Vorige zaterdag was het 38 graden Celsius in Verkhoyansk. Dat is een Siberisch stadje net binnen de poolcirkel, op ongeveer 5.000 kilometer ten oosten van Moskou. Als het bevestigd wordt door experts, is dat de heetste temperatuur ooit geregistreerd in de poolcirkel.
Het kleine Russische stadje is gekend om haar ijskoude winters, en staat te boek als een van de koudste steden ter wereld. De voorbije maanden schieten de temperaturen echter de hoogte in, en is het tot 20 graden warmer dan het zou moeten zijn.
Geen anomalie
De gemiddelde warmtepiek in juni bedraagt 20 graden Celsius. Dat betekent dat het record van afgelopen weekend 18 graden warmer is dan gemiddeld.
En het is een trend, geen anomalie: in mei waren de temperaturen in Siberië gemiddeld 10 graden hoger dan normaal. Het was veruit de heetste meimaand sinds de gegevens worden bijgehouden.
Ook de dag na het record van zaterdag wees de thermometer 35,2 graden Celsius aan in Verkhoyansk.
De poolcirkel wordt gedefinieerd als alles boven 66,5 graden noorderbreedte, en valt grotendeels samen met het noordpoolgebied. De regio ziet de temperaturen veel sneller stijgen dan de tropen, dat zijn de lagere breedtegraden. Het noordpoolgebied warmt minstens tweemaal zo snel op als de rest van de wereld.
Wereldwijd is de gemiddelde temperatuur de voorbije 40 jaar 0,8 graden Celsius gestegen. In de poolcirkel ging de gemiddelde temperatuur met 1,94 graden omhoog in dezelfde periode, meer dan een verdubbeling van het globaal gemiddelde dus.
Verschroeiende vicieuze cirkel
Onderzoek van NASA toont aan hoe dat komt: De polen krijgen hun warmte van atmosferische en oceanische systemen die warmte van de tropen naar de poolcirkels duwen. De klimaatopwarming werkt als een soort turbo voor deze systemen, waardoor de polen onevenredig veel meer warmte krijgen.
Een tweede reden is dat er steeds minder ijs op de polen te vinden is, waardoor het zonlicht minder gereflecteerd wordt. Waar ijsvlakten voorheen het zonlicht – en dus de warmte – reflecteerden, zijn er nu grasvelden en rotsen te vinden. Die gaan de warmte absorberen, waardoor de oppervlakte opwarmt en er nog meer ijs smelt: een verschroeiende vicieuze cirkel als het ware.
Daarom zullen landen wiens grondgebied zich vooral in de hogere breedtegraden bevindt, zoals Canada en Rusland, aanzienlijk meer opwarming ervaren dan landen dichtbij de evenaar, zoals Ecuador en Congo.
In de modellen werd zo’n dramatische opwarming van het noordpoolgebied pas tegen 2100 verwacht. De realiteit van hittegolven en extreme weerfenomenen drukt ons echter met de neus op de feiten dat de opwarming van de aarde sneller gaat dan aanvankelijk gedacht.