“De hemel is aan het opklaren”, zo verklaarde premier Alexander De Croo (Open Vld) over zijn begrotingscontrole, waarover hij gisteren een akkoord bereikte. Zijn ‘gemberthee-akkoord’ zoals hij het doopte, moest bewijzen dat Vivaldi nog werkt. En dat ze durven besparen. Dat verdedigde hij ook fel in de Kamer, waar de premier meteen naartoe trok, na het sluiten van de deal. Maar wie gaat snuisteren in de cijfers, stoot op één bijzondere meevaller: 625 miljoen euro aan onverwachte opbrengsten, uit de bevroren Russische centen bij Euroclear. En verder is er ook wel heel voluntaristisch gerekend met de nieuwe minimumtaks voor multinationals: die zou al 300 miljoen gaan opbrengen, dat wordt nu plots 634 miljoen. Nochtans waarschuwde het Monitoringcomité al ervoor dat het initieel bedrag erg hoog ingeschat is. Tenslotte is er ook de pijnlijke vaststelling dat zo dit jaar eigenlijk maar 0,1 procent van het bbp extra bespaard is, en eigenlijk niets in de meest logische plek: de arbeidsmarkt. Dat merkte de oppositie op, maar ook Kamerlid Wouter Beke (cd&v), die zich steeds meer als financieel expert verdienstelijk maakt.

In het nieuws: Manna valt uit de lucht, in de vorm van een meevaller van 625 miljoen euro extra vennootschapsbelasting bij Euroclear.

De details: Bevroren Russisch geld in Brussel zorgt er zo voor dat de kosten van de oorlog in Oekraïne ‘gedekt’ zijn. Meteen de grootste financiële operatie binnen heel de begrotingscontrole.

• Soms valt er eens een positieve verrassing van formaat uit de kast, tijdens een politiek conclaaf. In de begroting staat dat geschenk aan Vivaldi in de tabel onder de lijn “extra inkomsten vennootschapsbelasting: technische correctie t.a.v. het rapport monitoringcomité”. Daarbij horend: 625 miljoen euro dit jaar, en nog eens 100 miljoen euro volgend jaar, aan extra onverwachte inkomsten.
• De reden van die extra som? De hoofdkantoren van Euroclear, het grootste ‘clearinghouse’ of centrale effectenbewaarinstelling in de wereld. Dat verwerkt binnenlandse en internationale effectentransacties, maar ook obligaties, derivaten en fondsen. Door de sancties tegen Rusland staat daar sinds enige tijd voor miljarden euro’s aan Russische tegoeden bevroren.
• “Het klopt dat Vincent Van Peteghem (cd&v) ons wel wat heeft verrast ja, met die extra inkomsten. Maar goed dat is het enige wat eigenlijk niet-structureel is. En voor volgend jaar hebben we dat nu enkel ingeschat op wat al verworven is, maar vermoedelijk wordt dat opnieuw een zelfde bedrag als dit jaar, als die oorlog blijft duren”, zo duidt een hoge regeringsbron.
• En die Russische bevroren miljarden brengen wel geld op, want Euroclear belegt ze verder. En alleen al de vennootschapsbelasting op de winsten van die beleggingen is dus goed voor de extra miljoenen.
• Vervolgens hanteerde De Croo een handig optisch trucje: tegenover die 625 miljoen dit jaar zetten hij en zijn staatssecretaris voor Begroting Alexia Bertrand (Open Vld) de Belgische uitgaven van de oorlog in Oekraïne. Daarbij waren de levering van het militair materiaal (105,5 miljoen) en het leefloon van de Oekraïners (144,5 miljoen) al opgenomen in de initiële begroting.
• Maar bij de begrotingscontrole kwam er nog eens 263 miljoen euro bij, aan leefloon, en voor 112 miljoen euro extra andere uitgaven: zo komt men exact op 625 miljoen uitgaven in totaal dus. Een “budgetneutrale oorlog” dus, of “geen middelen uit de reguliere begroting”, zoals men binnen Vivaldi benadrukte. Het is een uitleg, in realiteit reed men zo handig een gat dicht dat anders elders zou moeten opgevuld worden.
• Opvallend is dat voor 2024, volgend jaar dus, wél nog 100 miljoen extra geld van Euroclear is opgenomen, als extra inkomsten in de begroting. Maar er is plots geen enkele uitgave meer voor Oekraïne. Bizar, want ofwel stopt de oorlog en zijn er geen kosten meer, maar dan ook geen bevroren geld, ofwel zit men weer aan honderden miljoenen voor opvang, wapens en andere steun.
• Tenslotte blijft de bedenking ten gronde dat België wel erg gul is voor de Oekraïense vluchtelingen hier. In buurlanden zoals Nederland en Duitsland zijn die grotendeels aan de slag op de arbeidsmarkt, daar krijgen ze dan ook veel minder royale uitkeringen, die ze in België via de OCMW’s wél krijgen.

