Door Xavier Verellen

Het Westen is er altijd van uitgegaan dat zijn ‘universele waarden’ van democratie, vrijheid van meningsuiting en sociaal liberalisme uiteindelijk de hele wereld zouden domineren. Francis Fukuyama verwoordde in zijn bestseller ‘Het einde van de geschiedenis en de laatste mens’ (1992) deze stelling door te poneren dat de afloop van de Koude Oorlog ook het einde betekende van de ideologische strijd tussen het westerse liberalisme en het mislukte communistische project.

Dertig jaar later heeft China een model gevonden dat lijnrecht tegen deze stelling indruist. De nieuwe generatie Chinese twintigers – dat zijn de mensen die straks het land zullen leiden – steunen dit beleid, terwijl ze de westerse ideologie grotendeels verwerpen. Indien we willen weten dat we in de toekomst van China mogen verwachten moeten we vooral hen beter gaan begrijpen.

Onthoud deze naam: de ‘Jiulinghou’ zijn de Chinezen die geboren zijn in de jaren negentig en zijn opgegroeid in een economisch alsmaar meer florerend en assertiever China. Ze zijn met 188 miljoen, wat meer is dan de totale bevolking van Australië, Het Verenigd Koninkrijk en Duitsland gecombineerd.

De individualistische generatie met een sociaal hart

De druk op deze generatie, geboren onder de eenkindpolitiek, is verpletterend. Van hen wordt verwacht dat ze  voor de oude dag van hun ouders zullen zorgen, dat ze een stabiele job vinden, dat ze excelleren op de universiteit en een gezin stichten. Dit alles liefst voor ze 30 worden. De stress die daarmee gepaard gaat is aanzienlijk. De huizenprijzen in Beijing en Shanghai bedragen 23 keer het gemiddelde inkomen, dubbel zoveel als in het al peperdure Londen. Bovendien veroudert China aan sneltempo en komt de daarmee gepaard gaande financiële last op de schouders van deze generatie terecht.

Een deel van deze ‘generatie Xi’, genoemd naar president Xi Jingping en de enige partijleider die ze echt hebben gekend, wordt verweten dat ze weinig idealistisch is en zich enkel vergaapt aan de nieuwste iPhone. Hoewel in het regime Xi afwijkende meningen niet worden geapprecieerd, blijft een aantal onder hen zich tegen de heersende druk verzetten. Dat gebeurt dikwijls op sociale media. Naast de  #MeToo-beweging is in China ook een groeiende groep van jongeren actief, die zich verzet tegen het ‘996’-regime. Dat is de naam van een werkschema dat de meeste bedienden in China verplicht te werken van 9 uur ‘s morgens tot 9 uur ’s avonds, 6 dagen per week, zonder extra loon. 

Patriotten met een boon voor de Communistische partij

Toch draagt deze generatie de communistische ideologie niet noodzakelijk in het vaandel. Volgens cijfers die het liberale weekblad The Economist publiceert, zou meer dan de helft onder hen een eigen bedrijf willen starten. Desondanks kreeg ze het nationalisme met de paplepel ingegoten. Een hallucinante vier op vijf Chinese twintigers zijn lid van de Communistische Partij (CCP). Een generatie die tijdens de schooljaren ideologisch gehersenspoeld werd door een permanente stroom van Chinese succesverhalen, waaronder het meest recente succes in de coronacrisis. 

Tegelijkertijd laat de communistische leiding geen kans onbenut om te verwijzen naar de ‘vernederingen’ die westerse koloniale machten China deden ondergaan. Een voorbeeld dat tot in den treure wordt aangehaald, is dat van de eerste ‘Opiumoorlog’ in 1839, toen miljoenen Chinezen, ook uit de betere sociale klassen, verslaafd raakten. ‘Alleen als we vechten tegen het Westen, zullen we terug kunnen rechtstaan’ is één van de meest gebruikte citaten van het hoogste Chinese gezag. Ook het ‘Rode Toerisme’ – pelgrimstochten naar notoire oorden van het communistische verleden, zoals de geboorteplek en begraafplaats van Mao Zedong – is zeer populair bij de jeugd. Meer dan de helft van deze reizen wordt geboekt door de ‘Generatie Xi’.  

