“Jammer genoeg heeft Vlaanderen zich niet aan de begrotingsafspraken gehouden”: premier De Croo haalt uit naar Jambon in de Kamer, maar krijgt meteen felle repliek van Loones, “Uw tekort ligt zes keer hoger, en u kon hervormen, maar u deed niets”

Premier De Croo kon het, na zich een paar keer te hebben ingehouden, uiteindelijk toch niet laten: niet zijn regering, maar de Vlaamse ploeg van Jan Jambon (N-VA) had “zich niet aan de afspraken gehouden”, zo haalde De Croo uit naar de collega’s aan het Martelarenplein, gisterenavond in de Kamer. Het werd meteen het hoogtepunt van een fel en boeiend debat over de cijfers. Begrotingsspecialist Sander Loones (N-VA) kon niet anders dan reageren: “U schiet nu expliciet op Vlaanderen. Maar met vergelijkbare beleidsruimte, heeft Vlaanderen een tekort van 3,7 miljard, het federale heeft er een van 18,5 miljard, dat de komende jaren doorstijgt naar 30 miljard. Wie zit u in godsnaam verwijten te maken?”. Daarom reageerde De Croo even fel: “U moet niet zo allergisch reageren, maar intellectueel eerlijk zijn: wij zijn veel gevoeliger aan de conjunctuur, dat kan je niet vergelijken.” Waarop Loones dat erkende, maar stelde “dat met bevoegdheden ook verantwoordelijkheden komen”. “U had moeten hervormen.”

In het nieuws: Een Kamerdebat dat inhoudelijk bijzonder kon boeien vannacht.

De details: De premier wilde zich eerst nog inhouden, maar uiteindelijk kwam de kat op de koord: het is doordat Vlaanderen zich niet aan de afspraken hield, dat de Belgische begrotingscijfers mogelijks in Europa tot afkeuring en het strafbankje gaan leiden, zo is de redenering van Vivaldi.

“We gaan in 2024 naar een totaal tekort voor België van 4,2 procent op het bbp, als u het Monitoringcomité neemt. Ik had gehoopt dat alle deelstaten zich zouden houden aan de afspraken, net zoals de federale regering. Maar Vlaanderen heeft dat jammer genoeg niet gedaan.”
Het debat rond de begroting in de Kamer was ondertussen al ruim 10 uur aan de gang, het liep al na 23 uur, toen premier De Croo het toch niet meer kon houden, en het hoge woord eruit kwam. Niet zijn regering, maar die van Jan Jambon (N-VA) had geen woord gehouden, over de tekorten die er zijn op de overheidsbudgetten voor volgend jaar.
Het was na lang gebeuk, van de begrotingsspecialisten van de Vlaamse oppositie van N-VA en Vlaams Belang, waarbij de premier al een paar keer gehint had naar die Vlaamse beslissing, dat hij zich niet langer inhield. Net daarvoor had Wouter Vermeersch (Vlaams Belang) De Croo nog maar eens over de cijfers aangepakt: “U kan goochelen met tientallen miljarden aan inspanningen, die uw regering zou hebben gedaan. De waarheid is dat we aan het dubbel van de Maastrichtnorm gaan zitten. Dat de Nationale Bank het zelfs luidop zegt: ‘Wij gaan geen enkele buffer meer hebben’.”
Maar van defaitisme was er bij Vivaldi geen sprake, integendeel. Daar leeft de overtuiging dat de inspanning die nu gedaan is, waarbij 1,2 miljard euro van het tekort is weggewerkt, zeker die van de regering Jambon overtreft. “Wij hebben het wél gedaan”, zo klonk in de wandelgangen federaal, meteen na de witte rook over het akkoord.
Want die 1,2 miljard betekende “woord gehouden”: het was wat Vivaldi zich in het voorjaar had voorgenomen, en wat ook aan Europa al was doorgegeven. En daar stond de ploeg van Jambon I tegenover, die het tekort voor 2024 na de begrotingscontrole toch met 700 miljoen deed toenemen, van de vooropgestelde 3 miljard, naar 3,7 miljard.
Dat verwijt prikte bij N-VA, federaal in oppositie, maar Vlaams natuurlijk wel de leidende partij. “U bent nu al heel de dag impliciet aan het schieten op Vlaanderen, nu doet u het eindelijk expliciet. Wel ja, sta me dan toe er maar eens op in te gaan.” En zo ging het eindelijk echt over de kerncijfers.

