Bij cd&v staat men voor een lastige taak: wie pakt de communicatie voor het Ventilus-dossier? Want met het laatste rapport van de Duitse expert Dirk Westermann is het doek gevallen: de hoogspanningsleiding komt bovengronds. Alleen de lokale burgemeesters, quasi allen van cd&v-signatuur, blijven zich verzetten. Het dossier werd in het voorjaar danig opgepompt door Sammy Mahdi, toen kandidaat-voorzitter van zijn partij. Vandaag zit zijn partij met de schade: hoe leg je de noodzakelijke bocht aan de achterban uit? Sommigen kijken naar de terugkeer van viceminister-president Hilde Crevits (cd&v), pas volgende week gepland, om de knoop door te hakken. Zij is mogelijks de enige die de West-Vlaamse burgemeesters kan sussen. Hoe dan ook dreigt het dossier andermaal de diepe verdeeldheid van cd&v in de Vlaamse regering bloot te leggen, waar het begrotingsdebacle wonden sloeg, en Mahdi isoleerde, met enkel nog Vlaams minister Jo Brouns (cd&v) in steun.

In het nieuws: De Duitse expert hakt de knoop door.

De details: Zelfs als alles goed gaat, is Ventilus pas tegen 2027 klaar, en dat is hoogst noodzakelijk, om de windparken op zee aan te sluiten.

• “Als het kan, dan zie ik niet in waarom we zouden twijfelen om Ventilus ondergronds te maken.” Met die scudraket herlanceerde Sammy Mahdi in mei van dit jaar weer helemaal het debat rond de hoogspanningslijn in West-Vlaanderen in de Vlaamse regering.
• Want amper één dag eerder had Bart Somers (Open Vld), de viceminister-president van die Vlaamse regering, definitief de deur dicht gedaan, op basis van de laatste rapporten van intendant Guy Vloebergh: “Het moét bovengronds”. Waarna Mahdi ze weer fors open stampte.
• Alles draait rond het verbinden van nieuwe windmolenparken op zee met de continentale hoogspanningslijnen. Daarvoor is een strook hoogspanningskabel nodig, dwars door West-Vlaanderen, van Zeebrugge tot Avelgem. Met de oorlog in Oekraïne bijzonder dwingend: enkel zo kan een verhaal van ‘eigen, groene energie’ geloofwaardig zijn.
• Maar het dossier beroert al jaren de lokale politiek in datzelfde West-Vlaanderen: daar is keihard verzet tegen een bovengrondse hoogspanningslijn. De lokale burgemeesters, de meesten van cd&v-signatuur, maar ook bijvoorbeeld N-VA-burgemeester Bert Maertens, zijn radicaal tegen. Vlaams Parlementslid en burgemeester van Ledegem Bart Douchy (cd&v) is zowat de spreekbuis van dat verzet geworden.
• Sinds mei zet het Ventilus-dossier zo dus de Vlaamse regering onder hoogspanning: Open Vld radicaal voor een snelle, bovengrondse oplossing, en cd&v in het verzet, en voor een ondergrondse piste. N-VA, met bevoegd minister van Omgeving Zuhal Demir, zweefde daar ergens tussen: ook lokale kopman Wilfried Vandaele (N-VA) zat niet te wachten op de bovengrondse oplossing.
• Maar N-VA wilde vooral niet individueel die beslissing bij Demir laten vallen: iedereen moest mee in bad. Daarvoor werd het lokaal protest als iets te ernstig en stevig ingeschat.
• Hoewel het verschil in bouwtijd en de kostprijs gigantisch zijn, met 1,6 miljard voor een bovengrondse lijn, die jaren vroeger klaar is dan de 6,4 miljard kostende ondergrondse lijn, besliste men al in 2021 toch een intendant aan te stellen: expert Guy Vloebergh. De techniek is daarbij telkens dezelfde ondertussen, sinds Oosterweel: probeer alle partijen te verzoenen voor een groot infrastructuurproject, en sluit één groot akkoord, anders verzandt het project in het juridische moeras van België. In mei was die man klaar.
• Alleen, Mahdi kwam dus toen het hele proces rond dat rapport van Vloebergh, die bovengronds concludeerde, danig verstoren. Weg ‘grote coalitie’, weg ‘verzoening’. Sindsdien is het dossier politieke dynamiet voor de Vlaamse regering: verschillende keren moest Jan Jambon (N-VA), de minister-president, sussen en het dossier uitstellen.
• Maar wel opvallend: Hilde Crevits de cd&v-viceminister-president, en zelf van West-Vlaanderen, stelde zich altijd veel voorzichtiger op dan haar voorzitter: zij zocht binnen de Vlaamse regering ook actief naar een oplossing. Vlak voor het zomerverlof werd een deal gemaakt, in de ploeg van Jambon.
• Een nieuwe expert, de Duitser Dirk Westermann, zou de knoop doorhakken. Zijn rapport zou uitsluitsel brengen of een ondergrondse leiding technologisch überhaupt haalbaar is. Daarover verklaarde Crevits in de Afspraak op Vrijdag in september wat binnen de regering was afgesproken: we gaan de conclusies van dat rapport volgen, was de boodschap.

