Met de aanstelling van de voorzitters van de Kamer en Senaat, Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR), lijkt het Paleis vooral tijd te willen kopen. Maar het levert binnenskamers forse kritiek op.

In het nieuws: De koning heeft een nieuw duo aangesteld, Dewael en Laruelle, die tot liefst 9 maart de tijd krijgen nu, om dan opnieuw te gaan rapporteren. De opdracht is zo open als maar kan: ‘De nodige politieke contacten leggen met het oog op de vorming van een volwaardige regering’. Dezelfde opdracht als Koen Geens (CD&V) voor hen, en ook, net zoals bij Geens, zonder een titel zoals ‘informateur’ of ‘preformateur’.

De details: Het valt op hoe weinig enthousiasme beide voorzitters van de parlementen oproepen bij de ‘echte’ voorzitters, die van de partijen.

• Het Paleis hanteerde een eigen redenering. Zoals we gisteren al stelden: ‘Zet niet al te veel geld op De Croo als opdrachthouder: in het verleden heeft het Paleis wel al eens vaker verrassend uitgehaald.’
• Indiscreties leren dat het Paleis wel de knop heeft omgedraaid: het idee dat hardnekkig leefde bij de koning en z’n entourage was maandenlang om N-VA en PS samen in één regering onder te brengen, ‘voor de stabiliteit van het land’. Nu lijkt die bladzijde omgeslagen, en wil men vooral gewoon ‘een regering’.
• Het tempo dat het Paleis bovendien oplegt, is plots ook dramatisch gezakt: het duo moet terug rapporteren op 9 maart. Dat is opvallend: Geens had welgeteld één week, toen hij aan zet kwam.
• ‘Als de koning echt snelheid had willen maken, dan is dat wel de allerslechtste keuze’, zo is bij een voorzitter te horen. ‘Waste of time, want wat gaan die doen?’, zo viel bij een collega-voorzitter te noteren.
• Ook het feit dat het, alweer, een duo moest zijn, levert irritatie op: ‘Handig werken is dat toch niet? Maar blijkbaar moest en zou Georges-Louis Bouchez (MR) iemand van zijn MR naast Dewael zetten. En dus vonden ze Laruelle.’
• In de harde wereld van de Wetstraat krijgt het titelloze duo meteen ook een creatief nieuw label: ‘proformateurs‘, want het lijkt wel ‘pro forma’, het werk dat ze gaan doen.
• Hoe leest dat in woordenboek Van Dale? ‘Pro forma (bijwoord) 1. Voor de vorm, alleen omdat het officieel moet.’
• Op Radio 1 noemde Conner Rousseau (sp.a) het dan weer twee ‘lauwe informateurs‘, en drong erop aan om toch ‘vooruit te gaan’, en ‘niet te veel tijd te verliezen’. Hij voorspelde ook dat bij z’n bezoek aan de markt (sp.a gaat vanmorgen ‘de boer op’) ‘er weinig begrip voor tijdverlies zou zijn’.
• Overigens herhaalde Rousseau nog eens z’n stille hoop om toch maar PS en N-VA proberen bijeen te brengen ‘ook al is de kans zeer klein’. ‘Ik dring bij iedereen aan om kaarten op tafel te leggen en te stoppen met de spelletjes‘.

Tussen de regels: Waarom is er dan zoveel kritiek op het Paleis en de aanstelling van het duo?

