Weer hoogspanning in Vlaamse regering, wéér over stikstof, dossier dreigt helemaal te verzanden: "cd&v komt zijn afspraken niet na", en "zit in greep van Boerenbond-lobby"

De Vlaamse regering lijkt wel FC De Kampioenen: de herhalingen komen iets te vaak terug, zodat iedereen het plot ondertussen al kent. Zo ook met stikstof, de splijtzwam die in februari 2022 leidde tot een enorme clash tussen cd&v en N-VA, waarbij toen het Krokusakkoord gesloten werd. Een jaar later moesten Jambon en vooral zijn ministers van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) en Landbouw Jo Brouns (cd&v) heel de zaak overdoen. Wekenlang was de impasse rond stikstof compleet, tot er een compromis uit de bus kwam. Dat lijkt nu, nauwelijks een half jaar later, alweer niet veel waard. Vrijdag staat het dossier op de agenda van de ministerraad, maar Brouns weigert het goed te keuren. Volgens cd&v houdt Demir zich niet aan haar belofte om een Milieueffectenrapport (MER) te bestellen: die procedure is nog niet afgerond. “Ze komen hun afspraken van het akkoord gewoon niet na”, zo klinkt giftig bij N-VA in de Vlaamse regering, waar men wijst op de ‘lobby’, de greep van de Boerenbond op cd&v. Bij de christendemocraten is dan weer te horen “dat Demir alleen staat in haar partij”, en “dat N-VA heel dat stikstofdossier beu is”. Daar zwakt men de ‘njet’ van Brouns ook af: “De timing komt niet in het gedrang”.

In het nieuws: Het knettert weer over stikstof.

De details: Bij cd&v heeft men gekozen voor een heel uitgesproken landbouwlijn. Die was te zien in Straatsburg deze week, maar evengoed dus aan het Martelarenplein, waar Brouns stevig weerwerk biedt aan Demir.

Schouder aan schouder stonden ze gisteren in Straatsburg: cd&v-Europarlementslid Tom Vandekendelaere, Manfred Weber, de leider van de Europese EVP, én Lode Ceyssens, de voorzitter van de Boerenbond. Samen in het verzet, tegen de Europese natuurherstelwet. Om maar te zeggen: de Belgische Boerenbond gaat op het hoogste niveau in het offensief, mét expliciete steun van ‘hun’ partij, cd&v.
Dat sinds de komst van Ceyssens aan het hoofd van die Boerenbond de banden met cd&v bijzonder nauw geworden zijn, zelfs zonder nog zichtbare schotten, weet heel de Wetstraat: de band tussen Ceyssens en Jo Brouns, de Limburger die Hilde Crevits (cd&v) op Landbouw opvolgde, is bijna mythisch. “Wie Brouns zegt, zegt eigenlijk Ceyssens“, zo legt een collega van Brouns in die Vlaamse regering het fijntjes uit.
Die offensieve houding rond landbouw past in het profiel dat Sammy Mahdi, de partijvoorzitter van cd&v, graag uittekent voor zijn partij. De christendemocraten willen absoluut vermijden wat met hun tegenhanger in Nederland, het CDA, dreigt te gebeuren: compleet gedecimeerd, nadat de radicale boerenpartij BBB opdook bij de landelijke verkiezingen.
Dat vertaalde zich al in het voorjaar in een wekenlange clash tussen Demir en Brouns, over stikstof. Daarbij raakte zowel vice-ministerpresident Crevits als voorzitter Mahdi zelf de controle wat kwijt: het waren Brouns en Ceyssens die in het dossier ultiem de lijnen trokken voor cd&v.
Dat het compromis van dat akkoord daarbij rammelde, van bij het sluiten, was wel duidelijk: de interpretaties die enerzijds N-VA en anderzijds cd&v elk gaven aan wat afgesproken was, bleken toen al mijlenver uit elkaar te liggen.
- Cd&v had verkregen dat er wat versoepelingen waren voor de landbouwers: zo konden die vrijgekomen stikstofuitstoot van andere boeren in de omgeving overnemen (het zogenaamd extern salderen), en zouden de regels vanaf 2025 wat lichter worden.
- Maar N-VA had daaraan wel één voorwaarde gekoppeld: een milieueffectenrapporten (MER) moet wel groen licht geven aan beide maatregelen, anders zouden die versoepelingen niet kunnen.
Over die MER draait het nu: die is nog altijd niet lopend. Demir stelde nog geen bureau aan, dat het studiewerk moet doen, tot frustratie van cd&v en hun minister Brouns, die meermaals stelde “dat de klok aan het tikken was“. Pas later deze maand zou een bureau aangesteld worden.
Maar vrijdag is er dus de laatste ministerraad voor het zomerverlof: Demir wil haar ontwerpdecreet van stikstof erdoor krijgen. Brouns zegt ‘njet’, zolang er geen uitzicht op de MER is, zo berichtte Belga gisteren.

