Dit weekend is het al klimaat wat de klok slaat. Wereldleiders komen samen, eerst de G20 in Rome op zaterdag en dan de COP26, de grote klimaatconferentie die zondag in Glasgow bijeenkomt. Daar moeten de wereldspelers hun ambities bijeenleggen om zo een globale opwarming van boven de 1,5 graden te vermijden. Daar is men lang niet: een combinatie van de huidige plannen brengt ons op 2,7 graden, volgens een laatste rapport van de Verenigde Naties. Met name China, de grootste uitstoter van CO2, presenteerde gisteren haar ambities en neemt geen extra maatregelen. India, de derde grootste uitstoter, houdt vast aan steenkool. België heeft ondertussen nog geen officiële target, het is wachten op de deelstaten. De Vlaamse regering zit vandaag bijeen, om de target van 35 procent minder uitstoot te halen tegen 2030. Heilige huisjes in de uitstoot van landbouw, transport en gebouwen moeten sneuvelen.

In het nieuws: De Amerikaanse president Joe Biden is al in Rome, voor de start van de wereldconferentie rond klimaat.

De details: De Vlaamse ministers zitten vandaag samen om hun targets te bespreken.

• De uitdagingen zijn enorm voor de COP26, de twee weken durende conferentie van de VN over klimaat. Die wordt gehost door de Britten in Glasgow, maar eerst mogen de Italianen de zaak officieel aftrappen in Rome, met een bijeenkomst van de G20.
• De gastlanden hebben er alles aan gedaan om in de aanloop naar de conferentie al genoeg toezeggingen te krijgen van de grote uitstoters, om de opwarming van de aarde tot onder 2 graden te houden, zoals overeen gekomen was in de akkoorden van Parijs in 2015. De realiteit is dat die toezeggingen er niet zijn. Terwijl wetenschappers eigenlijk 1,5 graden stijging als het absolute maximum aanduiden, maar daar zijn we helemaal niet.
• Integendeel. De armere landen verwachten ondersteuning van de rijke naties. Daarbij ligt onder meer de uitfasering van steenkool op tafel, net als het stopzetten van subsidies voor fossiele brandstoffen en de ontbossing afremmen. Daarvoor was in 2009 zo’n 85 miljard euro toegezegd door de rijken landen, in werkelijkheid kwam er net iets minder dan 70 miljard effectief aan steun. Dat leidt tot irritatie bij de armere landen.
• Komt daarbij dat er momenteel een globale energiecrisis is. In China kampt men met enorme uitdagingen om de elektriciteitsproductie te verzekeren, en kondigde men aan net méér steenkool te gaan delven: tot 2025 zal die productie toenemen. In de plannen die ze gisteren bekend maakten, is geen sprake van extra vermindering. De piek in hun uitstoot van CO2 wordt pas in 2030 bereikt, en pas tegen 2060 zouden de Chinezen CO2-neutraal zijn.
• Eenzelfde verhaal voor India, dat in de aanloop naar de COP26 geen enkele nieuwe toezegging deed. Zij willen boter bij de vis: extra financiering voor hun energietransitie van de rijke landen.

De harde cijfers: De crux zit hem niet echt bij ‘het Westen’.

