De hele affaire rond Sihame El Kaouakibi (Open Vld) heeft het debat over de hervorming van de partijfinanciering doen oplaaien. Die lijkt zich te focussen op de dotaties aan de partijen, waarover eigenlijk een consensus bestaat in de Wetstraat: iedereen is het achter de schermen eens dat partijen veel te veel geld krijgen. Maar het voorstel dat in de coulissen van de meerderheid wordt voorbereid, zou vooral de ‘grootste’ partijen viseren: bedoeling is vanaf een bepaald niveau de dotaties af te toppen. Op basis van hun stemmen krijgen vooral N-VA en Vlaams Belang erg veel geld de komende jaren. Van andere hervormingen, zoals het verminderen van de nog steeds erg royale uittredingsvergoedingen, het afschaffen van de persoonlijke medewerkers voor oud-ministers, of het verkleinen van de kabinetten, is geen spoor te bekennen.

In het nieuws: Vivaldi wil werk maken van de hervorming van de partijdotaties.

De details: Wie zal het gelag betalen, is de cruciale vraag.

• De voor in totaal 103.000 euro aan facturen van bij vennootschappen van Sihame El Kaouakibi richting haar partij Open Vld, choqueerden de afgelopen dagen de Wetstraat: een courante praktijk is dit tot nader order niet. Maar de verwondering en verontwaardiging over de hoogte van de bedragen loopt naadloos over in een vaststelling die eigenlijk breed gedeeld wordt in de Wetstraat: politieke partijen krijgen te veel geld.
• Achter de schermen geeft eigenlijk elke partijleiding het zonder er doekjes om te winden toe: de slinger is te ver doorgeslagen in de andere richting. Zowat elke politieke partij zwemt tegenwoordig in het geld, en iedereen is het wel eens dat het met minder kan.
• De oorsprong van het huidige systeem van partijfinanciering ligt in de jaren negentig, toen schandalen zoals Agusta opdoken. Partijen leefden toen van giften, en waren zo veel meer gevoelig voor corruptie. Een nieuw systeem werd ingevoerd, waarbij partijen zo’n 3 euro per jaar krijgen, per stem die ze halen. In totaal wordt er voor 72 miljoen euro per jaar uitgekeerd aan de politieke hoofdkwartieren.
• Het effect is simpel: partijen krijgen hun geld eenvoudigweg niet meer op. Want de verkiezingsuitgaven zijn wel tegelijk geplafonneerd, per partij en per kandidaat. Het verklaart meteen waarom ook individuele kandidaten bijna allemaal ongeveer het maximum toegestane bedrag uitgeven, vaak met ‘giften’ vanuit de partijkas, in natura: campagnes, advertenties, video’s, aankopen op sociale media. Wat Open Vld met El Kaouakibi dus ook deed, alleen stond zij erop zelf te mogen factureren, zodat zij de cash en de omzet in haar vennootschap kreeg.
• Maar tegelijk potten partijen dus het overgebleven geld op. Omdat op basis van het aantal stemmen wordt betaald, zijn zeker de Vlaamse partijen echt rijk (Franstalige partijen halen hun zetels doorgaans met veel minder stemmen binnen).
  • N-VA heeft een eigen gebouw, en nog eens 12 miljoen euro in beleggingen uitstaan. Het eigen vermogen piekt naar bijna 30 miljoen in 2019.
  • Maar ook Vooruit heeft voor 6 miljoen aan beleggingen staan en een eigen vermogen van 10,7 miljoen euro.
  • De MR is de rijkste Franstalige partij, met 9,2 miljoen eigen vermogen.
  • Zowat elke partij heeft dus een balans van minstens een paar miljoen euro eigen vermogen, én is vaak in het bezit van eigen vastgoed: het partijhoofdkwartier.
• Maar ook bij de regeringsonderhandeling van Vivaldi in het najaar dook die discussie weer op, en leefde het brede besef dat men wil hervormen. Dit is wat er in het regeerakkoord van opdook.
  • ‘Basisregels van het politieke leven, zoals het statuut van de parlementsleden of de kieswet, zullen onderdeel uitmaken van een voorstel van hervorming zodat politiek in ons land ethischer wordt.’
  • ‘We zetten de hervorming van het systeem van de partijfinanciering verder, zoals beslist door de Kamer, onder andere door een versterking van de transparantie op en de controle over de inkomsten en uitgaven.’

Concreet: Echt doorduwen op snoeien in te veel middelen voor de politiek deed Vivaldi tot nu toe allerminst.