De essentie: Niemand is nog zeker van de positie van cd&v in de Vlaamse ploeg, sinds het debacle rond de Septemberverklaring.

• De deal die dus in de zomer is gemaakt, moet nu gehonoreerd worden door de coalitiepartners. Open Vld gaf maandag, nadat de kabinetscheffen het rapport van Westermann hadden gezien, meteen gas: “Wat ons betreft moet het gesprek met de burgemeesters en de burgers vanaf nu gaan over de randvoorwaarden en de flankerende en compenserende maatregelen”, zo wilde Somers meteen de bladzijde omdraaien. Pacta sunt servanda.
• Maar de lokale burgemeesters gingen meteen in het verzet: die zien pas morgen de expert Westermann voor z’n toelichting. En Douchy gaf op Radio 1 ondertussen wel al een heel optimistische lezing van diens rapport:
  • “Wij stellen vast dat een ondergrondse piste niet volledig onmogelijk wordt geacht, maar dat de technologie er vandaag nog niet is. Dus welke stappen moeten we technologisch dan zetten?”
  • En erger: hij herhaalde dat “het alternatief dat de burgemeesters op tafel hadden gelegd niet grondig is onderzocht“.
• Dat alles zet cd&v voor een majeur probleem: trouw aan hun ultiem handelsfonds, de lokale burgemeesters, of trouw aan het gegeven woord? Voor Crevits, die sinds het begrotingsoverleg in september buiten strijd is, een extra lastige zaak: het is haar kiesgebied, het zijn haar lokale mensen.
• Maar het dossier legt meteen ook een pijnlijke wonde uit september weer helemaal open. Toen werd het voor N-VA en Open Vld wel heel duidelijk dat cd&v-voorzitter Mahdi op punt stond uit de Vlaams regering te marcheren, tijdens de begrotingsonderhandelingen over de Septemberverklaring.
• Crevits was op dat moment niet meer aanwezig, en de meest ervaren cd&v’er aan tafel, Benjamin Dalle, wilde een deal maken. Het was neofiet Jo Brouns (cd&v) die tegen zijn partijgenoot in, en tegen de rest van de Vlaamse regering de zaak hardnekkig blokkeerde, op bevel van zijn voorzitter. Vervolgens duwden Dalle en Crevits intern, samen met de fractie van cd&v in het Vlaams Parlement, om de partij toch in de regering te houden.
• Dat hele manoeuvre heeft diep wantrouwen gezaaid tussen de Wetstraat 89 en de kabinetten van Dalle en Crevits, maar evengoed tussen de voorzitter van cd&v en de andere coalitiepartners: als Mahdi over de kinderbijslag de regering wilde doen vallen, wanneer komt dan de volgende steen des aanstoots?
• “Vermoedelijk zal cd&v nu over Ventilus de klip wel ronden, tegen de burgemeesters in. Iedereen kijkt naar de volgende echte strijd, rond landbouw. Alleen, voor Hilde is het extra pijnlijk“, zegt een blauwe insider.
• Ook bij de grootste regeringspartij is het nu welletjes geweest. “Het wordt tijd te beslissen. Demir was in juli klaar met haar huiswerk, toen wilde men niet beslissen. In september is er dan de vraag gekomen van cd&v om te dubbelchecken. Dus alles ligt op tafel nu”, zo is vanuit N-VA te horen binnen de regering.
• Want voorlopig zwijgt cd&v-voorzitter Mahdi, die in mei de lont aan het kruitvat stak, als vermoord. De inschatting is dat hij het dossier aan Crevits laat, die volgende week terugkeert van haar ziekteverlof. “Zij krijgt dan meteen dat rotdossier op haar bord, een ‘welkom terug’-cadeautje van haar voorzitter“, zo klinkt het cynische commentaar binnen de Vlaamse regering.
• Opvallend was wel dat Mahdi in het andere grote dossier dat wacht op een clash, de landbouw, vorige week z’n twee getrouwen naar voor stuurde, om N-VA en Demir frontaal aan te vallen: Brouns in de Vlaamse regering, en Vincent Van Peteghem (cd&v) vanuit de federale ploeg. Mahdi lijkt steeds meer te steunen op die twee, binnen de G7 van cd&v.
• Hoe dan ook wacht de partij nog een paar vervelende momenten over Ventilus: de lokale burgemeesters zijn bijzonder strijdvaardig in het dossier. En met 2024 en de lokale verkiezingen in aantocht, hebben ze uiteraard een stok in handen. Ze kunnen erg makkelijk zich loskoppelen van het merk cd&v, dat nationaal ook al veel langer in peilingen ver onder hun eigen lokale niveau zit. Moest een deel omwille van Ventilus die stap zetten, zou dat een zware tik zijn voor voorzitter Mahdi.