• De Europese Unie kwam in het voorjaar, na een overvloed aan wetenschappelijk bewijs dat 1,5 graden de absolute limiet is om de aarde te laten opwarmen, met een ambitieus plan, het ‘Fit for 55’. Dat zette de ambities scherp: er moet tegen 2030 al 55 procent minder uitstoot zijn, en tegen 2050 moet Europa CO2-neutraal zijn. Vanaf 2035 al worden zo geen conventionele brandstofwagens meer gebouwd in de EU.
• Maar de realiteit is dat heel de EU, met 450 miljoen burgers, in 2020 nog maar 9 procent van de globale CO2 uitstootte.
• China is op haar eentje verantwoordelijk voor 28 procent van heel de uitstoot. Merk daarbij op dat Xi Jingping, de Chinese president, ook gewoon doodleuk niet komt naar de top in Glasgow. Die heeft ook weinig last van klimaatprotest in eigen land: het heropvoedingskamp wacht voor wie al te kritische opmerkingen heeft.
• De Verenigde Staten zijn met 330 miljoen burgers goed voor 15 procent en zo nog steeds nummer twee in globale CO2-uitstoot. India staat zoals gezegd met 7 procent op nummer drie, maar als je de EU als blok telt dus op vier. Rusland sluit de top 5 af, met 5 procent van de werelduitstoot.
• Dat China, India en zelfs Rusland zo ‘hoog’ scoren, mag niet echt verwonderen: destijds toen men begon te onderhandelen over CO2-uitstoot wereldwijd, was er de redenering dat de ontwikkelende economieën ook de kans moesten krijgen om zich uit te bouwen, zoals Europa en de VS dat ooit konden doen. Met fossiele brandstoffen dus, en zeker ook de meest vervuilende vormen zoals steenkool.
• De realiteit vandaag is dat Europa dus enorme inspanningen kan doen om versneld te vergroenen, maar dat dit eigenlijk geen al te grote impact heeft op de globale cijfers. Daar komt bij dat binnen de EU er steeds meer verzet is tegen de rigide ambities van ‘Fit for 55’, onder meer vanuit Oost-Europa. Een debat dat fel gekleurd wordt door de energieprijzen die in Europa door het dak schieten. En de vraag of kernenergie en gas dan ook als ‘groene energie’ worden gelabeld.

The smaller picture: In die globale context worstelt de Vlaamse regering met haar uitdagingen.

• België heeft aan de vooravond van de COP26 nog geen ambitieuze plannen op tafel gelegd, om te laten zien “wat wij extra doen”. Dat is nochtans een natte droom van de groenen in de verschillende regeringen van het land: federaal, Brussels en Waals. En het zit veel lekkerder om in Glasgow te kunnen rondlopen tussen de wereldleiders, wetende dat je zelf je huiswerk hebt gemaakt.
• Maar vanuit de Vlaamse regering heeft niemand zin om de Vivaldicoalitie en meer bepaald federale minister van Klimaat, Zakia Khattabi (Ecolo) veel cadeaus te doen. Daarvoor is in het verleden niet iets te veel met het vingertje gezwaaid en zijn te veel ronkende verklaringen afgelegd, vanuit het federale niveau.
• De realiteit is dat het ‘Fit for 55’-plan ook stevige extra inspanningen vergt: de EU wil concreet dat België tegen 2030 de CO2-uitstoot met 47 procent verlaagt. Dat is nog eens een stap verwijderd van de 35 procent vermindering die Vlaanderen wilde doen, tegen 2030. Die ambitie zit in het Vlaams klimaatplan dat eind 2019 werd vastgelegd. Vraag is hoeveel het uiteindelijk wordt.
• En dat niet alleen: de ambitie moet ook concreet gemaakt. Want harde keuzes dringen zich op. En daarbij is de verantwoordelijke minister, Zuhal Demir (N-VA), niet van plan om de coalitiepartners veel te sparen. Zeker niet omdat die zich in de federale regering als “cheerleaders van het klimaat” opwerpen, en Vlaams wel op de rem gaan staan. Vandaag zit de Vlaamse regering samen voor een stevige meeting daarover.
• Het strijdpunt, klassiek, op Vlaams niveau is daarbij landbouw. CD&V gaat als vanouds op de rem staan, en wil niet weten van een drastische reductie van de veestapel. Maar de experten van het Vlaams Opvolgpanel Klimaat waren er vorige week duidelijk over: enkel een forse vermindering van het aantal kweekdieren, kan Vlaanderen over de CO2-drempel krijgen.
• Zij spraken van 15 procent minder varkens, 10 procent minder pluimvee, 25 procent minder melkkoeien en 20 procent minder zoogkoeien. In absolute aantallen klinkt het nog drastischer: 23,1 miljoen kippen, 1,7 miljoen varkens en 142.500 koeien moeten weg, wat in totaal jaarlijks 1 miljoen ton aan CO2-uitstoot weghaalt. Ter vergelijking: China zit jaarlijks aan 10,2 miljard ton CO2.
• Dat wordt een bikkelharde strijd, want als de Vlaamse regering die plannen doorzet, krijgt ze woeste boeren op het bord: een aantal landbouwbedrijven moet er dan onherroepelijk van tussen. Moeilijk dus voor CD&V. Zeker omdat Hilde Crevits (CD&V), de bevoegde minister en sterke dame van de christendemocraten, vandaag niet de hele dag kan vergaderen met de Vlaamse regering. Meer dan waarschijnlijk raken ze er dus nog niet uit, en kan België ook bij de start van COP26 niet met één standpunt aankomen.
• Want er is veel meer dan enkel landbouw. Een ander groot punt: de isolatie van gebouwen. België loopt daar al lang achter, en Vlaanderen denkt dus aan extra regels daarrond. De kans is groot dat wie een woning aankoopt, meteen verplicht wordt om die stevig te renoveren op vlak van energie. De periode daartoe zou vijf tot zeven jaar zijn, waarin men verplicht wordt die renovatie te doen: een flinke extra kost dus voor al wie een woning koopt. Dat wordt moeilijk te slikken voor een regering die “de middenklasse wil verdedigen”.
• Nog een lastige: het wagenpark. Dat moet van Europa versneld vergroenen, de target was tot nu toe 500.000 elektrische wagens in Vlaanderen tegen 2030. Maar de olifant in de kamer komt altijd terug: rekeningrijden, of ‘de slimme kilometerheffing’. Dat is dan weer taboe voor N-VA, die het al een aantal keer torpedeerde. Brussel schreef het als gewest in, in het regeerakkoord, maar moest vaststellen dat het onder druk van Vlaanderen én Wallonië niet haalbaar was. De vraag is of het nu nog te vermijden is, en misschien moet ingebouwd worden voor de volgende legislatuur.
• Vanuit Denemarken, waar Crevits op studiereis is, lanceerde zij in De Tijd alvast een tegenvoorstel: geen bedrijfssubsidies meer als die niet bedoeld zijn voor vergroening. Daarmee vervangt ze de oude nadruk: tot nu toe waren die subsidies, goed voor een pot van 50 miljoen, om bedrijven te ‘verankeren’ en hier te laten groeien.
• Maar dat volstaat ruimschoots niet om alles op te lossen. En het legt ook een heikele kwestie op tafel: blijft de Vlaamse regering dan de aankoop van CO2-uitstoot compenseren? Want dat doet die overheid nu, onder meer voor de Sidmar-fabriek. Die maatregel sneuvelt meer dan waarschijnlijk niet.