• Om te beginnen moeten we nuanceren: aan Franstalige kant, onder meer bij de PS, was er wel enthousiasme over Dewael. Die ligt goed daar, raakte ook met een paars-groene meerderheid in de Kamer, vooral gesteund dus op Franstalige stemmen, gekozen als Kamervoorzitter.
• Dat deed Paul Magnette (PS) destijds zelfs spreken over een ‘Dewael-coalitie‘, toen die in november paars-groen wilde maken. Vraag is of enthousiasme bij de PS nu uitgerekend datgene is wat CD&V en de eigen Open Vld overstag zal doen gaan, richting Vivaldi.
• Want dat enthousiasme wordt aan Vlaamse kant eigenlijk nergens gedeeld, ook niet binnen z’n eigen partij. Het gaat van ‘het zal vooral tijd kopen zijn’, wat beleefd binnen de eigen partij te noteren valt, tot de boutade ‘nog liever een Waal dan Dewael‘, die aan een prominente CD&V’er valt toe te schrijven.
• Dat er een Vlaamse liberaal aan zet zou komen, was verwacht. Open Vld had nog geen enkele keer het initiatief gehad. Maar de figuur van Patrick Dewael is toch wat verrassend, omwille van z’n uitgesproken profiel. ‘Dewael is altijd openlijk voor paars-groen en Vivaldi geweest, maar gaat dat draagvlak creëren in z’n eigen partij? Je moet wel Open Vld mee hebben, inclusief die fractie in de Kamer. Daar was het 10 tegen, 1 voor, 1 neutraal, toen paars-groen op tafel kwam. Wie die ene ‘voor’ was? Inderdaad, de Kamervoorzitter’, zo stelt een insider.
• Vraag blijft ‘wat ze precies gaan doen, dat duo’. Het valt moeilijk te denken dat ze met dergelijke open opdracht niet eerst breed gaan rondhoren. Met andere woorden: meteen N-VA aan de kant zetten, lijkt uitgesloten, zelfs al het Paleis, en ook de twee opdrachthouders, nu eindelijk koers willen zetten richting Vivaldi. Dan dreigt er minstens evenveel kritiek te komen als op Geens, toen die ‘z’n open opdracht’ niet vervulde, maar vooral op paars-geel focuste.

Om rekening mee te houden? Uiteindelijk is het, als het Paleis en het duo dan toch voor Vivaldi gaan, kijken naar CD&V en Open Vld.

• Bij CD&V is er niets gewijzigd aan de visie dat zij deze keer niet ‘het land moeten gaan redden’. De eensgezindheid aan de top daarover, op dit moment, is zeer opvallend. Zowat iedereen in de Wetstraat drukt erop ‘dat het kalf in Torhout gebonden ligt’: Hilde Crevits (CD&V) geldt als de meest rabiate tegenstander van N-VA federaal lossen, en daar in een paars-groen-plus stappen.
• Maar ook Koen Geens (CD&V), die andere sterke man van de christendemocraten, is niet bepaald happig om het idee van ‘de twee grootste partijen in bad’ zomaar te lossen. Alleen, voor CD&V geldt wat Geens zondag ook stelde in De Zevende Dag: ‘Ze blijven altijd praten‘.
• Voorzitter Joachim Coens (CD&V) tenslotte, verklaarde aan de poorten van het koninklijk paleis ook nog eens ‘dat CD&V niet op een draaimolen zit’, ze zijn dus niet van plan om zomaar mee te gaan in een Vivaldi.
• Daarbij geldt de blijvende irritatie rond de ethische dossiers. Op het etentje tussen Coens en Gwendolyn Rutten (Open Vld), vrijdag, kwam dat overigens ter sprake. De Open Vld-voorzitter kreeg de vraag waarom ze zo blijft duwen op dit dossier, en telkens opnieuw met veel kracht het thema op de agenda houdt. Ook bij MR hebben ze over die strategie overigens grote vragen: daar gelooft geen kat dat er ook maar enige winst zit, electoraal of voor de achterban, in die aanpak. Maar Rutten reageerde naar verluidt laconiek: ‘Ik, daarover doordrammen?’
• De aanstelling van Dewael is ook op dat vlak een teken aan de wand: iemand die zo verbonden is met het Verhofstadt-tijdperk, en mee de kar in die dossiers trekt, moet hen nu over de streep halen voor Vivaldi? Coens herhaalde ook aan de paleispoort z’n verwondering nog eens over die ethische thema’s en waarschuwde: ‘Als men daarmee blijft doorgaan in de Kamer is er een probleem.’

Ondertussen bij Open Vld: Na de vonken en vuur bij LN24, een debat dat gisterenavond uitgezonden werd, is het wel duidelijk dat de race op het scherp van de snee gaat.