De essentiële vraag gisteren: Is de federale begroting dan zoveel slechter dan de Vlaamse?

Vervolgens maakte Loones de vergelijking:
- “Vlaanderen heeft een beleidsruimte van 60 miljard euro. En daarop is dus nu een tekort van 3,7 miljard. De federale beleidsruimte is eigenlijk niet zoveel groter, 70 miljard euro. En daarop hebben jullie een tekort van 18,5 miljard nu. Dat is zes keer groter.”
- “En erger, terwijl het Vlaamse tekort aan ongewijzigd beleid binnen een paar jaar naar nul gaat, gaat het federale cijfer doorstijgen naar 30 miljard tekort. Wie zit u hier in godsnaam verwijten te maken? Dat is een tekort dat tien keer hoger ligt dan in Vlaanderen, u zou daar beter een voorbeeld aan nemen, dan erop te schieten.”
De Croo reageerde door initieel wat te sussen, alsof hij wilde vermijden om in deze discussie terecht te komen, zijn Vivaldi versus de centrumrechtse ploeg in Vlaanderen: “U moet niet zo allergisch reageren op die kritiek. Mijn partij zit ook in de Vlaamse regering. Maar dit zijn gewoon feiten, u moet dat niet zo persoonlijk nemen.”
Vervolgens riep de premier Loones wel op tot “intellectuele eerlijkheid”: “De natuur van de federale overheid is zeer verschillend van de Vlaamse. Wij zijn veel conjunctureler, wij dragen de sociale zekerheid: de impact van een crisis is veel groter bij ons, je moet dingen met elkaar vergelijken, die vergeleken kunnen worden. Want op moment dat het economisch moeilijker gaat, dan draagt de federale regering veel meer die lasten”, zo stelde De Croo.
Waarop Loones dan weer terugkwam, en “dat zeker erkende”. “Het is juist dat die sociale zekerheid federaal zit. Maar dan moet u net de kracht van uw bevoegdheid tonen en durven net daar te hervormen. Waar zit een serieuze arbeidsmarkthervorming, een fiscale hervorming, een pensioenhervorming? Met bevoegdheden komen ook verantwoordelijkheden, maar uw regering kan dat niet aan.”
Loones, die niet meer opkomt voor de Kamer maar voor het Vlaams Parlement, en dus dit soort debatten hoe dan ook niet meer zal doen, leek tenslotte al te spreken namens de Vlaamse regering: “Uw regering kan het niet, geef de bevoegdheid dus maar aan ons, we zullen het met plezier opnemen.”

De klassieker met de tabel: Waar zijn de miljoenen van de politie naartoe?