De essentie: Het is (alweer) een strijd van N-VA versus CD&V en Open Vld.

• Meteen staat de regering Jambon dus ferm onder druk: wie geeft zijn of haar taboes op? En hoe zit het met het totale plaatje van bijkomende fiscale druk? Want voor een centrumrechtse regering blijft dat een bittere pil om slikken, ook al is het een wijsheid als een koe: de vergroening gaat de burger onvermijdelijk geld kosten.
• “We gaan de komende dagen nog stevig onderhandelen”, is bij een betrokken minister te horen. Maar de context is wel duidelijk. Want zowel CD&V als Open Vld dringen aan op een hoger algemeen target dan de 35 procent die al vastgelegd was. Nieuw is dat ook niet, in 2019 legde viceminister-president Bart Somers (Open Vld) ook al forsere targets op tafel.
• In de wandelgangen is te horen dat CD&V en Open Vld tot 44 procent en zelfs de volle 47 procent (de Belgische target) willen gaan. Bij N-VA is dat niet aanvaardbaar: de totale Belgische reductie moet gedaan worden waar het “zo efficiënt mogelijk is”, bij de andere deelstaten dus meer, met name Wallonië.
• Bij N-VA is er bovendien ergernis over het feit dat de coalitiepartners niet verduidelijken hoe ze die 44 procent of zelfs 47 procent dan precies willen halen. Demir wil dan weer niet onderhandelen over het totale plaatje, maar eerst over de concrete reducties. “Welke maatregelen gaan we nemen, om de doelstellingen te kunnen verhogen?”, is de vraag die altijd terugkomt.
• Haar reis naar Glasgow staat gepland op 6 november: de conferentie duurt dan ook twee weken. Tegen dan komt de discussie op Vlaams niveau ongetwijfeld op het kookpunt.

