De retoriek van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu is de laatste maanden steeds harder geworden. Zijn antwoord op de vraag “Wat met het Palestijnse volk nadat Hamas verslagen is?”, lijkt veranderd. De oorzaak: druk binnen zijn eigen regering.

De details: De uitspraken van Itamar Ben-Gvir, de Israëlische minister van Nationale Veiligheid, wegen op de publieke opinie.

• Itamar Ben-Gvir hielp met zijn zionistische partij Joodse Macht premier Netanyahu aan een volgende ambtstermijn. Door een coalitie tussen twee zionistische partijen en zijn Likoed-partij kon Netanyahu een rechtse regering vormen. Ben-Gvir werd vervolgens minister in die regering.
• Daardoor heeft hij als minister van Nationale Veiligheid veel invloed op Netanyahu, een machtspositie die hij openlijk erkent. Ben-Gvir sprak over zijn intenties met The Wall Street Journal: “Netanyahu staat op een kruispunt. En hij moet beslissen welke richting hij uitgaat.”
• Als het van Ben-Gvir afhangt, is die richting de harde weg. Hij is tegen onderhandelingen met Hamas, en wil niet dat Israël nog Palestijnse gevangenen vrijlaat voor Hamas is verslagen.
• Ook zijn standpunt over het lot van de Palestijnen klinkt hard. De Gazastrook zou in zijn optiek overgenomen mogen worden door Israëlische nederzettingen, terwijl de Palestijnen financiële middelen krijgen om het gebied te verlaten.
  • Uit een bevraging van de universiteit van Tel Aviv blijkt dat een kleine meerderheid van de Israëli’s het idee van nederzettingen inmiddels volledig of gedeeltelijk steunt. In het Westen werd de voorbije jaren kwaad gereageerd op de toegenomen bouw van Israëlische nederzettingen in gecontesteerd gebied.
• En zo staat Netanyahu voor de keuze: volgt hij een groeiende verrechtsing in eigen land of probeert hij de banden met het Westen, en in de eerste plaats met de Verenigde Staten, niet te verbreken?
  • Volgens de premier wil hij Gaza niet bezetten, maar de volledige controle hebben over het gebied totdat het geen dreiging meer zou zijn voor Israël. Dat idee zou haaks staan op de oprichting van een Palestijnse staat, zei hij. Dit is al een verschuiving: Netanyahu was vroeger minder uitgesproken tegen het idee van een tweestatenoplossing.

“Uitspraken schaden relaties”

De analyse: Interne regeringstwisten zijn slecht voor de internationale opinie.

• Netanyahu heeft op sommige punten moeten inbinden. Onder druk van met name de VS, laat Israël humanitaire hulp in Gaza toe. Eerder was het plan nog om energievoorraden af te sluiten om zo Hamas tot overgave te dwingen.
• Ben-Gvir is het niet eens met die toegeving. Hij zou daardoor wel eens kunnen dreigen met vertrek uit de regering, samen met zes anderen. Dat zou betekenen dat er verkiezingen komen.
• Yohanan Plesner van de denktank Israel Democracy Institute heeft Ben-Gvir daarom veel macht over Netanyahu. “Het laatste wat Netanyahu nodig heeft, zijn vervroegde verkiezingen. En Ben-Gvir weet dat.”
• Ben-Gvir haalt dan ook stevig uit naar de VS en president Joe Biden. “In plaats van ons volledig te steunen, is Biden bezig met het geven van humanitaire hulp en brandstof [aan Gaza], wat naar Hamas gaat. Als Trump aan de macht was, zou het gedrag van de VS volledig anders zijn“, laat hij optekenen in de WSJ.
• Benny Gantz, een centrumpoliticus en collega-minister in de regering-Netanyahu, vindt dat soort uitspraken nefast, schreef hij op X: “Ze schaden de strategische relaties van de Israëlische Staat, de veiligheid van de staat en de huidige oorlogsinspanningen.”
• De linkse oppositie reageerde zoals verwacht scherp: “Wanneer Ben-Gvir zijn mond opendoet, creëert hij een reactie die het moeilijker maakt voor ons om de oorlog te voeren en gijzelaars thuis te brengen.”

Zwakt Netanyahu zijn woorden af?

Om te volgen: Wat gaat Netanyahu doen?

• Netanyahu zelf sprak zijn regering streng toe: “Ik heb geen hulp nodig om te weten hoe ik moet navigeren in de relaties tussen ons en de Verenigde Staten en de internationale gemeenschap.”
• Hoewel Netanyahu het op steeds meer punten met Ben-Gvir eens is, zegt Dor Harlap van het partijcomité van Likoed dat de premier slechts reageert op de groeiende rechtse publieke opinie, en daarbij niet bewust Ben-Gvir achterna loopt.
• Palestijnen zijn bevreesd over de ideeën van Ben-Gvir. De retoriek versterkt denkbeelden over een etnische zuivering en genocide, beladen termen waar ook een rechtszaak aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag om draaide.
• Om de internationale gemeenschap dus niet te veel te enerveren, zal Netanyahu moeten opletten dat hij zijn sterke woorden zo nodig afzwakt. Ben-Gvir kan ondertussen onbevreesd de druk blijven opvoeren.