Nog meer positieve rekenkunde: Ook bij de nieuwe ‘multinationaltaks’ is sprake van een miraculeuze verdubbeling van de inkomsten.

• “Een taks van 15 procent voor alle multinationals, waar we 634 miljoen euro voor gaan ophalen, bij 1.785 vennootschappen! Bij de moederbedrijven hier in België, maar evengoed bij de buitenlandse multinationals!” De pancartes bij de PS stonden al klaar, inclusief de uitroeptekens, om het nieuws over een ‘nieuwe’ taks zo goed mogelijk te verkopen: meteen tweette PS-vicepremier Pierre Yves Dermagne de ’triomf’.
• Daarbij kreeg hij meteen lik op stuk van Georges-Louis Bouchez: “U praat over een taks van de OESO, die overal ter wereld gewoon wordt ingevoerd? Beetje serieus blijven hé“. Met andere woorden: de PS had niet ‘gevochten en gewonnen’, want die taks zou er hoe dan ook komen, wilde de MR nog even onderlijnen.
• Alle bedrijven met een omzet van meer dan 750 miljoen euro per jaar moeten nu ten minste 15 procent taksen betalen. Maar de echte discussie rond die taks is niet of ze al dan niet een verdienste is van Vivaldi dan wel de OESO, wel hoeveel men inschat dat ze gaat opbrengen.
• Want die belasting stond al in de begroting van 2023, maar dan voor 300 miljoen euro aan inkomsten. Dat is nu meer dan verdubbeld. En opvallend daarbij: het Monitoringscomité en de FOD Financiën waarschuwden al dat dat bedrag van 300 miljoen niet zeker is. In het geval van een scenario van een grote fiscale shift, waar Vincent Van Peteghem (cd&v) altijd van droomde, zou dat bedrag hoger kunnen worden.
• “Wel die bijkomende 334 miljoen is een heel technische discussie. Maar wij zijn niet over één nacht ijs gegaan: dit is wat alle specialisten zo inschatten. Als wij dat geld niet innen gaan de buurlanden het doen. En dan nog blijft er veel ruimte over voor de hervormingen van Van Peteghem, uiteindelijk hebben we minder dan 10 procent uit zijn plannen van 6 miljard genomen”, zo sust men binnen de regering.
• Nu komt Vivaldi met 634 miljoen euro aan inkomsten bij de begrotingscontrole, zonder dat er enige zekerheid is rond de taksshift. En dan nog blijft het voluntaristisch: in Nederland, waar veel meer multinationals zitten, heeft men 1 miljard inkomsten voorzien, verhoudingsgewijs veel minder dan de Belgische regering.
• Opvallend: Van Peteghem verdedigde de maatregel als zijn nu al de eerste stappen van zijn fiscale hervorming realiteit geworden. Hij kon moeilijk anders, maar de waarheid is natuurlijk dat nu exact gebeurde waar hij voor vreesde: delen van zijn totaalpakket zijn nu al uit de hele optelsom van de hervorming gehaald, om zo het huidige tekort dicht te rijden.