Elk begrotingsdebat van Vivaldi heeft ondertussen zijn evergreens. En ook deze keer bleek dat een discussie over de cijfers zelf, de tabellen. Die kostten vorig jaar finaal de kop van staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld), nadat er een “materiële fout” ingeslopen was, maar vooral een forse discussie met de premier, achter de schermen.
Deze keer viel het oog van Loones op de 58 miljoen euro die er voor “extra veiligheid” in de begrotingstabel die aan de Kamer werd uitgedeeld, was opgenomen. Daarbij staat: “drugscommissariaat, beveiliging stations, helikopters, Astrid…”
Alleen, dat bedrag strookte niet met de 118 miljoen die de federale regering triomfantelijk op hun persconferentie had aangekondigd voor die post. Zeker cd&v was daar bijzonder trots op: meer dan 100 miljoen extra op ‘hun’ departement, van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v). Daar schuifelde men zichtbaar ongemakkelijk op de banken, toen Loones de regering confronteerde met dat verschil in bedrag.
“Wij hebben dat onmiddellijk opgemerkt bij ontvangst van de tabel“, zo klinkt in de wandelgangen bij cd&v. “Onze berekening komt inderdaad op 118 miljoen, inclusief helikopters, Astrid, verkeersveiligheidsfonds, …”
Een nieuwe “fout” in de tabellen dan? Neen, zo was de premier wel heel affirmatief: “Die tabel is correct.”
De uitleg is nogal technisch: de helikopters, die wél in de tekst van de tabel staan bij die 58 miljoen, moeten pas in de begroting op moment dat ze geleverd worden. Dat is dus 40 miljoen eruit, is zo bij de begrotingsspecialisten van Vivaldi te horen. En, daarnaast zijn er die nieuwe ANPR-camera’s, die 28 miljoen kosten, maar dat betaalt zich terug via de boetes, een investering dus, en dat zit ook niet in de tabel meegerekend. Of hoe 118 miljoen ook 58 miljoen kan zijn.

Ook gevolgd tijdens het debat: PVDA praat zichzelf toch wat in moeilijkheden.

Dat het urenlange debat niet altijd over de kern, de harde cijfers gaat, is ook een traditie van de Kamer. Want het zijn immers de fractieleiders die tussenkomen, eerder dan de ministers, om hun ‘verdediging’ te doen vanuit de meerderheid, of hun ‘aanval’ vanuit de oppositie. Op die tussenkomsten schieten dan vervolgens de Kamerleden, en af en toe komt ook een minister zelf tussen: niet altijd helemaal logisch dus.
Maar het levert soms wel boeiende ideologische clashes op. Zo sneed PVDA-fractieleider Sofie Merckx, dochter van AMADA-stichter Kris Merckx en dus met een dieprode stamboom, de buitenlandpolitiek even aan in haar betoog. Daarbij trok ze fel van leer tegen het huidige EU-project (dat landen in het budgettaire kader van de euro en de Maastrichtnormen dwingt) en riep ze zowaar op tot “Europese rebellie” tegen de EU.
Daarop kreeg Merckx een spervuur van reacties. Wilde PVDA dan uit de EU stappen? Dat bleef vaag, maar Merckx weigerde gas terug te nemen. “U wilt uit de Europese Unie. Misschien dat u voortaan dan liever met roebels betaalt, zeker?”, zo vroeg Maggie De Block (Open Vld) badinerend. Maar Wouter Beke (cd&v) dreef haar meer in het nauw, met een simpele vraag, “Noem me één land in de wereld, buiten Europa, waar uw economische recepten dan wel werken, waar er welvaart is én herverdeling op onze schaal?” Een antwoord kwam er niet.
Het ging van kwaad naar erger, toen Sander Loones wilde weten of Merckx dan ook uit de NAVO zou gaan. “Als wij de rol van de NAVO zien vandaag, op moment dat men aankondigt F-16’s te gaan leveren in 2025, alsof die oorlog in Oekraïne zo lang moet doorgaan, ja, dat willen wij niet. Dat steunen wij niet.” Om daarna nog toe te voegen: “Wij moeten daar niet meteen uit hé, dat moet niet meteen morgen”. Het leverde een tirade op van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld). “Dit zeggen, op moment dat er in het hart van Europa een oorlog woedt?”
Maar Merckx ging door op haar elan, om de PVDA-visie op het buitenland te geven. Want nog een uitsmijter: ze stelde dat “Hamas een terroristische organisatie is”, “maar de staat Israël is evengoed een terrorist dan, na alle schending van de internationale rechten.”

Nog een staartje: De F-16’s leveren intern gerommel op voor Vivaldi.