• Welke kmo van 30 tot 50 mensen in Vlaanderen heeft een kok in vaste dienst? Of een paar chauffeurs? Die vraag blijft ongemakkelijk in de milieus van de Wetstraat, waar dat nochtans de vaste gewoonte is bij de kabinetten, die een personeelsbestand van dergelijke grootte hebben. De inzet van overheidsmiddelen op die manier blijft anno 2021 moeilijk uit te leggen: het zijn gewoontes uit een ander tijdperk, zo lijkt het. Maar niemand die ermee breekt.
• Vivaldi slaagde er bij de start ook niet in aan te knopen bij een recentere traditie in de Wetstraat, om de grootte van de kabinetten, en de bijhorende uitgaven, verder terug te dringen: het was de eerste federale regering sinds lang, die weer net meer kabinetards in dienst heeft, in plaats van verder af te slanken.
• Maar ook andere concrete dossiers over het verder afbouwen van de privileges voor de politieke klasse werden niet aangepakt, integendeel. De absurde regeling dat elke uittredende minister liefst twee persoonlijke medewerkers in dienst houdt, gedurende een volle legislatuur, moest en zou bewaard blijven. Vooral de MR, die op dat moment zeven uittredende ministers had, vocht met hand en tand hiervoor. De kosten van die liberale ‘njet’ zijn voor de belastingbetaler.
• Hetzelfde geldt voor de uittredingsvergoedingen van de parlementsleden. Die zijn al een keer hervormd en verminderd, maar blijven bijzonder royaal.
  • In principe gaat het om een vaste vergoeding van 7.611 euro per maand, met een onkostenvergoeding van nog eens 2.131 euro. Op dat eerste bedrag moet een pensioenbijdrage van 8,5 procent en belastingen worden betaald. Zo heeft een voormalig parlementslid dus nog een tijd lang een bruto-inkomen van bijna 10.000 euro, al naar gelang de tijd dat hij of zij parlementslid was.
  • Bij de laatste hervorming werd het totale bedrag geplafonneerd op 24 maanden, en dus een maximum van zo’n 240.000 euro.
  • Maar een pak politici valt nog onder het oude systeem. Zo was er Pieter De Crem (CD&V) die opvallend genoeg in 2019 de eed niet meer aflegde in de Kamer, en zo bij z’n exit als minister in 2020 uit de regering Wilmès II een totale uittredingsvergoeding van bijna 390.000 euro kreeg.
  • Allemaal toch niet zo evident om uit te leggen aan de burger, maar bij Vivaldi geen ambitie om aan de uittredingsvergoedingen, de extra medewerkers voor ex-ministers, of de bemanning van de kabinetten verder te raken.

En nu? De partijdotaties komen nu wél in het vizier.

• Op De Zevende Dag toonde vooral Groen, maar ook CD&V zich voorstander om straks toch de partijdotaties aan te pakken, en de bedragen voor de partijen te gaan verminderen, zoals ook in het regeerakkoord staat dus.
• Tegelijk debatteerden twee partijvoorzitters, Conner Rousseau (Vooruit) en Joachim Coens (CD&V) met een ondervoorzitter, Valerie Van Peel (N-VA) op ATV. Het debat ging over hoe de zwakste kinderen beter te beschermen (een beetje naar analogie met de stevige clash tussen Rousseau en Meyrem Almaci (Groen) vorige week op Terzake). Wat opviel: het ging er honderd keer serener aan toe tussen Rousseau en de top van CD&V en N-VA, dan tussen Vooruit en Groen.
• Maar interessanter was de discussie in de koffiekamer van ATV: alle drie waren ze het wel eens dat de dotaties lager moeten. Maar al lachend toonden zowel Rousseau als Coens wel waar de meerderheid federaal naartoe wil: de bedragen moeten vooral voor de ‘grootsten’ afgetopt worden, diegenen die de meeste stemmen haalden en dus het meeste geld hebben.
• Met 1.086.787 stemmen voor de Kamer voor N-VA en 810.177 voor Vlaams Belang, halen zij de grootste bedragen binnen. De volgende is de PS die rond de 640.000 stemmen zit. De kans is dus groot dat men straks ‘maximumbedragen’ of plafonds inbouwt, zodat de kleinsten (en zowat alle Vivaldi-partijen zijn daarbij) niets of nauwelijks verliezen.
• Bij N-VA is over heel de aanpak wel frustratie te horen: zij stelden eind vorig jaar al voor om de partijdotaties niet te indexeren. Dat ging meteen om een paar miljoen euro besparing, maar dat voorstel werd door de meerderheid net afgeschoten: dergelijke besparing doet net meest ‘pijn’ voor de kleintjes, die het geld minder kunnen missen.
• De kans is dus groot dat het straks meerderheid tegen oppositie beslist wordt.

Ook te volgen: In de marge wil Groen ook vooral het offensief richting Vlaams Belang en zijn online propaganda openen.

