Het is nooit uitgesloten dat de landgrenzen binnen Europa nog kunnen veranderen. Dat maakt de huidige conflictsituatie in Oekraïne pijnlijk duidelijk. Ook elders in Europa streven sommige regio’s naar onafhankelijkheid, zoals Vlaanderen en Catalonië. Waarschijnlijker is de onafhankelijkheid van Schotland, die sinds de Brexit streeft naar meer soevereiniteit. Ook aan de overkant van de zee zou de Brexit iets ingrijpends teweeg kunnen brengen.
De – niet bepaald vriendschappelijke – scheiding tussen Londen en de EU zou ook territoriale gevolgen kunnen hebben voor het Emerald Isle, dat nog steeds verdeeld is tussen een onafhankelijke republiek in het zuiden en Noord-Ierland dat deel uitmaakt van het Verenigd Koninkrijk. Het noordelijke land maakt ongeveer een zesde uit van het eiland en herbergt ongeveer een vierde tot een derde van de eilandbevolking.
Brexit, de nieuwe grens die Ierland verdeelt
Het eiland is gekenmerkt door een bloederige geschiedenis, maar het is niet uitgesloten dat de twee landen opnieuw met elkaar verenigd kunnen worden. Dat blijkt uit een analyse van Bloomberg. De Brexit heeft als het ware de afstand tussen de twee bevolkingen vergroot. Doordat het Verenigd Koninkrijk de EU heeft verlaten is er een nog hardere grens gekomen tussen Ierland en Noord-Ierland.
Geconfronteerd met deze voor hen zeer nadelige scheiding, lijken de Noord-Ieren vastbesloten om de unionistische (pro-Britse) partijen bij de stembusgang af te straffen tijdens de verkiezingen in mei. Dat terwijl Sinn Fein, de pro- herenigingspartij van het eiland, al enkele jaren aan populariteit wint. Die partij haalde 27 procent van de stemmen binnen bij de verkiezingen in 2017. Sinn Fei staat in de peilingen aan de leiding, waardoor het voor het eerst in de geschiedenis de premierschap zou kunnen opeisen.
De politieke tak van de IRA
Deze gebeurtenis is des te symbolischer omdat Sinn Fein historisch gezien de politieke tak is van de IRA, het Iers Republikeins Leger, een naam die in de geschiedenis van het eiland is gebruikt voor verschillende paramilitaire organisaties die zich inzetten voor de onafhankelijkheid.
Tot voor kort was het ondenkbaar dat deze partij aan de macht zou komen. “Het hele politieke landschap is drastisch veranderd,” bevestigt Diarmaid Ferriter, hoogleraar moderne geschiedenis aan het University College Dublin. “Psychologisch, symbolisch en praktisch is het een verandering van hart en, gezien de beladen geschiedenis van Noord-Ierland en de aard van de staat, is het een zeer belangrijke ontwikkeling.”
Uit opiniepeilingen die in november en december in Noord-Ierland en de Republiek Ierland zijn gehouden, blijkt dat de kiezers het komende decennium een Verenigd Ierland verwachten.
“Degenen die nationalist zijn geworden in reactie op de Brexit zijn er steeds meer van overtuigd dat een verenigd Ierland een betere regeling zou zijn om in te leven en zij zijn ervan overtuigd dat dat ook zal gebeuren”, aldus Katy Hayward, hoogleraar politieke sociologie aan de Queen’s University in Belfast.
Dezelfde partij aan de macht in Dublin en Belfast?
Wat een hereniging van de twee landen nog geloofwaardiger maakt, is dat Sinn Fein ook in Dublin aan populariteit wint: de partij is erin geslaagd kiezers voor zich te winnen met betrekking tot sociaal-economische kwesties zoals huisvesting en ongelijkheid. Volgens een opiniepeiling van december zou 35 procent van de Ieren op de partij stemmen. Dat is een achterstand van 15 punten op de regerende coalitiepartijen Fianna Fail en Fine Gael.
We moeten er wel rekening mee houden dat de verkiezingen in de republiek pas over drie jaar zijn. Niettemin is dit de eerste keer dat aan beide zijden van het eiland partijen die voor de eenmaking zijn, aan de macht kunnen komen, en dat is potentieel historisch. In de Republiek is de eenmaking sinds ten minste 2019 in ieder geval weer een echte kwestie geworden, die het electoraat van Sinn Fein overstijgt.
Dit zal echter niet gemakkelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan de historische euvels die overwonnen moeten worden, om nog maar te zwijgen van de symbolen, zoals de nationalistische hymnes van het zuiden, die in het noorden wellicht niet in goede aarde zullen vallen. Een eenmaking zou ook betekenen dat Belfast de facto zou terugkeren naar de EU, en daarbij dus de euro zou moeten invoeren: een primeur voor een gebied dat nog steeds Brits is.
Daarenboven zijn er de religieuze verschillen. Hoewel de Republiek sterk katholiek is, blijft het een democratische Europese staat die de rechten van de protestanten uit Ulster zou kunnen waarborgen.
(ns)