De olifant in de kamer: Bij de arbeidsmarkt staan een hele resem maatregelen, maar de begrotings-impact staat wél op nul.

• De belangrijkste vaststelling bij heel de begrotingscontrole: 0,1 procent besparen van het bbp dit jaar en 0,3 procent volgend jaar, kost bloed, zweet en tranen. Binnen Vivaldi steeg achteraf ook echt de onvrede op over de brutale manier waarop Alexander De Croo de zaak had geforceerd.
• Maar daarbij ook de vaststelling dat de meeste maatregelen ook eenmalige zaken zijn, niet de structurele ingrepen die de begroting ook op lange termijn gezond maken. Nochtans ligt er eentje voor de hand: de 80 procent werkzaamheidsgraad blijft de heilige graal, die ook letterlijk in het regeerakkoord van Vivaldi staat, als ultiem streefdoel.
• Het was Kamerlid Wouter Beke (cd&v), steeds meer de financieel specialist van zijn partij, die het terecht aanhaalde: “Als wij die werkzaamheidsgraad realiseren, betekent dat minstens 12 miljard euro aan inkomsten voor de federale overheid via de belastingen en de sociale zekerheid. Daarmee is de stijging van het tekort helemaal weggewerkt. Maar wanneer zullen die hervormingen van de arbeidsmarkt er komen?”, zo wierp hij Vivaldi gisterenmiddag voor de voeten.
• Eerder sprak Vivaldi van 14 miljard aan potentiële inkomsten, Bouchez had het zelfs op een bepaald moment over 40 miljard. Om maar te zeggen: daar ligt iets te rapen. De redenering is daarbij redelijk helder: per bijkomende job zou de overheid zo’n 28.000 euro ‘winnen’ in de begroting. Stijgen tot 80 procent werkzaamheidsgraad wil ruwweg zeggen dat er 530.000 jobs zouden bijkomen. Alleen, politiek ligt het aartsmoeilijk: voorstellen in die richting lagen in de nacht en de ochtend van de onderhandelingen lang op tafel, maar uiteindelijk veegde de PS ze er weer van af.
• In de begrotingstabel die men uiteindelijk de Kamer bezorgde, staat over de arbeidsmarkt wél een hele resem maatregelen, veruit de grootste toelichting in heel het document. Daarbij onder meer kleine ingrepen in de tijdelijke werkloosheid en de leeftijdsgrens voor “passende dienstbetrekking”, plus een “dialoog met de regionale ministers van Werk”. Maar de netto impact op de begroting: nul euro in 2023, 90 miljoen in 2024. Peanuts, met andere woorden.
• Het zet in elk geval druk op wat nog moet komen: hervormingen in de pensioenen én de fiscaliteit. Beide werven zouden impact moeten hebben op de arbeidsmarkt, door mensen meer te stimuleren en belonen als ze aan de slag gaan of blijven. Vraag is hoe ver De Croo en co daarover springen, als ze er na de paasvakantie aan beginnen.

Gevolgd: In de Kamer kwam premier De Croo meteen z’n akkoord verdedigen. Hard tegen onzacht, werd dat met de oppositie. Maar door het slaapgebrek ook met veel grappige momenten.

