De situatie: Het mandaat van Stoltenberg liep eigenlijk tot september 2022, maar daar stak de Russische invasie van Oekraïne een stokje voor. De oorlog boorde de Noor zelfs een andere topjob door de neus.

• Stoltenberg, in het verleden premier van Noorwegen, werd op 1 oktober 2014 het nieuw hoofd van de NAVO. Nu, acht jaar later, vond hij het welletjes. Bij de Norges Bank, de centrale bank van Noorwegen en het grootste staatsinvesteringsfonds ter wereld, stapte gouverneur Øystein Olsen op. Stoltenberg zag die job wel zitten, op voorwaarde dat hij eerst zijn termijn als secretaris-generaal van de NAVO kon uitdoen. Begin februari van dit jaar tekende Stoltenberg zijn contract bij de Noorse centrale bank.
• Door de oorlog in Oekraïne werd zijn mandaat bij de NAVO echter met een jaar verlengd. Zo lang kon de Norges Bank niet wachten, en het stelde tussenpaus Ida Wolden Bache permanent aan: Stoltenberg nam ontslag, nog voor hij één dag had gewerkt.
• Op september 2023 lijkt Stoltenberg dan toch te vertrekken uit Brussel, bestemming onbekend. Dan is het aan de ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO-lidstaten om een nieuwe baas te kiezen.

De kandidaten: In elk land wordt wel gekeken naar wie de job kan invullen, ook in België. Enkele namen worden echter zichtbaar naar voren geschoven.

• Litouwse functionarissen zien de tijd rijp voor een NAVO-baas die afkomstig is uit het oosten van Europa; uit Litouwen bijvoorbeeld. Zo wordt Ingrida Simonyte, de huidige premier van het land en tussen 2009 en 2012 nog minister van Financiën, nadrukkelijk genoemd. Simonyte is partijonafhankelijk en spreekt heel wat talen, waaronder ook Engels, Pools en Russisch. Handig om de kunnen converseren met de huidige grootste dreiging voor het bondgenootschap, Russisch dictator Vladimir Poetin.
• Ook mede-Baltische staat Estland schuift zijn premier vooruit, Kaja Kallas. Net zoals Simonyte kan ze de eerste vrouwelijke secretaris-generaal worden en spreekt ze vlot verschillende talen (Engels, Frans en Russisch). Kallas ontbreekt het echter aan nationale politieke ervaring: ze was eerder wel parlementslid en Europarlementslid, maar vervult pas sinds 2021 een functie in de uitvoerende macht.
• Vanuit Polen wordt vooral gehoopt op Donald Tusk, de voormalige voorzitter van de Europese Raad. en voordien premier van Polen. Als regeringsleider (zeven jaar, tussen 2007 en 2014) kan hij wel wat adelbrieven voorleggen.
• Ook Mario Draghi lijkt in de race. Hij was anderhalf jaar premier van Italië in een bijzonder complexe coalitie, maar verdiende vooral zijn strepen voorzitter van de Europese Centrale Bank.
• De Spaanse premier Pedro Sanchez wordt ook genoemd. Hij slaagde er als oppositieleider en secretaris-generaal van de PSOE (de Spaanse socialisten) in om zijn partij terug op de regeringsbanken te krijgen. Sanchez spreekt vloeiend Engels en Frans, en streeft er sinds zijn aantreden naar om op Europees vlak meer samen te werken. In zijn nadeel speelt wel de politieke oriëntatie van Jens Stoltenberg: twee socialisten na elkaar aan de macht lijkt teveel van het goede.

In english: Ook verschillende engels- (of deels engels-) sprekende landen schuiven hun kandidaten naar voren.

• Vanuit het Verenigd Koninkrijk doen twee namen de ronde. Die van ex-premiers Theresa May en Boris Johnson. Allebei hebben ze heel wat politieke kilometers op de teller, en slaagden ze erin de schade te beperken tijdens crisissen in het land (de Brexit, de COVID-crisis en de oorlog in Oekraïne).
• Canadees premier Justin Trudeau lijkt geen kandidaat, maar zijn vice, Chrystia Freeland, wordt wel genoemd. Als journaliste werkte ze bij gerenommeerde kranten zoals The Financial Times, waarvoor ze adjunct-hoofdredacteur en chef van het kantoor in Moskou was. Tijdens de Maidanrevolutie in Oekraïne schreef ze scherp over de pro-Russische politici, en reisde ze af naar het land om er enkele aanvoerder van de oppositie te ontmoeten, zoals huidig burgemeester van Kyiv Vitaly Klitsjko. Gezien de huidige situatie in Oekraïne een handig pluspunt voor de politica.
• Vanuit de VS wordt geen naam naar voor geschoven. Ergens logisch, aangezien de SACEUR, het militaire hoofd van de NAVO-troepen in Europa, doorgaans een Amerikaan is. Ook een Amerikaan op de post van secretaris-generaal, is niet onmogelijk, maar wel onwaarschijnlijk.

En België?

• Ook België kan de volgende NAVO-baas leveren. Dat deed het al in het verleden: met Paul-Henri Spaak leverde ons land de tweede secretaris-generaal, en daarmee de eerste zonder militaire ervaring. Ook in 1994 besteeg een Belg de troon van de NAVO: toen werd minister van Buitenlandse Zaken Willy Claes benoemd tot baas van de alliantie. Een jaar later nam hij ontslag, als gevolg van de uitgelekte Agusta-affaire: als buitenlandminister had hij 50 miljoen Belgische frank in smeergeld aanvaard, om in ruil de Agusta A109-helikopters te kiezen als nieuwe toestellen voor de Belgische luchtmacht.
• In tegenstelling tot de socialisten Spaak en Claes, lijken de Belgische kandidaten nu uit blauwe hoek te komen. Sophie Wilmès (MR) bijvoorbeeld, die als premier en minister van Buitenlandse Zaken al de nodige ervaring opdeed op het hoogste niveau. Enkel haar thuissituatie speelt mee: ze nam ontslag als minister om voor haar zieke echtgenoot te kunnen zorgen, maar maakte ondertussen haar comeback als schepen in Sint-Genesius-Rode.
• De andere naam die de laatste tijd circuleert, is die van de huidige premier, Alexander De Croo (Open Vld). Op nationaal vlak heeft hij het politiek hoogst mogelijke behaald, een Europese topjob lijkt dan de volgende stap.
• Toch is de kans dat een Belg de baas van de NAVO wordt, eerder klein. Allereerst is er het defensiebudget: het NAVO-verdrag bepaalt dat elke lidstaat twee procent van zijn bbp aan Defensie moet spenderen, een getal dat België met 1,54 procent momenteel niet eens benadert. Een Belg baas van de alliantie maken, zou dan wel heel erg in eigen voet schieten.
• Daarnaast is er nog die andere Belg met een Europese topjob: Charles Michel, de huidige voorzitter van de Europese Raad, die nog tot 2024 aanblijft. De Europese topfuncties zijn schaars, en de kans dat België er twee krijgt, lijkt toch eerder klein.

(jvdh)