Dat het Russische leger het Oekraïense verzet had onderschat was na enkele weken duidelijk. Naast een hevig gemotiveerd Oekraïens leger, teisteren ook logistieke en materiële tekortkomingen de Russische soldaten. Een duidelijk teken daarvan zijn de talloze Russische tanks die in puin langs de Oekraïense straten staan. Vaak ligt de top van de tank enkele meters naast het voertuig. Een duidelijk teken van een ernstige designfout waar westerse tanks al jaren op voorzien zijn.

Vernielde Russische tanks zijn een veelvoorkomend zicht geworden langs de Oekraïense wegen. Volgens de Britse inlichtingen zou het Russische leger al zo’n 580 tanks verloren zijn sinds het begin van de invasie. Wat opvalt: vaak ligt het tankvoertuig er letterlijk opengeblazen bij. De bovenste schietschijf met het kanon ligt enkele meters verder op de grond. Wat erop wijst dat de top van de tank de lucht in werd geschoten.

Jack-in-the-box

Zoiets is een bekend fenomeen bij oude tanks, en wordt ook wel eens het jack-in-the-box-effect genoemd. Vernoemd naar een duiveltje-uit-een-doosje, het kinderspeelgoed waarbij een nietsvermoedend persoon door aan een muziekdoosje te draaien op het einde van de melodie verrast wordt door een duivel of nar die uit de doos komt gesprongen.

Het effect is te wijten aan een cruciale designfout. De munitieopslag van de tanks die het Russische leger in Oekraïne gebruikt, is namelijk blootgesteld binnenin de tank. Wanneer de tank door een krachtige explosie wordt getroffen, die erin slaagt het pantser te doorboren, kan die knal volstaan om een kettingreactie binnenin de tank te veroorzaken. De munitie, die onvoldoende beschermd wordt opgeslagen, kan zelf ontploffen. Dat wil zeggen dat alle projectielen die in de tank opgeslagen worden, tegelijk ontploffen, wat de top van de tank metershoog in de lucht doet vliegen.

Nicholas Drummord, een defensie-expert en voormalig officier bij het Britse leger, legt aan CNN uit dat de bemanning van zulke tanks gewoonlijk schietschijven zijn. “Als je binnen de eerste seconde de tank niet kan verlaten, ben je geroosterd”, zegt Drummord.

Jarenlang bekende fout

Volgens Drummord is die designfout in zo goed als alle Russische tanks aanwezig. De oude T-72 tanks, maar ook nieuwere modellen zoals de T-80, de T-92 en de BMD-4 kampen allemaal met een blootgesteld munitiedepot in de binnenkant van de tank. De BMD-4 noemt Drummord zelfs “rijdende doodskisten” die “simpelweg weggevaagd” worden als ze getroffen worden door een raket.

Dat het Russische leger het probleem onopgelost heeft gelaten, doet verbazen. Het jack-in-the-box-effect is al jaren geleden vastgesteld, en heeft de meeste westerse wapenproducenten het design van hun tanks doen aanpassen. Daarom wordt de munitie vaak in aparte compartimenten bewaard en zit de bemanning los van het kanon in een gescheiden compartiment. Zo zit de bemanning relatief veilig voor zo’n explosie, en hebben ze de kans het beschadigde voertuig nog op tijd te ontvluchten, in plaats van mee met de tank op te blazen na een eerste kritieke treffer.

Waarom het Russische leger niet uit het verleden heeft geleerd en het ontwerp in de modernere tanks heeft weggewerkt is niet helemaal duidelijk. Er zouden enkele voordelen aan het volledig open design verbonden zijn. Zo bespaart het heel wat ruimte, herlaadt een automatische mechaniek het kanon waardoor minder personeel nodig is, en kunnen de tanks zo een lager profiel krijgen, wat het moeilijker maakt om getroffen te worden.

(kg)