• Het vragenuurtje in de Kamer was de absolute deadline voor De Croo en co: daar moest hij om kwart na twee een batterij vragen over zijn begroting komen beantwoorden. Onder meer door de harde discussie over de arbeidsmarkt, waar nieuwkomer Karine Lalileux (PS) (Dermagne viel uit met corona) zich keihard verzette, tikte de klok tot vlak voor die meeting.
• Maar eens in de Kamer, draaide De Croo de knop om, alsof hij niet net een nacht zonder slaap achter de rug had. “Op het moment waarop de hemel opklaart, zetten wij belangrijke stappen om onze overheidsfinanciën opnieuw op het rechte pad te brengen. Wij doen veel meer dan men zou verwachten bij een klassieke begrotingscontrole“, zo klopte hij zich op de borst.
• Daarbij ging de premier ruim over z’n spreektijd, voorzitter Eliane Tillieux (PS) liet dat zonder veel vragen toe. “Krijg ik nog even tijd? Nog één minuut? Want wat mag u verder van ons verwachten? Wat is er verder belangrijk? Dit is immers geen eindpunt. U mag van ons verwachten dat wij er in moeilijke omstandigheden voor zorgen dat de begroting in de goede richting gaat. Nu moeten wij verder gaan. U mag van ons verwachten dat wij een hervorming doorvoeren die ervoor zorgt dat mensen die werken daar meer aan overhouden”, zo zette De Croo zich breed, met zijn gekende techniek: telkens beloven dat er nog iets ‘groot’ komt.
• Daarbij zette de oppositie hem met z’n voetjes op de grond. “U vindt het een mooi akkoord, als dat het tekort dit jaar van 20,5 miljard naar 20,2 miljard doet zakken. Dat is gewoon veel te weinig. De intrestlasten bedroegen vorig jaar 7 miljard en lopen volgend jaar op tot 10 miljard. Dat is een verschil van 3 miljard. Als u hier komt met een inspanning van 1,7 miljard is, dat veel te weinig”, zo sneerde Sander Loones, de begrotingsspecialist van N-VA.
• “Op de RTBF kwam PS-voorzitter Paul Magnette vorige week doodleuk vertellen dat de begrotingscontrole voor hem geen belangrijk dossier is. De Vlamingen betalen toch. De fiscale hervorming, die werd beloofd voor de winter en al werd verschoven naar de lente, zou pas voor deze zomer zijn. Van uitstel komt natuurlijk opnieuw het zoveelste afstel”, wierp Wouter Vermeersch (Vlaams Belang) de premier voor de voeten.
• Bij PVDA viseerde men vooral de socialisten. Zo kreeg Frank Vandenbroucke (Vooruit) een sneer van Sofie Merckx, de fractieleider van PVDA, omdat hij een schijf van 200 miljoen ‘onderbenutting’ op de gezondheidszorg had laten vallen. En uiteraard ging het over de pensioenen, waar de socialisten toch een deel op hadden toegegeven. “Deze regering heeft de belofte van het optrekken van het minimumpensioen gebroken. U gaat 126 miljoen euro bij de gewone gepensioneerden halen.”
• Voor één keer volgde zo overigens de traditionele persconferentie na zo’n begrotingsdeal, omdat men tot aan het vragenuurtje door onderhandeld had. Het leverde vooral opgeluchte gezichten op en een premier die de deal het “gemberthee-akkoord” doopte: niet alleen Vincent Van Quickenborne (Open Vld) die al langer fan is van dat drankje, maar ook de premier zelf en vicepremiers Van Peteghem en Petra De Sutter (Groen) hadden daar een nacht op overleefd.
• In de wandelgangen bleef tegelijk de brutale nacht nazinderen: de methode-De Croo loopt, samen met de regeerperiode, op haar einde, zo concludeerde een betrokkene. “Ach, de premier zette eerst veel te hoog in, en blafte vervolgens iedereen af, de PS en Ecolo zaten moeilijk aan de ene kant, de MR zat moeilijk aan de andere kant, Groen had geen mening, Vandenbroucke had er te veel, en cd&v had een dubbele mening”, zo vat men berustend samen.
• Maar een ander regeringslid spreekt dat helemaal tegen: “Kijk, zo rond vier uur is het compleet gecrasht. Iedereen was boos. Alles viel uiteen. Maar net op dat moment is De Croo terug aan de slag gegaan, met contacten in bilaterales, om toch een doorbraak te forceren: en dat lukte. Dat is dan toch echt leiderschap?”

Onwaarschijnlijk: Vivaldi blijft bij momenten echt schaamteloos verdeeld. Met dank aan de MR en Marie-Christine Marghem, gisteren opnieuw in de Kamer.