De tanende allure van de westerse maatschappij

Van de 6,2 miljoen Chinezen die tussen 2001 en 2019 naar het buitenland trokken, keerden gemiddeld twee op de drie terug naar huis. In 2001 was dat amper 14 procent, een percentage dat steeg tot iets boven de 80 procent in 2019. Een duidelijk signaal dat het Westen in de ogen van deze generatie niet langer het ‘nirwana’ is.

De incompetente reactie op de coronacrisis van zowel Europa als de VS, heeft dit wantrouwen het laatste jaar verder aangewakkerd. Het aantal Aziatische studenten dat nog in de VS wil gaan studeren is sterk gedaald. Terwijl er 50 procent minder Taiwanese en 56 procent minder Koreaanse studenten naar de VS trokken, werd in China tijdens de eerste 9 maanden van 2020 een daling van meer dan 70 procent opgemeten.

Jonge Chinezen werken ook steeds vaker mee aan boycots van buitenlandse merken. De Amerikaanse professionele basketbalcompetitie NBA kon dit recent ondervinden toen de manager van de Houston Rockets zijn steun betuigde aan de demonstranten in Hongkong. De boycot kostte de NBA sinds dan 400 miljoen dollar aan uitzendrechten en franchisinginkomsten.

Ook de rebellie in Hongkong kan bij de Chinese jeugd op weinig begrip rekenen. Die verkiest competentie en orde. Dat ze haar vrijheid – geheel of gedeeltelijk – moet opofferen op het altaar van het autoritaire staatsapparaat, neemt ze er gewoon bij. De bril waardoor deze generatie naar het Westen kijkt is niet langer roze, maar rood. Veel geschenken moeten we van hen dan ook niet verwachten.

Crashcursus Chinese maatschappijleer: begrippen die u zullen toelaten het land beter te begrijpen

Linglinghou: Hou wil zeggen ‘na’ en lingling betekent ‘00’. Linglinghou is de generatie tieners geboren tussen 2000 en 2009. Door de snelle veranderingen die de Chinese maatschappij ondergaat, willen Chinese sociologen deze groep indelen in blokken van 5 jaar in plaats van 10 jaar.

Jiulinghou: De generatie twintigers geboren tussen 1990 en 1999, de meest opgeleide generatie die enkel een groeiend en alsmaar assertiever China kent.

Qilinghou: De generatie geboren tussen 1970 en 1979 wiens jeugd werd bepaald door de dood van Mao in 1976.

Balinghou: De generatie geboren tussen 1980 en 1989, de eerste ‘bevrijde’ generatie die van het kapitalisme kon proeven onder Deng Xiaoping.

Xiangchou: Heimwee naar het lokale platteland ervaren door Chinezen die naar de megasteden zijn getrokken.

Chengshibing: Stadsziekte die omschrijft wat plattelands-Chinezen ervaren als ze in een klein appartement moeten leven in vervuilde steden en berucht om hun lange werkdagen.

BeiShangGuangShen: De rijkste steden van China: Beijing, Shanghai, Guangzhou en Shenzen.

A-Zhong gege: Letterlijk: Grote broer China. De Chinese staat die als ‘Big Brother’ over het leven van iedereen heerst.

Guanggun: Verloren generatie Chinezen die geen werk vindt, niet getrouwd is en door de staat wordt beschouwd als een destabiliserende kracht.

Haigui: De alsmaar groeiende groep Chinezen die wenst terug te komen naar hun thuisland na een verblijf in het buitenland. Eigenlijk is het een zinspeling: hǎiguī 海龟 betekent ‘zee-schildpad’ en hǎiguī 海归 is ‘zee-terugkeren’. Ze klinken hetzelfde.

Guanxi: De persoonlijke relaties die je inzet om je kinderen en je familie te bevoordelen.