Dan toch: Geen tanks zoals Nederland, maar België levert nu wel wat vrachtwagens en 4 zware mortieren.

• Het kabinet van minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) bevestigt ons de levering vanuit België van “een grote hoeveelheid vrachtwagens en 4 zware mortieren”, waar een Nederlandse website die de wapenleveringen aan Oekraïne volgt gewag van maakte. Over de aantallen of types wil men officieel niets kwijt.
• Bronnen binnen Defensie geven wel aan dat België een groot aantal oude Volvo-trucks op voorraad heeft. Van de vrachtwagens is ook bekend dat ze de komende jaren worden uitgefaseerd, samen met de Mercedes Unimog; in de plaats kocht Defensie 879 DAF CF-vrachtwagens, waarbij het chassis wordt gebouwd door TATRA in Tsjechië, maar de cabine in de DAF-fabriek in Westerlo. De oude vrachtwagens rijden nu door, naar Kyiv.
• Nederland leverde vrijdag nog eens voor 120 miljoen euro aan militaire steun aan Oekraïne. Het staat in schril contrast met België, dat bij de levering van wapens heel voorzichtig bleef tot nu toe. Defensie leverde al 6.000 geweren, verouderde MILAN-antitankraketten en 200 M72 LAW-raketwerpers, goed voor eenmalig gebruik. Wel neemt België deel aan de Europese trainingsmissie, waarbij 60 Oekraïense ontmijners worden opgeleid door Belgische militairen.
• De opties zijn er nochtans: er staan 700 pantservoertuigen stof te vergaren in loodsen van het Oudenaardse bedrijf OIP, dat oud legermateriaal opkoopt, moderniseert en doorverkoopt. Daaronder ook Gepard-luchtafweertanks, Leopard 1-tanks en M113-pantserinfanterievoertuigen. Deze voertuigen staan op het verlanglijstje van Oekraïne, maar Belgische plannen om ze op te kopen en te doneren zijn er momenteel niet.

Zoals verwacht: De Groep van Tien is mislukt.

• De hoge inflatie, en het samenspel van de automatisch index én de loonnormwet, betekenen dat het sociaal overleg helemaal vastloopt. Helemaal zoals verwacht raakte de ‘Groep van Tien’, waar vakbonden en werkgevers elkaar ontmoeten voor zo’n overleg, echt nergens. Gisterenavond sprong de zaak af: wel erg symbolisch aan de vooravond van de grote staking, die morgen grote delen van het land zal verlammen.
• Opvallend is dat daarbij ook over de Welvaartsenveloppe, de extra marge voor pensioenen en uitkeringen, geen akkoord is gemaakt. De werkgevers wilden niet, zij kozen voor ‘samen uit, samen thuis’ over die enveloppe én de lonen.
• Het draait daarbij altijd rond hetzelfde: door de automatische indexering van de lonen zitten Belgische bedrijven met een sterke stijging van hun loonkost, veel meer dan de buurlanden. En destijds werd in ’96 door Jean-Luc Dehaene (cd&v) die fameuze loonnormwet ingevoerd, waardoor de lonen gelijke tred moeten houden met de belangrijkste handelspartners, de buurlanden.
• Met de huidige inflatie, en de tragere evolutie van de loonstijging in de buurlanden, betekent dat dat er geen enkele extra marge meer is. Integendeel, de cijfers van de Centrale Economische Raad geven aan dat de marge vandaag min 5,9 procent is. Met andere woorden, we hebben geen overschot, maar bijna 6 procent nog in te halen.
• Dat betekent een heel lastig scenario voor de vakbonden. Een groot IPA, of interprofessioneel akkoord, zal in 2023 dan nul marge geven. Maar de kans is meteen erg groot dat ook in 2025 er geen enkele marge zal zijn. Dat idee wordt compleet afgewezen door de grote vakbonden, die wijzen op de stijgende winstmarges van de grote bedrijven.
• De vakbonden blijven zich daarbij fel verzetten tegen de aanpassingen die de vorige Zweedse regering deed aan de wet van ’96. Onder meer een reeks lastenverlagingen voor de bedrijven zitten daar niet bij, plus ook wordt geen rekening gehouden met de hogere productiviteit in België. En, vooral: het is dwingend voor alle sectoren, ook diegenen waar men zelfs wil loonopslag geven.
• Ze willen de wet dus weer aanpassen, en daarvoor werd nu al een hele reeks betogingen en stakingen georganiseerd. Morgen de volgende dus.
  • De grote havens van Antwerpen en Zeebrugge gaan helemaal plat.
  • Het spoor staakt, al zal er wel minimale dienstverlening zijn. Vooral in Wallonië zal er veel hinder zijn.
  • Ook De Lijn en de MIVB staken.
  • Grote delen van het onderwijs, zeker het Gemeenschapsonderwijs, gaan dicht.
  • Op Zaventem verwacht men veel hinder: 55 procent van alle vluchten zijn al geschrapt.
  • In tal van bedrijven zal ook gestaakt worden.
• Voor Vivaldi betekent het mislukken van de Groep van Tien concreet dat het dossier weer op hun bord komt. Premier Alexander De Croo (Open Vld) probeert daarbij een soort gewapende vrede te bewaren: enerzijds wordt er niet geraakt aan de index, anderzijds niet aan die loonnormwet. Daarvan worden vakbonden niet gelukkig, maar ook de werkgevers niet. Vivaldi overleeft wel zo, op die manier.
• Plus er zijn wat achterpoortjes, voor minister van Werk en PS-kopstuk Pierre-Yves Dermagne, om de pijn wat te verlichten. Zo kan hij via omzendbrieven een paar eenmalige premies toelaten, om zo toch de koopkracht wat extra te verhogen. Die techniek was in corona-tijden handig, het is de vraag of ze stand houdt in een heel andere context, namelijk die van een nakende recessie.
• Daarbij ook wel een vervelende zaak voor Vivaldi: hun beloofde energiepremie voor de middenklasse is nog altijd niet klaar. Ze komt er dus niet in november, door “technische problemen bij de energieleveranciers”. Het gaat om een premie van bijna 200 euro. Die zal in december nu dubbel op de energiefactuur komen. 