• Wie heeft de oppositie nodig, als je oud-minister Marghem hebt, in de meerderheid? Dat de discussie over de SMR’s, of kleine kernreactoren, de gemoederen verhit binnen Vivaldi is wel al langer duidelijk. De MR is ervan overtuigd, net als de oppositie van N-VA en Vlaams Belang, dat minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) er in praktijk alles aan doet, om die SMR’s geen echte kans te geven.
• Daarover botste het heftig in de kern, de afgelopen dagen, en haalde MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez ook publiek uit. Want het sluitstuk van die aanpak is uiteindelijk ook wel de wet op de kernuitstap wijzigen, een heel gevoelig punt voor Ecolo en Groen.
• Van der Straeten zelf gaf gas terug, in de Kamer, na kritische vragen van N-VA, Vlaams Belang én MR. “Het is misschien een beetje bon ton om hier te komen vragen naar dat laatste stukje, namelijk de wet. ‘Ça va arriver‘”, zo herhaalde ze uitdrukkelijk drie keer, richting de MR-fractie. “Wij gaan echter geen wet maken in het luchtledige.”
• “Wij hebben aandachtig geluisterd naar uw uitleg, maar die leek meer op een schoolkind, dat een lesje komt opdraven. Dit land heeft bloeiende windenergie, dankzij de vorige regering, niet deze. Dit land heeft genoeg elektriciteit dankzij de vorige regering, niet deze. Wij wachten nog altijd op een deftige energiepolitiek. Geen enkel akkoord met Engie, geen enkele tekst over de SMR’s. Niets. Dit is lamentabel, ik hoop voor u dat er iets ligt, voor de volgende verkiezingen”, zo sneerde passionaria Marghem.
• Zowel bij N-VA als Vlaams Belang applaudisseerde iedereen, sommige Kamerleden veerden zelfs recht in die fracties. Heel de MR-fractie joelde luidkeels bij het applaus, Denis Ducarme (MR) veerde recht en gaf ostentatief een kus aan Marghem. Toch wel ongezien.
• Overigens gaf premier De Croo nog mee op zijn persconferentie na de Kamer dat de onderhandelingen met Engie in een laatste rechte lijn zitten, rond de prijs van de berging van het afval. Dat zou “voor de Paasvakantie” moeten zijn. Slim, want die vakantie valt in Vlaanderen volgende week, maar in Franstalig België pas vanaf 1 mei. Altijd prijs, nooit verloren dus.

Zorgwekkend: De geradicaliseerde moslims die deze week zijn opgepakt hadden concrete plannen om Bart De Wever (N-VA) te vermoorden.

