Antonio Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, trekt naar Brussel, met een wat opvallend pleidooi. Want terwijl Europa bijna alleen maar bezig is met de oorlog in Oekraïne, denkt de rest van de wereld na over heel wat gevolgen van het conflict, zoals dreigende voedseltekorten.

De context: Guterres trekt er nu op uit, om bij de staatsleiders te pleiten voor het afbouwen van sancties tegen Wit-Rusland. 

• Dat land kent namelijk, net als Rusland, een rijke potasindustrie, een zoutgesteente dat rijk is aan kalium, wat dan weer gebruikt wordt als kunstmest of als ontzilter, om drinkbaar water te verkrijgen; een belangrijke sleutel in het oplossen van watersnood en hongersnood in arme landen.
• De uitvoer van potas naar de Europese Unie werd in 2021 drastisch teruggeschroefd: de EU besloot Wit-Rusland sancties op te leggen, nadat het regime in Minsk een Ryanair-vlucht dwong te landen om de onafhankelijke journalist Roman Protasevitsj te kunnen arresteren. Het jaar nadien werden, in het licht van de invasie van Oekraïne, bijkomende sancties getroffen, waardoor de export van potas met 70 procent afnam.
• Guterres wil nu de export terug mogelijk maken, zodat vooral arme gebieden terug over goede kunstmest kunnen beschikken. De EU is dit idee wel genegen, al wordt bekeken om niet te veel mee te gaan in het Russische narratief, dat de Europese sancties bijdragen aan hongersnood in arme landen. Het Kremlin gebruikt de sancties handig om de publieke opinie naar hun hand te zetten.

De essentie: Europese onderhandelaars zitten dan ook rond de tafel, om te kijken of de export van kunstmest terug kan worden versoepeld.

• Volgens Politico ligt één land in het bijzonder dwars: Litouwen oordeelt dat de export vanuit Wit-Rusland precies hetgene is dat staatsleider Alexandr Loekasjenko nodig heeft om op zijn troon te kunnen blijven zitten. Tegelijk zou de versoepeling één bedrijf in het bijzonder goed uitkomen: Belaruskali, nota bene een staatsbedrijf, dat 20 procent van de wereldwijde potasindustrie in pacht heeft.
• Litouwen kreeg ondertussen al bijval van de andere Baltische Staten en Polen, terwijl Portugal, net een bemiddelingsrol probeert op te nemen. Guterres, die eerder al premier was van dat land, zal zich met zijn pleidooi allerminst populair maken in het noordoosten van Europa.
• Een doorbraak kwam er nog niet. België staat hoogstwaarschijnlijk, net zoals de meeste andere EU-lidstaten overigens, een versoepeling van de export van potas niet in de weg. Al in oktober 2021 pleitten Belgische diplomaten om de sancties te verlichten. Toen wou men vooral de impact op westerse bedrijven doen afnemen, door net een tikkeltje meer potas door de mazen van het sanctienet door te laten.

(fjc)