De essentie: Bij cd&v test men nog eens: hoe groot is de bereidheid van heel de N-VA, los van Demir, om hierin te blijven duwen?

Bij Demir zijn ze niet te spreken over het manoeuvre van Brouns, om nu niets meer goed te keuren. Want de timing is al erg nipt: dan komt het pas eind augustus terug bij Jambon I op de ministerraad. En dan wachten lezingen in de regering, een goedkeuring in het Vlaams Parlement, en adviezen van onder meer de Raad van State. Om dat allemaal rond te krijgen voor de verkiezingen én in electoraal vaarwater: dat wordt lastig.
Terwijl dat net het grote argument van N-VA was en is: “We moeten dit dossier regelen voor er een algemene bouwstop in heel Vlaanderen dreigt”. Niet het grote milieuargument dus, maar vooral “goed bestuur” en “Vlaanderen doen draaien”. Maar dat dreigt nu net weg te vallen.
Of het dossier nu helemaal dichtslibt is niet duidelijk. “We zullen vrijdag zien. Maar de afspraak was duidelijk: Demir komt met een ontwerpdecreet en intussen loopt de MER over die 2 punten. Dit soort spelletjes gebeurt nu weer opnieuw. Ze moeten hun afspraken nakomen“, zo klinkt bij N-VA. Daar ziet men “de lobby” achter het hele gedoe: de greep van de Boerenbond op de christendemocraten.
Bij cd&v wuift men dat weg. “Demir heeft wat lang getalmd met haar MER, ja”, zo wijst men naar de Limburgse. “Maar dit is toch een storm in een glas water? Gaan we hier nu ambras over maken? Het is toch geen drama als we dat niet principieel goedkeuren? Die timing komt niet in het gedrang”, zo is daar te horen.
Brouns zelf reageerde gisteren al fors, tegenover Belga: “Nu een beslissing nemen over het decreet zonder dat perspectief wordt geboden aan de boeren en zonder de timing van het onderzoek te kennen kan voor ons absoluut niet“, zo stelde de Limburger.
Dat beiden, Demir en Brouns, uit hetzelfde kiesgebied komen, maakt de zaken in elk geval niet makkelijker: men deelt speldenprikjes uit. Want cd&v heeft er goede hoop op dat op die manier men de populariteit van Demir, die op nummer één staat in Limburg, kan eroderen.
“Demir staat wat alleen in haar partij, maar dat houdt haar blijkbaar niet tegen“, zo merkt men bij cd&v-bronnen op. “Maar bij N-VA wil men van dat stikstof niet meer horen”, is de analyse. Demir dus alleen haar oorlogje laten uitvechten, is exact wat cd&v eigenlijk wil. En daarbij mag het dus nog maar eens over stikstof gaan.
De kans dat het dossier nog een paar keer zal terugkeren in het najaar, op dezelfde manier als nu, is huizenhoog. Zeker als men bij cd&v het gevoel heeft dat Demir wat “alleen staat” binnen haar partij in de stikstofoorlog.

Om te volgen: Straks dus een cruciale stemming in Straatsburg.

Zoals al aangekondigd, in de vroege namiddag komt er een plenaire stemming in het Europees Parlement over de fel betwiste Natuurherstelwet. Daarbij is er eerst een simpele stemming over het geheel.
Maar daarna volgen nog uren allerlei amendementen. In het Byzantijnse systeem van Europa is het dus niet zo evident om meteen het bos door de bomen te zien in zo’n stemming. Pas tegen de avond zal zo duidelijk zijn wat er nog overblijft van de Natuurherstelwet.
Het is links tegen rechts in het Europees Parlement. De cruciale fractie in de stemming zijn de liberalen: zij zijn compleet verdeeld, en het is onvoorspelbaar om te weten in welke richting het helt. Open Vld stemt alvast tegen.

Om te volgen ook: Jan Jambon (N-VA) moet spitsroeden lopen.

Ook daar een beetje déjà vu: Vlaams minister-president Jan Jambon moet zich vanmiddag in het Vlaams Parlement komen verantwoorden over een gedetacheerde medewerker van de haven van Antwerpen-Zeebrugge.
Jambon had daarover eerst verklaard dat die voor 40 procent op de payroll van het kabinet stond, maar het bleek later maar 20 procent te zijn. En hij had ook niet helder aangegeven op welke domeinen de man dan allemaal werkte. “Leugens”, schreeuwt de oppositie van Mieke Schauvliege (Groen). Die maakt haar naam als groene kuitenbijter waar: als fractieleider geeft ze een veel meer verbeten indruk, om de meerderheid te tackelen.
Alleen, Jambon is al meerdere malen in zijn carrière met dat soort slordige uitlatingen en daarna correcties in het Parlement weggekomen. Niemand gaat ervan uit dat de minister-president nu in gevaar komt. Binnen zijn partij of zelfs binnen de meerderheid beweegt niemand voorlopig in die richting.