• Maandagavond verdwenen na een grote politieactie acht personen in de cel; vijf bij aanhoudingen in Antwerpen, in Merksem en Borgerhout, en drie bij huiszoekingen in Brussel, in Molenbeek en Schaarbeek. Beide cellen stonden in contact met elkaar en zochten actief naar vuurwapens. Ze werden al langer door de cel Terro gevolgd, van de federale politie, die besloot in te grijpen voor men die vuurwapens ook effectief in handen kreeg.
• Woensdag al werden de Antwerpse vijf arrestanten op verdenking van terrorisme en poging tot een terroristische moord verder aangehouden. Nu blijkt dat het doelwit van die moord de Antwerpse burgemeester was, Bart De Wever (N-VA). Dat schrijft Gazet van Antwerpen en wordt bevestigd door het federaal parket.
• De geradicaliseerde moslims viseerden politiekantoren, maar dus ook de burgemeester van de Koekenstad. De reden was onder meer het hoofddoekenverbod dat geldt voor loketbedienden in Antwerpen. Het waren buitenlandse inlichtingendiensten die de twintigjarige radicale moslim Elias E.A. uit Merksem tipten aan de federale politie: hij was zeer snel aan het radicaliseren. Dat onderzoek bracht dus een hele reeks misdaden aan het licht, die de cel rond Elias E.A. wilde uitvoeren.
• Daarbij werd ook duidelijk dat de Antwerpse cel contact zocht en vond met andere geradicaliseerden uit Brussel. Daar bleek ook Sebastian B. actief: een Kosovaar die twee jaar eerder werd opgepakt omdat hij ook een aanslag op een politiekantoor beraamde.
• Die radicalisatie is een blijver. Vorig jaar in februari bijvoorbeeld al vielen meer dan honderd agenten van de federale politie binnen op dertien adressen, veelal in Borgerhout, maar ook in Hoboken en Borsbeek. Daarbij werden meteen ook dertien personen gearresteerd, op verdenking van “salafistische ideeën”.
• Het is niet de eerste keer dat De Wever en zijn familie dreigingen ondervinden. Al in 2015 kreeg de N-VA-voorzitter maandenlang bescherming van de politie, nadat in Verviers een terroristische cel werd ontdekt. In 2021 krijgt hij die opnieuw, deze keer na dreigingen uit het drugsmilieu, waar hij geldt als ‘doelwit’. Tussendoor zijn er ook een pak incidenten geweest: een varkenskop op de oprit, een bijl door het raam, poederbrieven en een nachtelijke inbraak van een geestesgestoorde man.  
• Net vandaag brengt minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) ook een wetsontwerp op de ministerraad om de informatiedoorstroom uit de OCAD-database, met daarop extremisten, terroristen en geradicaliseerden, beter te organiseren. De belangrijkste ingreep is dat personen met problematiek in de geestelijke gezondheidszorg meteen ook zichtbaar kunnen worden voor de hulpdiensten.
• In november vorig jaar stierf een jonge politieman, nadat een persoon die op de lijst stond, en die zware mentale problemen had, toch werd doorgestuurd door het ziekenhuis, waar de politie hem had afgezet. De man viel daarop een combi aan, en stak de agent dood.

Een opvallende nieuwigheid: Eén jaar voor de verkiezingen in Vlaanderen duiken bij twee partijen in het landschap, Open Vld én Vooruit, grote namen uit de Nederlandse politieke communicatie op.

• Mark Thiessen, Klaas Dijkhoff en Bas Erlings. Alle drie komen die uit de stal van VVD, sinds jaar en dag de liberale partij die er de premier levert. Dijkhof was er fractievoorzitter en staatssecretaris, Thiessen was strategisch directeur en hoofd online, Erlings was campagnestrateeg.
• Allen werken ze volgens experts met methodes die ook de VVD en haar campagnes heel hard kenmerkten: met ‘sensitivity analyses’, waarbij men heel erg gaat meten wat aanslaat en niet, als basisgevoelens. Daaraan koppelt men dan campagnes die ‘motivational’ zijn.
• Volgens een insider zijn “de echte sterren” van die methode Dijkhoff en Erlings, die met hun bureau aan Open Vld snuffelden, maar nu voor Vooruit blijkbaar zaken doen. “De mindere versie, Thiessen, werkt met zijn kantoor nu voor Open Vld”. “Plots zijn er VVD-technieken zichtbaar in het Vlaamse politieke landschap”, zo merkt een partijvoorzitter op.
• “Ja, we doen soms een beroep op iemand die vroeger bij de VVD werkte. Maar nu zit die niet meer bij Mark Rutte hoor”. Op de Melsensstraat, het Open Vld-hoofdkwartier, geeft men het schoorvoetend toe: de Nederlanders zijn neergestreken. Het gerucht hing al langer in de Wetstraat, alleen dan wel rechtstreeks gelinkt aan premier Alexander De Croo (Open Vld).
• Maar diens kabinet ontkende altijd die berichten, al zou De Croo als eerste minister zich wat gaan stijlen en gedragen zoals de man die in Nederland alle records brak als langst zittende eerste minister, Mark Rutte. Die bouwde in Nederland een ijzersterke reputatie op als ultieme survivor, met bijnamen als ‘Teflon Mark’, omdat geen enkel schandaal aan hem blijft kleven, of ‘Houdini Rutte’, omdat hij steeds weer uit crisis-situaties weet te ontsnappen.
• Dat het nu niet rechtstreeks voor de premier is, maar voor zijn partij: dat men wat VVD-expertise in huis heeft gehaald, mag niet verbazen. Na heel wat interne discussie bij Open Vld over de te varen koers (achter de eerste minister, of toch met een eigen smoel, als partij) kozen de Vlaamse liberalen afgelopen zomer ervoor om volop de premier te gaan uitspelen. Helemaal zoals ook de VVD het al jaren doet met Rutte.
• Mark Thiessen verliet in 2017 de VVD-stal, waar hij er een carrière op had zitten als adviseur, waarna hij in 2014 de campagne trok als leider, en daarna nog drie jaar het digitale verhaal van de VVD uitbouwde. Hij startte een eigen strategisch communicatiebureau, Meute. Het is diezelfde Thiessen die nu voor Open Vld werkt.