Om van dichtbij de volgen: De brandstofprijzen pieken verder en dat baart eigenlijk iedereen zorgen.

• Gisteren in het federaal Parlement kondigde minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) aan “iets te gaan doen”, aan de hoge brandstofprijzen aan de pomp. Want, hoewel de globale olieprijs nog niet zo extreem hoog staat, breken diesel en benzine aan de pomp alle records.
• Een lastige zaak voor de consument, en dus kondigde Van Peteghem aan wat hij eigenlijk ook al voor de energiefactuur aan het doen is: een hervorming van de taksen in de vorm van een “omgekeerd cliquetsysteem”. Dat komt erop neer dat als de prijzen fors stijgen, de taksen op de brandstoffen afnemen, zodat ze de totale prijs wat dempen, in plaats van extra op te drijven.
• Concreet kon Van Peteghem het nog niet maken, daarvoor moet er eerst een duidelijk plan binnen de regering op tafel liggen. Want minder taksen op benzine en diesel, dat betekent wel ook minder inkomsten in de staatskas. Maar ondanks het feit dat hij geen tafelspringer is, heeft Van Peteghem in alle stilte ook dit dossier dus geclaimed en naar zich toe getrokken.
• Vraag is of het zal volstaan. Met de CREG die aankondigde dat in september alleen al voor een gemiddeld huisgezin de factuur voor energie met 700 euro steeg, hangt de druk op prijzen van gas, elektriciteit en brandstof als een donkere wolk boven het regeringswerk.

The Big Picture: De inflatie houdt iedereen wakker.

• De energieprijzen, die stegen met maar liefst 30,86 procent deze maand, na stijgingen van 19,37 procent in augustus en 17,15 procent in september, duwen de geldontwaarding de hoogte in tot een piek van 4,16 procent. Dat is de hoogste waarde in 13 jaar. Zonder de verhoogde energieprijzen bleef de inflatie beperkt tot 1,68 procent.
• Heel de eurozone kraakt zo onder de prijzen voor gas, olie en elektriciteit op de wereldmarkt. Het Planbureau verwachtte zich wel aan een toename van de prijzen, maar die piekt toch veel hoger dan verwacht.
• Misschien nog het meest belangrijke: de gezondheidsindex, de basis voor de automatische loonindexering, steeg met 3,48 procent. Dat betekent meteen grote onrust bij de werkgevers.
• Want zo dreigt op korte tijd twee keer een overschrijding van de spilindex voor de lonen. Meteen zijn alle oude discussies over de wet van ’96 en de loonnormen daardoor wat op de achtergrond: toen ging het over een loonstijging met maximum 0,4 procent. Maar nu zullen de bedrijven dus een automatisch indexering van meer dan 3 procent of zelfs 4 procent moeten gaan geven. Dat is veel meer dan gedacht.
• Voka rekent ondertussen voor dat het om liefst 6 miljard gaat, op een loonmassa van in totaal 150 miljard. Een serieuze extra inspanning. Dat bedreigt volgens hen de competitiviteit: België is het enige land met zo’n automatische index, waarbij lonen aan inflatie gekoppeld zijn.
• Het wordt daarbij vooral kijken naar de Duitse regeringsonderhandelingen: komt de paars-groene regering daar met forse loonsverhogingen, zoals socialisten beloofden, dan zal het voor de Belgische competitiviteit nogal meevallen. Maar anders komt een heilig huisje onvermijdelijk op ons af: een mogelijke indexsprong. De werkgevers opperden dat al, maar voor een Vivaldicoalitie, met een dominante PS als grootste partij, lijkt zoiets haast ondenkbaar.
• De laatste regering die zo’n indexsprong deed, en dus een keer de automatische loonstijging oversloeg voor alle werknemers, was de regering-Michel. Toen was de woede van de vakbonden, zeker het FGTB, immens.
• Het is dus een potentieel erg gevaarlijk dossier voor de regering-De Croo, dat op hen afkomt. Maar het grotere plaatje is dat evenzeer. De ECB beweert bij hoog en laag dat de inflatie in het voorjaar van 2022 weer daalt: het is vooral het gevolg van de huidige economische verhitting, stellen ze.
• Maar gebeurt dat niet, dan komt heel de eurozone wel in een heel vervelend vaarwater. Want dan heeft de ECB niet veel andere keuze dan de rente te laten stijgen, maar dat kan enorme gevolgen hebben op de begrotingen van een pak EU-lidstaten, niet in het minst België zelf.

