Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zei woensdag tijdens een speech in Davos dat Europa beter moet samenwerken op militair vlak. Een pleidooi voor een Europees leger dus, hoe zit het daar eigenlijk mee? ‘

Europa heeft volgens Von der Leyen een ‘geloofwaardige militaire capaciteit nodig’ om op crisissen te kunnen reageren. Ze haalde het voorbeeld aan van Libië, dat al jaren verscheurd is door verschillende strijdende partijen. Daardoor is er geen partner aan Libische zijde om een migratieakkoord mee te onderhandelen.

Ook de situatie in Oost-Oekraïne toont de nood aan voor een Europees leger. Daar woedt een burgeroorlog tussen Russisch-gezinde separatisten en het (Europees gezinde) Oekraïense leger.

Bouwstenen voor een Defensie-Unie

Als de EU haar eigen toekomst wil vormgeven, en de stabiliteit in naburige regio’s wil bewaren, moet er volgens de Commissievoorzitter meer gebeuren op militair vlak. Dat vindt ook defensie-expert van het Egmontinstituut, Sven Biscop. ‘Nationale legers zijn simpelweg te klein geworden’, zegt hij. ‘En we kunnen niet meer blijven rekenen op de Amerikaanse cavalerie om onze problemen op te lossen.’

‘We kunnen niet meer blijven rekenen op de Amerikaanse cavalerie om onze problemen op te lossen.’

Sven Biscop, defensie-expert van het Egmontinstituut voor Internationale Relaties.

In haar toespraak zei de voormalige Duitse minister van Defensie dat de EU al de nodige bouwstenen voor een Europese Defensie-unie had voorzien. Waarover heeft ze het dan?

De twee belangrijkste vehikels die nu al bestaan zijn de Permanente Gestructureerde Samenwerking (PESCO), en het Europees Defensiefonds. Dat laatste is een schatkist om onderzoek naar defensietechnologie te financieren. Vanaf 2021 zal bekend zijn hoeveel budget daaraan wordt toegekend, de Commissie vraagt 13 miljard euro voor 7 jaar.

PESCO

PESCO biedt de lidstaten de mogelijkheid om op militair vlak nauw samen te werken, zelfs tot aan de oprichting van een soort Europese Defensie-unie, of een heus Europees leger.

‘De lidstaten gebruiken PESCO momenteel vooral als platform om gezamenlijk militair materiaal aan te kopen’, legt Biscop uit. ‘Dat bespaart wel geld, maar als u met die gezamenlijke aankopen opnieuw gewoon nationale eenheden uitrust blijft het per definitie kosteninefficiënt.’

‘De lidstaten gebruiken PESCO momenteel vooral als platform om gezamenlijk militair materiaal aan te kopen’

Sven Biscop, defensie-expert van het Egmontinstituut

De politieke wetenschapper waarschuwt ervoor om het originele doel van PESCO niet uit het oog te verliezen: nationale eenheden integreren in een gezamenlijke permanente strijdmacht. ‘Het gevaar bestaat dat we met PESCO halverwege blijven steken’, beweert hij.

Optimisme over Von der Leyen

In de wandelgangen van de Europese wijk in Brussel zijn defensiespecialisten echter optimistisch over Von der Leyen, zegt Biscop. Dat komt onder meer omdat ze als Duits minister van Defensie zeer gerespecteerd werd. De Commissievoorzitter maakte van een sterke geopolitieke EU een speerpunt in haar beleid. Dan is een Europees leger in feite onmisbaar.

‘Een eerst stap voor haar is om dat budget rond te krijgen voor het Europees Defensiefonds’, volgens Biscop. ‘Dat is nu cruciaal.’

Von der Leyen lichtte ook een tip van de sluier over hoe zo’n militair samenwerkingsverbond zou ingezet worden tijdens haar speech. ‘Het is een aanvulling op de NAVO, het is iets anders. Voor Europa gaat hard power (militaire druk, in tegenstelling tot soft power: diplomatie, red.) altijd samen met diplomatie en conflictpreventie.’