‘Twee mensen hebben zaterdagnamiddag de Aarde verlaten. Wellicht het slimste dat je in deze omstandigheden kan doen.’ Een kwinkslag van een Amerikaans journalist vat de ontreddering en chaos die in de VS heerst misschien nog best samen, nu het land wordt geconfronteerd met de grootste rellen sinds de moord op Martin Luther King, ondertussen al meer dan een halve eeuw geleden.

IJzingwekkende videobeelden die toonden hoe een zwarte man door een politieagent wordt vermoord, gecombineerd met een uiterst dodelijke pandemie, massale werkloosheid en jarenlange extreme politieke polarisatie, hebben voor een giftig cocktail gezorgd dat weinig goeds belooft voor de komende dagen en weken. Het Amerikaanse democratische systeem is diep getraumatiseerd.

De kern van de protesten is de stad Minneapolis, waar George Floyd werd vermoord, maar ook in grote steden als New York, Chicago, Seattle, Philadelphia, Atlanta, Miami en Los Angeles worden handelszaken geplunderd en eigendommen vernield. In tientallen steden is de avondklok ingesteld en heeft de Nationale Garde – een onderdeel van de reservestrijdkrachten –  zijn intrede gemaakt om de taak van de politie over te nemen.

De criminele algoritmes van Twitter en Facebook

De media focussen als vanouds op sensatie en alles wat het slechtste in de mens naar boven brengt. Facebook en Twitter, met hun criminele algoritmes en zakenmodellen die gebaat zijn bij de verspreiding van haat en leugens, doen de rest. In tientallen kleinere steden wordt vreedzaam betoogd door blank en zwart samen, iets wat nog amper een nieuwsbulletin haalt.

Links zegt dat de protesten worden georganiseerd door uiterst-rechtse indringers. Rechts zegt dat het protest het werk is van ultra-linkse infiltranten. Een duidelijk beeld ontbreekt en zal pas gevormd kunnen worden eens de politie rapporten vrijgeeft over de arrestaties. Dat een reeks extremistische ideologieën, waarschijnlijk ook buitenlandse mogendheden, van de chaos gebruik maakt om er de eigen agenda door te duwen, lijkt evident. 

Verschillende aanstootgevende video’s circuleren ondertussen op sociale media. Op onderstaande video is te zien hoe een blanke man zwarte jongeren lijkt te betalen en instructies geeft. Wie die man is en wat zijn doel is, blijft gissen.

Een andere video zou leden van de Nationale Garde tonen die mensen beschieten die gewoon bij hun voordeur zitten. Elke context ontbreekt, maar de sociale media staan in vuur en vlam. Een mens begint zich af te vragen of de rellen van 1968 en 1992 (Los Angeles) ooit tot een einde zouden zijn gekomen mochten Twitter en Facebook toen al hebben bestaan.

Wie of wat kan deze destructieve trend keren?

Wie of wat kan deze destructieve trend keren? Nu tientallen steden voor de zesde opeenvolgende dag worden geconfronteerd met chaos en vernieling, is het de vraag die miljoenen Amerikanen zich stellen.

Op CNN zegt Cornel West, hoogleraar theologie en Afro-Amerikaanse studie aan de universiteit van Princeton, ‘dat we getuige zijn van een gefaald sociaal experiment en van een vorm van kapitalisme die er niet in slaagt de mensen te beschermen’. Dat heeft geleid tot een stilaan gigantische onderklasse van mensen, die niets meer te verliezen heeft en zich machteloos, hopeloos en hulpeloos voelt. Generatie na generatie van Untermenschen, wiens leven weinig meer omhelst dan overleven. 

‘Ook zwarte politici vleiden zich al te makkelijk neer in het comfortabele bedje van de kapitalistische economie’

West pleit zeker ook de zwarte politieke klasse, die onder Obama toch acht jaar lang mee aan het bewind was, niet vrij. ‘We hebben zwarte politici in de allerhoogste politieke functies gehad. Maar ook zij vleiden zich al te makkelijk neer in het comfortabele bedje van de kapitalistische economie, van de gemilitariseerde natiestaat en de marktgedreven cultuur van beroemdheden, status, macht en al het overige artificiële gedoe, dat zo belangrijk is voor zovele van onze burgers.’

Dan is er Donald Trump, de tweeter-in-chief en de meest conflictueuze president in de naoorlogse geschiedenis, die leiderschap graag verwart met het opruien van zijn basis om zich dan als redder van de natie te profileren. De voorbije 24 uur zijn ze allemaal de revue gepasseerd: Antifa en de Radical Left, de Democratische burgemeesters, de Democratische gouverneurs, de ‘fake news’ media CNN, MSNBC, Washington Post en New York Times, Sleepy Joe,… 

Maar lang voor de rellen uitbraken was Amerika al hypergepolariseerd. Ironisch genoeg is zowat elke Amerikaan het er over eens dat de dood van George Floyd – en die van Ahmaud Arbery in februari – niet anders kan worden geïnterpreteerd dan als de weerspiegeling van ernstige maatschappelijke dysfunctie en onrechtvaardigheid.

‘Er is niets fout met Amerika dat niet verholpen kan worden door wat goed is met Amerika’

Toch slaagt Trump er – in tegenstelling tot zijn drie voorgangers – niet in om het land in tijden van chaos opnieuw samen te brengen. Met al hun gebreken streefden Bill Clinton, George W. Bush, en Barack Obama in tijden van grote crises steeds opnieuw de eenheid van het land na. In zijn inauguratierede in januari 1993 verwoordde William Jefferson Clinton het als volgt:

‘Onze democratie moet niet enkel de wereld jaloers maken, ze moet de motor van onze vernieuwing zijn. Er is niets fout met Amerika dat niet verholpen kan worden door wat goed is met Amerika. Daarom maken we vandaag een einde aan het tijdperk van impasse: een nieuw seizoen van Amerikaanse vernieuwing is begonnen.’

Trump en zijn tientallen miljoenen aanhangers zullen beweren dat geen enkel presidentschap in de geschiedenis dat principe beter belichaamt dan het zijne. Voor de rest van Amerika toont de president zich redeloos, is de  politieke klasse radeloos en is het volk reddeloos. 

Wie of wat kan Amerika nog redden?