Opvallend: Nadia Naji (Groen) gaat wél.

• Eerst een rechtzetting: Anuna De Wever gaat niet naar Sharm-El-Sheikh, waar de grote klimaatconferentie COP27 bezig is. Eerst ging ze wel gaan, maar we misten het bericht op Instagram, waarbij ze enkele dagen voor de conferentie toch aankondigde niet te gaan, “omwille van de mensenrechten”. Haar vliegreis naar Kenia en Zuid-Soedan ging ondertussen wel door.
• Wie wel gaat, en dat fors verdedigt, is Groen-voorzitter Nadia Naji. Vandaag in Knack stelt ze dat “sommigen het één grote show, zonder inhoud” vinden. “Maar zij zijn mis. Ik vind dit als ecologist te belangrijk en ik kan dus niet langs de zijlijn toekijken”, zo schrijft ze.
• “Klimaatactivisten worden de mond gesnoerd en ik begrijp dat zij dus niet allemaal zullen afzakken naar de COP27. Maar politici en regeringsleiders moeten hun privilege gebruiken om voor hen en hun boodschap te vechten, ambitieuze klimaatambities waar te maken en de aandacht van de wereld te vestigen op de mensenrechtensituatie in Egypte”, zo stelt ze.
• Ze kan er aansluiten bij de delegatie vanuit België die daar ruim 120 mensen stelt. Onder meer ook de Brusselse burgemeester Philippe Close (PS) en Vooruit-bestuurder Daniël Termont zijn daar ook gespot ondertussen.
• Het debat over de herstelbetalingen voor klimaatschade raast ondertussen verder. Daarbij is het bedrag van die schade ondertussen gestegen tot 2,4 biljoen euro, een astromisch bedrag. Daarvan zou het Westen minstens 100 miljard per jaar moeten gaan betalen, zou eisen de armste landen.

Opvallend (bis): Annelies Verlinden betaalde zélf haar reisje naar New York.

• Een beetje opvallend, een minister die zomaar op Twitter reageert over haar privé-uitgaven. Maar minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) kreeg op sociale media forse kritiek, nadat ze een reeks foto’s en video’s van zichzelf had geplaatst op haar kanalen, over hoe ze de Marathon in New York was gaan lopen.
• Die liep ze uit, in een meer dan verdienstelijke tijd overigens, vier uur en iets meer dan 30 minuten. “Heel toevallig was ik één van de 60.000 gelukkigen die werd uitgeloot”, zo was haar gelukkige uitleg over haar deelname.
• Maar tegelijk had ze een bezoek gebracht aan de politie in New York, die het evenement in goede banen leidde. Meteen zorgde dat voor de insinuatie dat ze zo die reis dus betaald had, door er een officieel event van te maken. “Ik liep de marathon tijdens mijn vakantie, en betaalde de reis helemaal zelf. Mijn bezoek aan de politie deed ik dus uit oprechte interesse”, zo antwoordde Verlinden uiteindelijk dus hoogstpersoonlijk.