• Dat de formatie daarbij ‘uit de race’ kon blijven, is één grote illusie geworden. Egbert Lachaert kreeg van Bart Tommelein het verwijt een flip-flop te zijn, die eerst tegen paars-groen is, maar nu voor Vivaldi. Die reageerde daarop woest, want de afspraak was intern gemaakt om niet over formatie en coalitievoorkeuren te spreken.
• Maar daardoor kon Lachaert zich niet duidelijk uitspreken en zette hij dus, verplicht bijna, de deur naar buiten toe wat open voor Vivaldi. En uitgerekend daarvan maakte Tommelein gebruik.
• Het netto resultaat is dat Lachaert zich zeer duidelijk uitsprak: ‘Vivaldi is niet mijn voorkeursscenario.’
• Op een debat in de KVS schoof gisterenavond ook clownskandidaat Stefaan Nuytten aan. Zonder enige achterban, zonder mandaat, zonder steun van afdelingen of andere mensen met enig gewicht in de partij, heeft hij weinig tot geen geloofwaardigheid. Maar kijk, in de vakpers ‘charmeert’ hij, is hij ‘verfrissend’ en ‘hield hij de partij een volkse spiegel voor’. A new, blue star is born, blijkbaar. De kruising tussen ‘een Jean-Marie Dedecker en een Jean-Pierre Van Rossem‘ zowaar.
• Even een selectie van the best off-quotes van Nuytten:
  • Over de onderhandelingen: ‘Het lijkt alsof Open VLD geen plan heeft. We hebben ons al voor een stuk kapot­geregeerd. Straks hebben we ­problemen met de kiesdrempel die we zelf hebben ingevoerd.’
  • Over de verkeerssituatie in Brussel: ‘Ik kreeg een verzwikte enkel van dertig per uur te ­rijden.’
  • Over de interne spanning: ‘Er is duidelijk een vertrouwensbreuk tussen de coryfeeën: de Vlaamse fractie tegen de Kamerfractie. Maar de mensen weten het verschil niet.’
• Het interessante aan de race is dat daardoor Open Vld weinig tot niet vooruit of achteruit kan. Dewael en Laruelle kunnen straks wel Gwendolyn Rutten op de koffie vragen, en het partijstandpunt beluisteren, maar veel draagvlak is er niet om daar enige uitspraken te kunnen doen die ‘gedekt‘ zijn, en waarvan men zeker is dat pakweg de Kamerfractie die volgt. Om maar te zeggen, ook bij Open Vld is Vivaldi toch nog zeer ver weg.

Ook te noteren overigens: De PS scoort met hun zen-filmpje. En beroert andere partijen.

• Aan Belga liet de PS trots weten dat het zen-filmpje van Magnette al meer dan 30.000 views haalde, en de Nederlandstalige versie zelfs 45.000 views op Facebook en nog eens 50.000 op Twitter.
• Of dat nu iets is om zo blij mee te zijn? Wel, zoals gezegd, als de PS echt naar Vivaldi wil, dan heeft het allemaal niet geholpen bruggen te bouwen. Want bij CD&V, maar evengoed bij de andere Vlaamse partijen, verstaan ze niet goed hoe je kan claimen ‘zen’ te zijn, nadat je weken vertrouwensvol praten hebt opgeblazen in de pers. Het is een beetje adding insult to injury, iets wat nooit goed werkt in een wereld vol ego’s zoals de Wetstraat.
• Overigens heeft het filmpje ook binnen N-VA wat losgemaakt: een debat over de positionering. Als het aan sommigen lag, was er al lang een tegenreactie gekomen: Theo Francken (N-VA) of De Wever zelf, die ook een filmpje maken en Magnette lik op stuk geven. Maar dat is niet de strategie van de N-VA-top op dit moment. Zij willen net niet overdrijven. ‘Bart heeft maandag in Terzake het heel goed gezet. Hij scoorde voor onze eigen achterban, maar heeft vooral aan heel veel midden-kiezers getoond dat wij met N-VA wel degelijk een verantwoordelijke partij zijn, die écht een deal wilde maken. Nu dan gaan blazen en stampen in de pers, is niet de juiste aanpak. Zo makkelijk gaan wij het de Vivaldisten niet maken’, zo is bij een hoge bron te horen.
• Dat betekent meteen ook dat de uitdaging van Magnette (‘Ga dan maar met mij in debat, voor de camera’s’) door de N-VA vriendelijk wordt afgewezen. Naar verluidt waren er ondertussen vragen van VRT, RTBF en RTL om dergelijk debat te mogen organiseren. Quod non dus.