Een communicatieve soloslim van Ludivine Dedonder (PS), de minister van Defensie, deed gisterenochtend wel meerdere ministers binnen Vivaldi in de koffie verslikken. Want naar aanleiding van het bezoek van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky aan Brussel, konden en zouden er plots wél F-16’s aan dat land geleverd worden uit België.
Dedonder had daarvoor een positief rapport gekregen, dat ze enkel met de premier gedeeld had. En bij de PS gistte het ongenoegen nog over de manier waarop men een paar weken daarvoor vanuit de MR onder druk gezet werd om toch F-16’s te leveren: die triomf wilde Dedonder dus helemaal niet gunnen aan David Clarinval, de vicepremier, en vooral niet aan Hadja Lahbib (MR), de minister van Buitenlandse Zaken.
“Het was wel duidelijk dat Ludivine dit absoluut wilde om Lahbib de loef af te steken. Daar is men nog altijd pissed over de communicatie van de MR de afgelopen weken”, zo zegt een hoge regeringsbron.
Alleen: wel één probleem, die beslissing om dan toch F-16’s te gaan leveren, die Dedonder aankondigde, was helemaal niet genomen door de kern. Nochtans is dat wel bij uitstek het soort strategisch en geopolitiek dossier dat collectief een groen licht moet krijgen. En zowel Groen als Ecolo zijn bijzonder koele minnaars van het dossier. Daar liet men gisteren dan ook niet na te melden “dat er helemaal niets definitief beslist is”.
Vervolgens was het aan premier De Croo om als ballerina door dat mijnenveld te dansen, en het op de juiste manier te verwoorden. Een gave die de eerste minister als geen ander heeft: “Vanaf 2025 is België in een positie om F-16’s aan Oekraïne te leveren. Ze zijn dus ter beschikking van u, maar het zal afhangen van de beslissing van de regering die dan aan de macht is”, zo richtte de Belgische premier zich tot Zelensky, gisteren op de persconferentie.
Daarmee had hij alles en niets gezegd: wél F-16’s, maar eigenlijk geen regeringsbeslissing. De MR dringt er ondertussen wel nog altijd op aan om het dossier op de kern te brengen, dan moeten Groen en Ecolo in elk geval wel kleur bekennen. Bij de Franstalige liberalen droomt men al van een analogie met het dossier van de kerncentrales: zij waren de eerste en enigen die “de realiteit onder ogen zagen”, en de rest moet nu maar volgen.

Waar het echt om gaat: Geld, geld, geld uit Euroclear. Ook voor Sabca.

Dat België absoluut wel wil deelnemen aan die zogenaamde “F-16-coalitie” waar Europees onder meer Denemarken en Nederland deel van uitmaken, is geen geheim. Twee of vier toestellen leveren, in een latere fase, is eigenlijk niet waar het dossier om draait.
Het gaat, zoals heel vaak in defensie-dossiers, om jobs in de wapenindustrie in Wallonië, zo is bij een regeringsbron te horen. Immers: het Waalse bedrijf Sabca is gespecialiseerd in het onderhoud van die F-16’s. En zij zouden, met Belgisch geld, een pak van die oude toestellen, zij het Deense en Nederlandse of Belgische, voor Oekraïne een regelmatig onderhoud kunnen gaan geven. “Dat was een akkoordje tussen PS en Open Vld blijkbaar”, zo is de suggestie.
Feit is dat er geld genoeg is binnen Vivaldi om uit te geven, als er politiek ruimte is, voor Oekraïne. De opbrengsten uit het bevroren Russische geld via Euroclear lopen in de honderden miljoenen. Die moeten ergens aan uitgegeven worden, want het moet “integraal naar Oekraïne gaan”. Maar als het kan via een Waals defensiebedrijf, zoveel te beter, is de redenering.
Overigens is niet iedereen binnen Vivaldi zo gelukkig met de focus die De Croo tijdens het bezoek van Zelensky legde op het nieuwe fonds, van liefst 1,7 miljard voor de wederopbouw van Oekraïne, dat België gaat spekken met opbrengsten uit Euroclear. Want zo zette de liberale eerste minister volop de spotlight op dat geld. Maar de Europese Commissie heeft er ook wel plannen mee, de vraag is hoe lang België zich als ‘wilde weldoener’ kan gedragen met die centen, toevallig omdat Euroclear in België belasting betaalt.