Wat dit betekent voor de verkiezingen? Follow the leader, leader. Of zelfs straks: Follow AI?

• Minstens even opvallend is dat Open Vld niet de enige partij is, waar men op zoek gaat naar een vleugje VVD. Want ook bij Vooruit geeft men toe, met veel reserves, dat er gewerkt wordt met Nederlanders. De naam van Klaas Dijkhoff valt nadrukkelijk in de wandelgangen. Binnen Vooruit is vooral te horen “dat er met veel professionals contacten zijn”, want de Vlaamse socialisten hebben niet langer één vast bureau. “Dan ga je automatisch bij meer verschillende mensen langs.”
• Maar in de Wetstraat hadden professionals al opgemerkt dat ook Vooruit wel durft gebruik te maken van dezelfde VVD-technieken. Dijkhoff verliet in 2021 de VVD, een beetje verrassend, omdat hij altijd gezien werd als een mogelijke opvolger voor Rutte zelf. Hij was ook veel meer politicus voor de schermen, anders dan Thiessen. Als fractieleider en daarna staatssecretaris speelde hij een prominente rol in de Haagse politiek. Maar samen met campagnestrateeg Bas Erlings trok Dijkhoff de deur daar dicht, en stichtte het bureau Sue and The Alchemists, waarbij ze zich aanbiedden als specialisten in gedragsinzicht, strategie en positionering. Zij reageerden niet op onze vragen.
• “Je ziet die methodiek die ze tijdens de afgelopen verkiezingscampagnes van de VVD hanteerden: heel veel gaan meten en peilen. En vooral naar sentimenten, eerder dan harde stellingen“, zo zegt een betrokkene. Erlings is daarbij misschien nog meer dan Dijkhoff de specialist: hij werkte mee aan liefst acht kiescampagnes van de VVD.
• De essentie van hun aanpak, die bij Rutte werkte, en bleef werken, verkiezing na verkiezing: het evenbeeld van de leider afstemmen op wat in de smaak valt bij de gemiddelde Nederlander, of bij specifieke doelgroepen daarin. Voor Rutte belangrijk; hij moest als leider geloofwaardigheid uitstralen, maar ook rust, nooit geforceerde communicatie. Zo kregen de Nederlanders altijd een ontspannen premier te zien: what you see is what you get, waarbij liefst “zo gewoon mogelijk” gedaan werd. “Ze wisten perfect in welke doelgroepen zo’n houding zou aanslaan.”
• De grote vraag is of zo de Nederlandse know how de campagne van 2024 zal kleuren. “Het is in elk geval een heel dure methode, ik vraag mij echt af wie in België daar echt de budgetten voor heeft”, zo zegt een ervaren rot in campagnes in de Wetstraat. “En de waarheid is dat dat die ‘sensitivity’-aanpak ook wel al wat gedateerd is.”
• “In werkelijkheid kan je veel verdere gaan dan wat zij doen. Dé echte vraag is wie straks durft om AI volop uit te spelen: de revolutie die in artificiële intelligentie volop aan de gang is, hoe zet je die straks in om kiezers en doelgroepen daarin te bewerken? Dat is de echte vraag. Want bij elke campagne geldt: wie technologisch innoveert, wint”, zo stelt de veteraan.
• Overigens nog een evolutie die interessant is om te volgen: er komt vanuit de Europese Commissie een hele set nieuwe en strengere regels aan voor politieke advertenties online. Dat belooft flink te gaan eten aan de marges van de platformen, die dan allerlei monitoring en controle moeten gaan voorzien.
• Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, speelt het zoals altijd keihard. Want Mark Zuckerberg heeft al weinig subtiel laten verstaan dat als die regels er komen, hij wel eens gewoon politieke advertenties zou durven schrappen op zijn platformen. Meteen zouden dan in heel Europa politieke campagnes er totaal anders gaan uitzien. Zeker in België, waar adverteren via Facebook nog steeds relatief goedkoop is, spenderen politieke partijen relatief veel op zijn platform.