• Groen-fractieleider Wouter De Vriendt stelde gisteren in De Zevende Dag ook meteen voor om de uitgaven van partijen op sociale media te gaan beknotten. ‘Die uitgaven zijn nu niet gereglementeerd. Partijen spenderen miljoenen aan propaganda en ook ‘hate speech’. Laat ons dat gaan reglementeren’, zo lanceerde De Vriendt.
• Hoe dat concreet moet in z’n werk gaan is niet duidelijk. Maar ook hier wel één duidelijk target: de partijen die meest uitgeven op Facebook op dit moment zijn Vlaams Belang en N-VA.
• Eerder had Kristof Calvo (Groen) ook een voorstel klaar om de Grondwet te wijzigen, en zo ‘drukpersmisdrijven’ weg te halen van bij assisen, en voor de correctionele rechtbank te brengen. De redenering is dezelfde: hate speech zou zo veel makkelijker kunnen vervolgd worden. Alleen is hiervoor een grondwetswijziging nodig, en dus een tweederde meerderheid in de Kamer. Dat betekent dat Vivaldi moet rekenen op de PVDA, want Vlaams Belang en N-VA weigeren te steunen.
• Alvast de VVJ, de Vlaamse journalistenbond, is erg gekant tegen het principe van drukpersmisdrijven voor de correctionele rechter te brengen: het zou het veel makkelijker maken om journalisten voor de rechtbank te slepen.
• Nog een voorstel waar Vivaldi aan denkt om de duimschroeven voor extreemrechts aan te halen: de wet op de privémilities aanscherpen. Zo wil de PS onder meer groepen zoals Schild & Vrienden harder bestrijden. Uitgerekend gisteren trok overigens Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken naar de VTM-studio’s om de verdediging van Dries Van Langenhove (Vlaams Belang) op zich te nemen. Die wordt onder meer aangeklaagd voor de verkoop van verboden wapens, namelijk pepperspray.
• Van Grieken had een busje pepperspray bij, ‘elke vrouw zou dat in haar handtas moeten hebben’, om aan te tonen dat het dus om een ‘absurde aanklacht’ gaat. Vlaams Belang probeert zo van het proces rond Van Langenhove een ‘politiek proces’ te maken, zoals destijds bij de veroordeling van het Vlaams Blok.

Opvallend: De Europese Commissie is niet al te enthousiast over het reisverbod in België tot april.

• Of de maatregelen van België in verband met corona in strijd zijn met de Europese verdragen en de afspraken van de Europese Unie, is voer voor topjuristen. Maar dat ze fors ingaan tegen de geest van een Europa met vrij verkeer van personen, mag wel duidelijk zijn.
• Zeker België, op een knooppunt in Europa en een land dat grote delen van haar welvaart dankt aan ‘open grenzen’, speelt dus een opvallende rol door de deur nu nog langer op slot te houden: de maatregelen voor een in- en uitreisverbod zijn verlengd tot april.
• De Europese Commissie heeft daar toch wat opmerkingen over, zo liet Europees Commissaris Didier Reynders (MR) gisteren op RTL verstaan. Een beetje lastig dus voor de Belgische regering, die in de wandelgangen nu al laat veronderstellen dat vermoedelijk dit verbod sneller zal herzien worden dan pas in april. Maar zoals al eerder gebleken is in deze crisis: zaken verbieden en aansnoeren is niet zo moeilijk, ze opnieuw lossen en versoepelen, is vaker voorwerp van allerlei discussie.

Genoteerd: DéFI, het voormalige FDF, wil Brussel verder uitbreiden.

• De Franstalige partijen zijn zich aan het opmaken voor een nieuwe communautaire ronde onderhandelingen, vermoedelijk pas echt op volle kracht in 2024.
• Eén duidelijk standpunt is er alvast, niet echt verrassend, van DéFI. Dat partijtje heeft twee zetels in de Kamer en zit niet in de Vivaldi-regering, ondanks herhaalde smeekbedes om toch in de paars-groene-oranje coalitie te mogen opgenomen worden.
• Maar in Brussel weegt de partij wel, en is ze integraal deel van de gewestregering. Met dat gewest heeft voorzitter François De Smet nu plannen: hij wil het territorium uitbreiden. ‘Brussel is groter dan de negentien gemeenten alleen. De creatie van een metropolitane gemeenschap zou heel wat dossiers in een stroomversnelling brengen’, zei hij dit weekend in La Capitale.
• Smet wil dus aanpalende gemeenten in Vlaams- en Waals-Brabant opslorpen. De bedoeling is daarbij impliciet wel heel duidelijk: men wil graag dat Brussel zou grenzen aan Wallonië. Hoeilaart, en zeker Sint-Genesius-Rode, mogen zich dus aangesproken voelen in de territoriale eisenbundel van DéFi, los van de traditionele vraag om de faciliteitengemeenten (Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Wemmel en Wezembeek-Oppem, naast dus Sint-Genesius-Rode) bij Brussel te hechten.