Liberalen en Antwerpen: Het blijft een woelig huwelijk.

De Antwerpse schepen Erica Caluwaerts stapt uit haar partij, Open Vld. Dat kondigde ze deze week wel heel plots aan, na één enkel kritisch stuk in de Gazet van Antwerpen, over de manke werking van haar kabinet. Alles wijst erop dat de Scud-raket die vanuit het andere kamp binnen Open Vld Antwerpen is gelanceerd, zo wel heel makkelijk doel trof: zonder slag of stoot ruimt Caluwaerts het veld, en laat ze een gat bij de Antwerpse afdeling van de liberalen.
Dat kan nu handig gevuld worden door Vlaams Parlementslid Willem-Frederik Schiltz (Open Vld). Die was op zoek naar een nieuwe rol, nadat Tom Ongena partijvoorzitter werd, en hem onvermijdelijk van de lijsttrekkersplaats in Antwerpen zou duwen. Een derde plek op de lijst is onverkiesbaar voor de Vlaamse liberalen, in de grootste kieskring van het land.
Einde carrière dus, zo dreigde voor Schiltz, die nog even probeerde om dan maar Europees lijsttrekker te worden voor Open Vld. Die job is echter voor Hilde Vautmans (Open Vld). Maar dat was tot de exit van Caluwaerts, die diezelfde Schiltz in 2021 nog fel in z’n hemd zette.
Immers: toen moest Claude Marinower (Open Vld) opgevolgd worden in het Antwerpse schepencollege, en de deal was dat Open Vld voor de laatste twee jaar niet één, maar twee schepenposten zou krijgen. Vooruit honoreerde die deal niet, want Schiltz z’n naam stond niet op de akte van voordracht. Caluwaerts liet Schiltz uiteindelijk vallen, en stapte alleen in het college, tot ongenoegen van het kamp-Schiltz.
Tegelijk is de kladderadatsch bij Open Vld in Antwerpen nu wel compleet. De partij eist via lokaal voorzitter Fons Borginon (Open Vld) het mandaat van Caluwaerts terug, maar die weigert. Ze wil zelf “met een liberale beweging” naar de kiezer gaan, zo suggereert ze. En ze zal uiteraard geen ontslag nemen.
De Open Vld krijgt haar daar ook onmogelijk weg: dan moet je binnen de 24 uur alle gemeenteraadsleden van de meerderheid bijeen krijgen, om een motie van wantrouwen te tekenen. Want de deadline valt op 1 jaar van de verkiezingen, net deze week. Dat lijkt onwerkbaar, de facto veroordeelt Borginon zijn Open Vld dus tot de oppositie in Antwerpen, voor het laatste jaar. Mathematisch was Open Vld hoe dan ook niet nodig.
Vraag is wat er zo nog overblijft van een ooit trotse en stevige afdeling van de liberalen. In 2003 nog is toenmalig Open Vld-voorzitter Karel De Gucht in de visa-affaire naar Antwerpen afgezakt, om daar het burgemeesterschap voor Hugo Coveliers op te eisen. Het ging echter enkel bergaf.
Eén na één liepen kopstukken als Ludo Van Campenhout en Annick De Ridder over naar N-VA, en implodeerde de afdeling door interne ruzies. De gemeenteraadsverkiezingen worden daarbij allesbehalve evident: in Antwerpen moeten er voor de stad 54 namen op de lijst, maar er zijn nog eens meer dan 300 kandidaten nodig voor alle districtsraden. Daar raakt men op dit moment niet meer aan.
Voor Borginon is zo andermaal een rol van ‘professionele afscheidsnemer’ weggelegd. De man was ooit de laatste voorzitter die het licht uitdeed bij de Volksunie. (ddw)