Genoteerd: Eén dag na het pensioenakkoord kwam de Commissie Vergrijzing het feestje al vergallen.

Dat Vivaldi nu niet het grote historische pensioenakkoord sloot dat de bakens definitief verzet, was maandag wel al duidelijk. Maar een nieuw rapport van de Commissie Vergrijzing van de Hoge Raad van Financiën, wrijft het er wel erg pijnlijk in.
Die Commissie kwam gisteren met haar jaarverslag, en dat oogde bitter: de kosten zijn, ten opzichte van vorig jaar, alweer met 0,3 procent van het bbp toegenomen tegen 2070. Met andere woorden: daar waar Vivaldi zo hard voor knokte, lijkt nu al verdampt.
Daarbij becijferen ze dat tegen 2050 de sociale uitgaven zullen stijgen naar 30,1 procent van het bbp, tegenover nu 25,7 procent. Die stijging maakt eigenlijk de overheidsuitgaven op lange termijn onbetaalbaar, als men niet ingrijpt. Niets nieuw dus allemaal, maar wel heel pijnlijk in het licht van de pensioendeal waar Vivaldi zo over triomfeerde.
Opvallend is dat de Commissie Vergrijzing net wijst naar de demografie, als grote oorzaak. Want op de persconferentie van maandag sprak premier Alexander De Croo (Open Vld) nog van een meevaller op dat vlak. “Voor een keer helpt de demografie ons, we hebben een veel betere evolutie in onze bevolking dan het Planbureau altijd dacht”, zo stelde de premier toen.
Alleen, dat blijkt helemaal niet uit de cijfers van de Commissie Vergrijzing. Zij zien het aantal werkenden veel minder snel stijgen dan het aantal gepensioneerden. Minder schouders dus om de lasten te dragen: nu zijn er 1,8 werkenden per gepensioneerde, in 2070 is dat nog maar 1,4, volgens hun modellen.
En pijnlijk, ook het Planbureau, dat op de persconferentie aanwezig was, wist niet wat De Croo dan bedoelde met zijn “meevaller”. “Wat de regering bedoelt met die verandering in demografie, daar kan ik niet op antwoorden”, zo stelde Saskia Weemans van het Planbureau aan De Tijd.

Ook genoteerd: De deadline voor de fiscale hervorming wordt door de MR plots verschoven, naar 31 december.

Dat MR-partijvoorzitter Georges-Louis Bouchez de grote stoorzender zou worden in de laatste ‘grote werf’ van Vivaldi voor de zomer, de fiscale hervorming, wist iedereen op voorhand. Dat bleek ook zaterdag, toen er na uren discussie totaal geen vooruitgang werd geboekt.
De verschillende regeringspartners kijken dan ook met lange tanden naar het laatste weekend onderhandelen, voor het verlof en de deadline van 21 juli. Die datum werd heel expliciet door premier Alexander De Croo (Open Vld) zelf naar voren geschoven, als finaal moment. Voor de premier is het cruciaal om na de woelige weken in zijn eigen partij het beeld te zetten van een Vivaldi-ploeg die wél werkt en wél akkoorden maakt.
Bij cd&v, met grote bezieler Vincent Van Peteghem als minister van Financiën, was men al klaar voor de mogelijkheid dat het pas bij de begrotingsbesprekingen in oktober komt.
Maar kijk: Bouchez doet er nu nog een schepje bovenop. Hij wil “niet overhaasten”. “31 december is de belangrijkste deadline, zodat de maatregelen waartoe besloten is, volgend jaar van kracht kunnen worden”, zo stelde hij bij VTM, op de viering van 11 juli in het Brusselse stadhuis.
“Als we er op 21 juli niet zijn, is dat prima. De echte deadline is 31 december: je moet vóór 31 december stemmen over de nieuwe belastingen en belastingverlagingen als je wilt dat ze in 2024 van toepassing zijn. Voor de rest is er geen absolute verplichting op 21 juli. Maar als we het tegen die datum kunnen doen, is het natuurlijk beter”, zo stelde Bouchez wat laconiek. De coalitiepartners zijn alvast gewaarschuwd.

Nu ook officieel: Elf landen werken met Oekraïne samen om piloten op te leiden voor F-16-gevechtsvliegtuigen, en de jets ook daadwerkelijk te leveren. Ook België doet zijn deel.

