In 2022 werd 4,2 procent van het geld dat vanuit de Europese Unie wordt uitgedeeld aan de lidstaten, verspild. Dat blijkt uit het jaarlijkse rapport van de Europese Rekenkamer.

De cijfers: De Europese Unie beschikte in 2022 in totaal over een budget van 196 miljard euro om te verdelen onder de lidstaten. 4,2 procent daarvan, of ruim acht miljard euro, ging daarbij ‘verloren’ aan kostenposten die achteraf als verspilling werden gezien. Het jaar voordien ging het slechts om drie procent.

De reden: Het lijkt erop dat de lidstaten te snel veel geld moeten aanvragen, vooraleer de termijn ‘verloopt’. Op die manier worden vaak nuttelozen uitgaveposten gecreeërd.

• De EU werkt met cycli waarbinnen de lidstaten geld kunnen opvragen. Het gaat dan vooral om compensaties voor nationaal beleid, dat moet bijgeschroefd worden om aan Europese richtlijnen te voldoen. Alleen, eind dit jaar loopt die cyclus af, en de lidstaten moeten dus ten laatste in december doorgeven waar ze hun beloofde geld voor zullen gebruiken. Doen ze dit niet, dan gaat dit eigenlijk gewoon verloren.
• Sinds 2020 speelt er nog een factor mee: het coronaherstelfonds. Dit fonds legde de EU aan om lidstaten te helpen de gevolgen van de coronapandemie weg te werken. Alleen, al het geld uit het fonds moet tegen 2026 verdeeld zijn. Dat geeft lidstaten nog drie jaar de tijd om te bepalen waar ze dat geld voor nodig hebben.
• “De administraties in de lidstaten zullen onder grotere druk staan om snel geld uit te geven. Het probleem is dat er zo veel geld is om te verdelen op zo’n korte tijd. Dat vergroot de risico’s op fouten, ondermaatse projecten of erger nog, fraude”, zo reageerde Tony Murphy, de voorzitter van het Europees Rekenhof, op Politico.

De gevolgen: In een poging dat geld toch te claimen, worden vaak nutteloze kostenposten bedacht. Daarmee gaat het geld eigenlijk gewoon verloren.

• In het rapport schrijven de auditeurs dat er problemen zijn gevonden in elf van de dertien al verstrekte post-corona-herstelleningen. Die kennen een totaal bedrag van 47 miljard euro, maar welk bedrag daarvan precies ‘verspild’ werd is niet meteen bekend.
• Als gekeken wordt naar de gewone EU-programma’s, merkt men een reeks verschillende fouten op. Het gaat van kosten die niet in aanmerking komen voor terugbetaling tot het niet overeenstemmen met Europese of zelfs nationale regelgeving inzake aankopen of subsidies. In 14 gevallen wordt ook fraude vermoed.
  • Als voorbeeld haalt Politico een Italiaanse zaak aan: een landbouwer gaf aan recht te hebben op landbouwsubsidies voor een lap grond waar hij citroenbomen kweekte. Alleen bleek uit een audit dat er helemaal geen citroenbomen stonden.
• Bij het herstelfonds zouden de lidstaten hun geld pas moeten krijgen nadat ze investerings- of hervormingsdoelstellingen hebben bereikt. Denk maar aan de pensioenshervorming in België, die cruciaal is alvorens ons land relancegeld krijgt.
  • Alleen, ook daar vond het Europees Rekenhof onregelmatigheden bij 15 van de 281 hervormingsposten. Die hervormingen zouden de doelstelling niet hebben gehaald, ze zouden nooit in aanmerking zijn mogen komen voor een Europese terugbetaling of de hervorming werd kort nadien terugbetaald. De Europese Commissie houdt vol dat “alle betalingen in 2022 correct werden uitgevoerd”.
• Als gekeken wordt naar enkele specifieke lidstaten, springen vooral Italië en Spanje er bovenuit. Zij krijgen relatief veel EU-geld, maar slagen er niet in dat ook daadwerkelijk uit te geven. Italië heeft zo slechts 67 procent van de fondsen al besteed, Spanje zelfs maar 57 procent. Zo lijken de landen die het meeste steun nodig hebben, en deze ook krijgen, ze gewoon verloren te laten gaan.

(nd)