The big picture? De krokusvakantie staat voor de deur, en het heeft er alle schijn van dat de zaak dan even op slot gaat. Dewael en Laruelle kunnen zich in stilte bezighouden. Vermoedelijk gaan de partijvoorzitters, na een slopende periode die begon met de kiescampagne vorig jaar, en eigenlijk nooit stopte, wel even op verlof. Zo heeft Bart De Wever (N-VA) al lang een gezinsvakantie naar de sneeuw gepland. Hij is vast niet de enige die de planning opmaakt en straks de latten aanbindt, na het nieuws van de aanstelling van het nieuwe duo. Pas na de vakantie wordt duidelijk hoe snel het duo kan en zal gas geven op Vivaldi, maar de kaarten liggen, zoals geschreven, niet bepaald gunstig.

En nu? Eerder mag worden aangenomen dat het gewoon nog een maandje wachten is, tot op 28 maart Open Vld bekendmaakt wie de nieuwe voorzitter wordt. Dan pas kan echt geschakeld worden, daarvoor gaat de Wetstraat even in vakantiemodus, en kan het duo, pro forma, wat tijd kopen.

De moeite om te lezen: De Standaard pakt uit met een interessant verhaal over een boek van Tom Van Grieken, de leider van Vlaams Belang.

• Dat boek, ‘En nu is het aan ons’, doet het succesverhaal van Van Grieken uit de doeken: hoe hij van een partij die op sterven na dood was, opnieuw een powerhouse maakte. Maar de uitgeverij ‘De Blauwe Tijger’ kondigt op de cover een voorwoord aan van de UGent-professor Carl Devos …
• En daar knelt het schoentje: Devos schreef een tekst, maar die was blijkbaar eerst ’te lang’, waarop de woordvoerder van Vlaams Belang vroeg alle meer kritische passages te schrappen.
• Devos ging daar niet op in, en stuurde een kortere versie, maar mét de kritische paragrafen er nog steeds in.
• De partij schoof de verantwoordelijkheid naar de uitgever, die het voorwoord ‘te negatief’ zou vinden en ‘slechte reclame’. ‘Ik ben voor een pittig debat, maar de verhandeling van Devos las als een persoonlijke afrekening met de partij die niet ten dienste stond van het boek’, zo stelt de uitgever aan De Standaard. Geschrapt dus. Nu schrijft journalist Jan De Meulemeester het voorwoord.
• Wat stelde Devos dan allemaal dat niet mocht verschijnen?
  • Interessant is dat Devos focust op de interne spanning tussen de gematigde groep rond Van Grieken en de ­extreemrechtse groep rond Filip Dewinter, Dries Van Langenhove en Sam Van Rooy. ‘Als fake onafhankelijk Kamerlid Van Langenhove in mei 2020 gaat spreken op de Conferentie van American Renaissance, een white supremacist en dus racistische organisatie, worden veel inspanningen van de radicale vleugel om Vlaams Belang als ‘aanvaardbaar’ voor te stellen tenietgedaan’, zo schrijft de Gentse professor.
  • ‘Telkens als Van Grieken die moet verdedigen, uitleggen, nuanceren of berispen, toont hij zich het zwakst.’
• Extra pijnlijk is dat de uitgeverij vergat om Devos van het voorontwerp te halen: de cover, mét Devos, belandde bij de boekhandels.
• ‘Van Grieken vraagt mij een kritisch voorwoord te schrijven, maar wil het niet publiceren omdat het te kritisch is? En dan hoog van de toren blazen over het recht op vrije meningsuiting‘, zo schiet Devos terug.

De essentie: Vlaams Belang komt aan de poort bonzen van de Wetstraat, en daarbij droomt voorzitter Van Grieken van een Lega-scenario: ooit z’n partij in een meerderheid loodsen, ver voorbij een cordon sanitaire. Maar alleen, dat vergt ook intern moed, om bepaalde stromingen en uitwassen aan banden te leggen. Censuur lijkt daarbij niet meteen een oplossing: de boemerang die dan terugkomt, kan een lelijke bloedneus bezorgen.