Alle toppolitici van westerse landen vergaderen gisteren en vandaag in Vilnius, voor de jaarlijkse NAVO-top. Ook Oekraïne is er vertegenwoordigd; dinsdag was minister voor Defensie Oleksi Reznikov de genodigde, vandaag komt president Volodymyr Zelensky himself langs. Die lijkt de partners een stevige tik op de vingers te geven: ondanks de uitnodiging vandaag, lijkt er niet snel plek te worden gemaakt aan tafel voor Oekraïne, als volwaardig NAVO-lid dan. De alliantie zegt dan wel dat “de toekomst van Oekraïne in de NAVO ligt”, maar durft dat nog niet officieel op papier te zetten. Zo krijgt Oekraïne ook geen duidelijke tijdslijn, wanneer toetreding mogelijk is.
Wat wel afgeklopt raakte is de F-16-coalitie. Elf NAVO-partners slaan de handen in elkaar om Oekraïense piloten en crew een opleiding te geven voor de F-16, het werkpaard van heel wat luchtmachten. Oekraïne kan de jets goed gebruiken, als ondersteuning van de grondtroepen die in de aanval trekken, of om zelf Russische posities te bombarderen.
In Vilnius zaten de ministers van Defensie van twaalf landen, door Oleksi Reznikov al “de familie” genoemd, rond de tafel om de opleiding en levering concreet vast te leggen. In augustus moet de opleiding van start gaan, waarbij ook België een deel van de trainingen voor zijn rekening neemt. De Belgische luchtmacht vliegt al sinds begin de jaren 80 rond met de F-16, en voerde heel wat gevechtsmissies en bombardementen uit, onder meer boven Afghanistan. Heel wat expertise dus in eigen rangen, die nu ook gedeeld zal worden met de Oekraïners.
Welke landen uiteindelijk jets gaan leveren is nog niet helemaal duidelijk. Nederland en Denemarken alvast wel, die landen zijn hun F-16-vloot aan het uitfaseren, en stappen over op de F-35, die vanaf 2024 ook de Belgische vliegtuigen vervangt.
De kans dat Belgische F-16’s binnenkort boven Oekraïne vliegen is zeer klein; de exemplaren van de Luchtcomponent horen bij de oudere generaties, en de eerste stuks bereiken dit jaar nog het einde van hun levensduur. De gepensioneerde jets opsturen zou Oekraïne met meer problemen opzadelen dan helpen. Verwacht wordt wel dat de VS enkele exemplaren zouden opsturen: de Amerikaanse luchtmacht heeft op dit moment bijna duizend stuks in gebruik.

Opgemerkt: Exporteert een Waals bedrijf machines voor munitie naar Rusland, via een geitenpaadje?

Een opvallende onthulling gisteren, op de Franstalige openbare omroep RTBF. Het Waalse defensiebedrijf New Lachaussée (NLC) zou machines, die in staat zijn om jaarlijks drie tot vijf miljoen kogels te produceren voor geweren, exporteren naar Rusland. Dat gebeurde via een omweg, aangezien de rechtstreekse handel met Rusland aan zeer strikte banden ligt sinds de annexatie van de Krim in 2014, en nog strenger werd sinds de nieuwe invasie, in februari vorig jaar.
De zaak kwam aan het licht nadat accountantsbedrijf KPMG een audit moest maken over NLC, om na te gaan of het bedrijf Europese sancties had geschonden. Al snel bleek er toch een en ander scheef te zitten. Zo blijkt uit de audit, die door een klokkenluider aan de openbare omroep werd gelekt, dat de handelscontacten tussen NLC en Russische bedrijven nooit werden verbroken, en het bedrijf via een omwegje nog steeds munitie zou leveren aan het Russische leger.
Het heeft contracten met Servische bedrijven, die samen met het Servische staatsbedrijf Yugoimport twee productielijnen op poten hebben gezet voor munitie van Russisch kaliber. Volgens NLC is er niets mis met deze deal, aangezien “het product van de productielijnen in Servië is bestemd voor intern gebruik en voor de export, in overeenstemming met de internationale normen die bedrijven op Servisch grondgebied moeten respecteren”.
Toch heerst er bezorgdheid over de constructie, zelfs op het kantoor van Elio Di Rupo (PS), de Waalse minister-president. Zijn deelstaat is met 20 procent medeaandeelhouder van NLC, en staat daarnaast ook in voor exportlicenties. Die werden nu tijdelijk ingetrokken, en Di Rupo eist opheldering. Volgens de aangevraagde exportlicenties dient de munitie voor het Servische ministerie van Defensie, en mag die niet opnieuw worden doorgevoerd, naar bijvoorbeeld Rusland.