Leemans zelf glashelder aantoont. Hoewel cd&v dus niet persoonlijk Leemans wil bekritiseren, werkt men wel degelijk achter de schermen aan het schrappen van datzelfde SWT. Vraag is, zoals steeds, in hoeverre de PS wil en kan meegaan in dat verder afbouwen.

Opgemerkt: Ook de naam van Bpost-voorzitter Audrey Hanard wordt nu genoemd in het dossier rond de manipulatie van het krantencontract.

• Momenteel loopt nog steeds een onderzoek naar manipulatie en mogelijke ‘collusie’ rond het krantencontract, waarbij Bpost federale subsidies krijgt om papieren kranten en magazines te bedelen. Toen het onderzoek aantoonde dat de Bpost-top afspraken maakte met uitgever DPG Media en verdeler PPP, bleek dat toenmalig CEO Dirk Tirez op de hoogte was van de collusie. Hij werd na een interne audit al op non-actief gezet, maar moest na de nieuwe onthullingen, die er onder meer kwamen na parlementaire vragen van Michael Freilich (N-VA), opstappen.
• Nu koppelt een andere topman van Bpost, de voormalige CEO van de Belgische tak Jean Muls, nog een grote naam aan het dossier: die van de jonge voorzitter van Bpost, Audrey Hanard, die door de PS is aangesteld. Freilich suggereerde in de Kamer eerder al dat ook zij op de hoogte was van de collusie, lang voor enig onderzoek.
• “Interne bronnen vertellen mij dat zij al eind januari, begin februari voor het eerst werd ingelicht over de mogelijke collusie. Maar ze heeft pas eind augustus die interne audit in gang gezet? Waarom heeft het zo lang geduurd? En heeft men bij het forensisch onderzoek binnen Bpost ook de mailbox van Hanard doorzocht?”, zo vroeg het Kamerlid destijds aan minister Petra De Sutter (Groen), bevoegd voor Bpost.
• Ook Muls wijst in diezelfde richting. Hij stuurde een mail naar de bestuurders van het bedrijf, waarin hij zegt Hanard al op 24 maart 2022 op de hoogte te hebben gebracht van de mogelijke collusie. Zo schrijft De Tijd. In haar antwoord via Whatsapp, ‘Wat je me vanmorgen vertelde, begint nu pas door te dringen. Mijn beurt om een paar onrustige nachten te beleven”, lijkt het dat Hanard zelf ook boter op het hoofd heeft.
• Bpost komt echter met een andere versie van de feiten naar buiten. Het contact tussen Muls en Hanard zou draaien rond een mail van Nicolas Meire, intern verantwoordelijk voor de krantendistributie. In die mail bracht hij Muls op de hoogte dat DPG Media de distributie van kranten in het Gentse in handen bracht van PPP. Bij Bpost is de vraag dus eerder: waarom schoot Muls zelf niet eerder in actie?

Straf: Ecolo-parlementslid Samuel Cogolati wordt wel zeer nauw gevolgd door de Chinese overheid.

• “Ik ben gewaarschuwd dat ik het doelwit ben van een aan China gerelateerde cyberaanval”, zo schrijft het parlementslid op Twitter. De waarschuwing komt van het CCB, het Belgische Centrum voor Cybersecurity, dat hackers kon opsporen die aan het Chinese staatsapparaat zijn gelieerd. Door middel van een trackingsapparaat, dat kan verstopt worden in een pixel van een doorgestuurde foto, raakten de hackers binnen in Cogolati’s telefoon.
• Dat net Cogolati doelwit is van spionage, mag niet verbazen. Het parlementslid is bijzonder mondig over de Oeigoeren-kwestie, een moslimminderheid die in het oosten van China woont, in de provincie Xinjiang, waar ze op grote schaal onderdrukt worden door de overheid, een miljoen Oeigoeren zou opgesloten zitten in zogenoemde heropvoedingskampen. 
• Cogolati laat geen kans onbenut om de kwestie aan te kaarten, en diende vorig jaar nog een resolutie in de Kamer in om de mensenrechtenschendingen daar aan te kaarten, wat hem ook al een plaats op de Chinese sanctielijsten opleverde. Ook België zelf wees China al met de vinger: het ministerie van Buitenlandse Zaken vroeg China om zijn spionageactiviteiten in te perken; een openbare aanval die vele andere landen niet durfden te doen.