“Deze ochtend verdedigen we ons land alleen. Net als gisteren kijken de machtigste landen van de wereld vanop afstand toe. Hebben de sancties Rusland overtuigd? Wij horen in onze lucht en zien op ons grondgebied dat dit niet het geval is.” Ondanks de gespierde taal die nu uit het Westen weerklinkt, is de Oekraïense president Zelensky allerminst overtuigd van de effectiviteit van de in verschillende Europese hoofdsteden aangekondigde sancties tegen het Rusland van Vladimir Poetin. Hij heeft gelijk.

“Rusland zal een prijs moeten betalen en president Poetin moet aan zijn volk uitleggen waarom die prijs zo hoog is.” Dat zei EC-voorzitter Ursula von der Leyen donderdag. Ook in Londen, Parijs, Washington en Berlijn willen onze leiders met boude uitspraken het publiek de indruk geven dat we vat zullen krijgen op de Russische overheerser. Maar is dat wel zo? Want zoals dat vaak het geval is dienen die uitspraken (de strengste sanctieregeling ooit, dixit de Britse minister van Buitenlandse Zaken) eerder de krantenkoppen dan de werkelijkheid.

Waarom?

1. De Russische overheid is arm, maar zeer solide gefinancierd. De buitenlandse schuld van 56 miljard dollar wordt gecompenseerd door valutareserves van ongeveer 643 miljard dollar.
2. Poetin heeft de overheidsschuld als percentage van het bbp gereduceerd van 135 procent in 2000 tot 18 procent in 2021. Mocht Rusland deel uitmaken van de eurozone, het land zou op de eerste plaats staan van de sterkst gefinancierde staten, vóór Luxemburg (21 procent).
3. Amerikanen kregen al in 2019 een verbod opgelegd om Russische schulden op te kopen in vreemde valuta. Sinds vorig jaar geldt dat evengoed voor roebels. Rusland heeft ondertussen niet stilgezeten en andere financiers gevonden voor zijn staatsschuld.
4. De EU-leiders kiezen zoals vaak voor de middenweg door Rusland sancties op te leggen die het op de middellange termijn pijn zal doen. Maar die niet onmiddellijk een intern verzet tegen de oorlog in Moskou zullen ontketenen. Financiële sancties zijn gericht tegen 70 procent van de Russische banksector (maar de meest lucratieve energietransacties worden gevrijwaard). De optie om Rusland uit het betalingssysteem SWIFT te zetten en het zo los te koppelen van de internationale handel, is op aandringen van Frankrijk, Italië en Duitsland van tafel gelaten. China en Rusland werken ondertussen aan een alternatief betalingssysteem. Poetin, die de opdracht tot de invasie gaf, zal niet persoonlijk worden gestraft. 
5. De door sancties getroffen pijplijn Nord Stream 2 is nog niet in gebruik en levert Rusland dus nog geen deviezen op. Nord Stream 1, dat Duitsland voorziet van 110 miljard kubieke meter gas, is tot dusver niet getroffen door sancties. Niet het Westen, maar de Saoedi’s kunnen Poetin pijn doen. Mohammed bin Salman bewees in 2020 dat hij er niet voor terugdeinsde zichzelf in de voet te schieten om Poetin te raken. Die episode toonde aan dat Rusland economisch kwetsbaar is, en dat olie – en andere grondstoffen – zijn grootste zwakte zijn.  In een oorlog is de pijn die een land kan weerstaan belangrijker dan de pijn die een land anderen kan aandoen. 
6. Het bbp van Rusland is gelijkwaardig aan dat van België en Nederland gecombineerd. Marginaal dus, in the grand scale of things, om het wat oneerbiedig te zeggen. De Belgische export naar Rusland bedroeg in 2020 amper 3,15 miljard dollar. Amerika exporteert 0,37 procent van zijn handel naar Rusland. De belangrijkste handelspartner van de Russen is China (17,9 procent van alle import en export). Dat land veroordeelt de Russische agressie alvast niet vanwege “ingewikkelde en specifieke” kwesties tussen Moskou en Kiev. China vraagt zich ook af of Amerikaanse sancties al ooit iets hebben opgelost.
7. Veel is de voorbije maanden te doen geweest om het aanpakken van de Russische oligarchen die in Londen de scepter zwaaien. Door hun activa op westerse rekeningen te bevriezen, bereikt men zo goed als niets. Want zoals hierboven vermeld, beschikt Poetin over 643 miljard dollar in valutareserves om zijn gruwelplannen te financieren. Sancties tegen oligarchen zijn in dat verband voor Poetin weinig meer dan collateral damage.

Wat kunnen we hieruit concluderen? Het Westen vergist zich als het denkt dat sancties de Russen van de wereldmarkt zullen afsnijden. In een wereld met 8,5 miljard mensen – waarvan ongeveer 10% binnen de invloedssfeer van de NAVO woont – zal Rusland altijd afnemers voor zijn grondstoffen vinden. Het Westen waant zich nog altijd in de 20e eeuw, met de VS in de rol van globale politieagent. Vietnam, Irak, Afghanistan, Libië en het Midden-Oosten hebben aangetoond dat dit concept passé is. De herovering in 1990 van de mini-petroleumstaat Koeweit op het derdewereldleger van Saddam Hoessein is de zeldzame uitzondering die bovenstaande regel bevestigt.