Opvallend: De ene discussie over een conceptnota bij de Vlaamse regering, is de andere duidelijk niet. Geen clash dus over Ventilus. Nu niet.

• Over stikstof was er wekenlang heisa, over Ventilus, een ander heikel dossier, zal er vandaag geen stof opwaaien, binnen de Vlaamse regering. Nochtans gaat het twee keer om een dossier in dezelfde fase: de regering moet een conceptnota neerleggen. Misschien wel anders deze keer: de partijen geloven niet, in tegenstelling tot de weken van stikstof, dat er nu een peiling loopt.
• Want de tegenstelling ten gronde blijft: minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) heeft een traject klaar om in West-Vlaanderen een nieuwe hoogspanningslijn te bouwen, om de stroom van op zee te verbinden met het Europese vasteland. Vandaag wordt de exacte plaats van de bouw van dat traject vastgelegd.
• Lokaal protest leeft al langer om de leiding absoluut ondergronds te krijgen, tot cd&v het oppikte en frontaal inging tegen regeringspartners Open Vld en N-VA. Die liepen nooit warm van het dossier maar kozen er uiteindelijk voor om de kostprijs en tijdsdruk te laten doorwegen: ondergrondse lijnen zouden tot 5 miljard euro duurder worden én technologisch onzeker zijn. Uiteindelijk hakte de Vlaamse regering de knoop door: het zou bovengronds worden, besliste men eind vorig jaar. Of niet?
• Want volgens cd&v is het vandaag enkel een ‘regeringsmededeling’ en neemt men meteen ook nu al reserve over de uitkomst van het hele proces. Want, men wijst er telkens op bij cd&v dat “als het hele tracé niet ondergronds gaat, er hoe dan ook juridisch protest van de gemeenten komt”. Daarbij schermt men telkens met tijd, als element: tegen 2030 zou de technologie er zijn om alle leidingen ondergronds te brengen. Kan lokaal protest, aangevuld met cd&v die in de Vlaamse regering op de juiste momenten dwarsligt, die procedures dus rekken tot dat moment? Die vraag leeft.
• Voor de zomer moet hoe dan ook het RUP, het Gewestelijke Ruimtelijk Uitvoeringsplan, nog goedgekeurd worden. In het najaar komt er nog een openbaar onderzoek. En tussendoor is er nog een grote vergadering gepland met alle gemeenten. Nog momenten genoeg dus om opnieuw een opstand te organiseren, vanuit cd&v.
• Die komt er politiek gezien meer dan vermoedelijk: cd&v heeft zich helemaal opgeworpen als de partij van de ‘vergeten Vlaming’ op het platteland. Het Ventilus-dossier kleeft daar helemaal op: de lokale gemeenten willen de ongeveer 80 gezinnen en lokale bedrijven die onder de nieuwe hoogspanningslijn vallen niet laten opdraaien voor de hinder die het groot nutsproject met zich meebrengt.