Met de staatsgreep in Niger verliest het Westen steeds meer zijn grip op de Sahelregio in West-Afrika. De vraag is nu wat het Westen moet doen: aanwezig blijven in de voor ons belangrijke regio lijkt steeds moeilijker, maar ook zomaar wegtrekken heeft zware consequenties.

De essentie: Wat moet het Westen nu doen? Elk land heeft zijn eigen belangen, en dus ook eigen beslissingen over wat er moet gaan gebeuren.

• Hoewel Niger geen al te belangrijk land lijkt, is het voor de Europese Unie wel een belangrijke handelspartner. Het belangrijkste importproduct uit het land is uranium, dat gebruikt wordt in de kerncentrales. Bijna een kwart van alle in Europa gebruikte uranium is afkomstig uit Niger.
• Het Europese land dat het meest verbonden is met Niger, is ongetwijfeld Frankrijk. De voormalige kolonisator onderhoudt handelsbanden met het land, maar heeft er ook een groot contingent soldaten zitten. Deze troepen werden in augustus 2022 uit Mali verdreven door coupplegers die er de macht overnamen. Sindsdien zijn 1.500 Franse soldaten gelegerd in Niger.
• Maar ook voor andere westerse landen is Niger van belang, onder meer op militair vlak. Het land wordt gezien als de laatste bondgenoot in de Sahel, en wordt als uitvalsbasis gebruikt door westerse troepen in te strijd tegen rebellen- en terreurgroeperingen.

Belgen geëvacueerd

De gevolgen: Economische banden worden herbekeken.

• Parijs heeft alvast bekend gemaakt alle economische en militaire steun aan het land op te schorten. Ook de Europese Unie besliste al om alle steun aan het land, inclusief de ontwikkelingshulp voor onderwijs, op te schorten. België, dat ook heel wat ontwikkelingsprojecten steunt in het land, schort die voorlopig niet op. Dat maakte federaal minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit) zondag al bekend. De Belgische steun gaat rechtstreeks naar de projecten, zoals onderwijs. Het regime ziet dat geld dus niet passeren.
• Daarnaast bereikte Frankrijk een akkoord met de coupplegers, over de veilige evacuatie van westerse burgers. Verschillende Franse transportvliegtuigen vlogen gisteren en vandaag richting de luchthaven van Niamey, waar burgers van verschillende landen een charter richting Europa krijgen aangeboden. Ook Italië en Spanje gaven aan hun landgenoten te gaan evacueren, respectievelijke 90 en 70 mensen.
• België heeft weet van zeker 110 aanwezige burgers in het land. Die worden geïnformeerd over de stand van zaken, en krijgen de kans om geëvacueerd te worden. België zelf stuurt echter geen vliegtuigen: Parijs had al aangegeven ook burgers van partnerlanden te willen meenemen. Minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) geeft op Twitter aan dat de Franse vliegtuigen afgelopen nacht 15 Belgen en rechthebbenden hebben geëvacueerd.

Missie opgeschort

De militairen: Verschillende westerse landen hebben heel wat soldaten zitten in Niger. De vraag is maar wat daarmee gebeurt.

• België heeft al sinds 2000 een militaire samenwerking lopen met Niger. Dit werd in 2019 pas echt concreet, met Operatie New Nero. Belgische militairen, enkele tientallen tot honderdtallen, zouden instaan voor de opleiding van Nigerese soldaten. “Die missie wordt nu voorlopig opgeschort, tot er meer duidelijk is”, laat een woordvoerder van minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) weten. Op dit moment is niet bekend welke diensten van het leger de coup ondersteunen.
• Ook de andere landen zitten met de handen in het haar. Niet in het minst de Fransen, die moeten beslissen wat te doen met hun 1.500 militairen. Die zijn kop van jut bij coupplegers, die het liefst alle banden met de voormalige kolonisator willen verbreken. Ook onder meer Duitsland heeft soldaten in Niger, en zou overwegen die terug te trekken.
• Ook de Verenigde Staten staan voor een belangrijke beslissing. Op 5 kilometer van de stad Agadez bouwde het een luchtmachtbasis, die vooral als dronebasis zal worden gebruikt om jihadisten aan te vallen. Meer dan 100 miljoen dollar vloeide vanuit de Amerikaanse staatskas naar het project, waar nu Niger lijkt van te gaan profiteren. In en rond het complex zijn duizend Amerikaanse soldaten gestationeerd, voornamelijk Special Forces. Ook die zouden, als de situatie verergerd, worden geëvacueerd.

Rusland als alternatief

Wat als? Als alle westerse landen de hulp, economisch en militair, terugtrekken, valt Niger hoe dan ook in de Russische invloedssfeer.

• Drie landen staan sinds de coup vorige week paraat om Niger militair te ondersteunen: Mali, Burkina Faso en Guinee, alle drie landen die zelf de afgelopen jaren bestuurd worden door een militair junta.
• Het is daarnaast niet toevallig dat in Mali en Burkina Faso de westerse troepen werden buitengesjot, en vervangen door Russische huurlingen van de Wagner Group. Rusland wordt gezien als het beste alternatief voor het Westen, als voornaamste partner. Men houdt Frankrijk verantwoordelijk voor de crisis in het land.
• Rusland heeft de middelen om het land te ondersteunen op economisch vlak, met onder meer technologie en kunstmest om de landbouw er te ondersteunen. Daarnaast moet de Wagner Group instaan als beveiliging, zowel voor de burgers als economisch belangrijke infrastructuur, zoals mijnen. Op dat vlak is de privémilitie minder gebonden aan regeltjes en bureaucratie dan de westerse troepen, en moet Niger gewoon betalen voor de steun die het wilt.
• Als het Westen effectief wegtrekt, en Niger in de Russische invloedssfeer belandt, kan dit serieuze gevolgen hebben voor de toekomst. Bestaande partnerschappen met landen in de regio moeten herbekeken worden, en ook de militaire legertoppen moeten terug rond de tafel zitten. Vooral voor Frankrijk en België was de Sahel dé regio waarop werd gefocust, om militairen in te zetten.