Ook gezien: Premier Alexander De Croo (Open Vld) duwt eigenhandig nog wat verder het mes in de N-VA-wonde.

• Het is hoogst uitzonderlijk dat de premier zelf komt afzakken naar Villa Politica, op eigen vraag, om zijn boodschap te slijten. Maar het is veelzeggend voor de gretigheid van Vivaldi, en haar leider, om de laatste ‘overwinning’ van het Overlegcomité stevig op de kaart te zetten.
• Ook omdat hij in de Kamer waar hij al fel in de clinch ging met de N-VA, niet genoeg spreektijd had, en omdat de Kamervoorzitter Eliane Tillieux (PS) hem had afgesneden, marcheerde De Croo dus naar de camera’s van de VRT.
• “Ik hoor de discussie daarover. In mijn ogen is dit een achterhoedegevecht, dat hier in het Parlement plaatsvindt, maar waar eigenlijk hierbuiten geen enkele discussie meer over is. Maar in het Overlegcomité zit je met mensen die verantwoordelijkheid moeten nemen. En die zich de vraag moeten stellen, op een moment als nu: wat is nodig om de gezondheid van onze burgers te vrijwaren?”
• “En ik heb in dat Overlegcomité heel veel eensgezindheid gezien daarover. Men probeert daar nu iets van te maken dat ik eigenlijk niet gezien heb. Ik heb gezien dat én meneer Jambon, én meneer Di Rupo én meneer Vervoort (de drie minister-presidenten, red.) mensen zijn die, geconfronteerd met de cijfers zeggen: wij doen aan crisisbeheer. En in crisisbeheer doet men wat nodig is.”
• Die sneer kan tellen, naar Jan Jambon (N-VA) en zijn partij. Want die raakten danig in de problemen, na het Overlegcomité van maandag waarin de Vlaamse minister-president vanuit Dubai uiteindelijk moest ‘plooien’ en het CST aanvaarden in Vlaanderen. Zo was Vlaanderen de enige deelstaat die maandag echt verstrengde, ondanks de erg hoge vaccinatiecijfers.
• Dat viel slecht en werd als ‘pestmaatregel’ door zijn voorzitter Bart De Wever (N-VA) vanuit het federale niveau gebrandmerkt. De fricties tussen Jambon en Frank Vandenbroucke (Vooruit) de federale vicepremier, op de vergadering, kwamen open en bloot te liggen: het leek plots alsof het Overlegcomité een veldslag was geweest.
• “Niets van aan”, zegt de premier nu dus, waarmee hij Jambon nog eens ferm onderdompelt in het federale bad, waar die telkens in moet, met name tijdens het Overlegcomité. Tegelijk haalde hij in de Kamer fel uit naar N-VA, en schermde hij met de besmettingscijfers, die blijkbaar het hoogst liggen in een aantal Vlaamse provincies. Of die cijfers nog echt indicatoren zijn van een mogelijke overbelasting van het medisch apparaat, is dan weer een andere vraag.
• Hoe dan ook: de premier had er zichtbaar genoegen in de rug te rechten, en zowel in de Kamer als voor de camera’s van de VRT de N-VA de mantel uit te vegen. Zo lijkt Vivaldi haar adem teruggevonden, die ze na de begrotingsbesprekingen weer kwijt was. Een gemeenschappelijke vijand, die zichzelf dan nog zo spontaan aanbood als N-VA deze week, met Bart De Wever (N-VA) himself die naar de tv-studio van Terzake trok, doet uiteraard wonderen. En eens te meer lijkt het alsof corona de ideale saus is, als ultiem bindmiddel, om Vivaldi lekker dicht bij mekaar te houden.