Vivaldi ontwart een pijnlijke diplomatieke knoop met het Verenigd Koninkrijk. Daarbij worden de groenen buitenspel gezet. Want de federale regering slaagde er immers niet in om een exportvergunning te leveren voor een hogedrukpers, van het gespecialiseerde Antwerpse bedrijf EPSI. Het Britse leger heeft zo’n isostatische pers nodig om haar nucleair arsenaal te onderhouden. Alleen, het dossier, militair én nucleair, botste op een veto van Ecolo en Groen, die via een federale commissie, de CANVEK, hun veto stelden. Dat leidde tot bijzonder felle reacties: binnen de regering was verontwaardiging over de lekken, maar ook dat België zou weigeren een NAVO-bondgenoot te bevoorraden. En bovendien dreigden de Britten met repercussies: een bestelling van honderden miljoenen bij FN Herstal dreigde geschrapt te worden. “Dat hebben we nu opgelost. We hebben de Britten vriendelijk en discreet laten weten hun huidige aanvraag terug te trekken. Een nieuwe exportprocedure zal dan niet-nucleair zijn, en dus zonder de groenen”, zo stelt een vicepremier. Andere hoge regeringsbronnen bevestigen: Vivaldi vermijdt zo gezichtsverlies.

In het nieuws: Dan toch export van hoogtechnologisch Belgisch materiaal naar het Britse leger.

De details: Een oplossing à la Belge, of ‘extralegaal’ als u wil: de huidige procedure zat vast in politieke tegenstelling binnen de federale ploeg, dus best via een andere procedure de zaak toch regelen. Zonder Ecolo en Groen dan.

• Het dossier is zeer hush hush, want het gaat om militaire geheimen en bovendien van nucleaire aard, in een dossier met een naaste bondgenoot. Dus toen het in november lekte vanuit regeringskringen, reageerde premier Alexander De Croo (Open Vld) bijzonder boos. Daarbij kreeg vicepremier David Clarinval (MR) de volle laag: hij zou volgens de eerste minister de bron van het lek geweest zijn, en kreeg de volle laag, zowel van de premier als van Ecolo-vicepremier Georges Gilkinet. De MR-minister, normaal aan tafel zeer aimabel, ontkende in alle toonaarden.
• Maat het lek legde wel een stevige politiek dossier bloot, dat kopzorgen opleverde voor Vivaldi. Want een levering van hoogtechnologisch materiaal, aan het Britse leger nog wel, zat helemaal vast. En daarbij stonden Ecolo en MR andermaal met getrokken messen tegenover elkaar.
• Alles draaide rond de levering van een isostatische pers, van het gespecialiseerde Antwerpse bedrijf EPSI. De Britten hebben die nodig om hun nucleair materiaal voor het Britse leger (onder meer met atoomduikboten en kernwapens) te kunnen onderhouden. En zo’n pers is vrij uniek: er zijn geen alternatieven voor de Britten.
• Maar door de brexit moet men opnieuw met exportvergunningen werken. Dat is in principe regionale materie, zeker voor wapens. Historisch is dat er overigens net omdat destijds de Waalse wapenindustrie geen Vlaamse gewetensproblemen op federaal niveau meer wilde tegenkomen. Die communautarisering van de exportvergunningen kwam er na de val van de regering Martens VIII, in 1991, net over het exporteren van wapens van FN Herstal naar Saoedi-Arabië.
• Maar doordat in de exportaanvraag het ging om een ‘nucleair dossier’ was plots ook het federale niveau weer bevoegd, via de federale commissie CANVEK (de Commissie van Advies voor de niet-verspreiding van kernwapens). Daarin zetelt ook minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). En voor zowel Groen als Ecolo leverde dit dossier een rode vlag op: een combinatie van én militair én nucleair materiaal was te veel om te slikken, zeker voor Jean-Marc Nollet (Ecolo) en zijn radicalere achterban.
• Het gevolg? Geen uitvoer dus, en het historisch omdraaien van de rollen: geen Vlaamse wapenexport door federale gewetensproblemen. Maar vooral ook binnen Vivaldi woeste reacties. Want op diplomatiek niveau, met de MR onder meer op Buitenlandse Zaken, leverde dit bijzonder grote frictie met de Britten op, die er niets van snapten.
• Hoge bronnen, zelfs meerdere vicepremiers, spraken van “een hemeltergend en hallucinant dossier”. “We zitten met bondgenoten binnen de NAVO én de context van een enorm conflict aan de grenzen van Europa. En nu gaat Ecolo dus even zeggen dat we geen militair materiaal mogen leveren, aan een eigen NAVO-partner?”

The Big Picture: Er stond plots wel meer op het spel. Onder andere wapenexport van FN Herstal. Met de Waalse regering daar als enige aandeelhouder.

• Door het lek van het dossier in november, ging de zaak op scherp. Want de groenen konden en wilden principieel niet terug, maar tegelijk verhoogden de Britten fors de druk. Aan de overkant van het kanaal kon men niet lachen met de Belgische weigering.
• Het spel werd hard gespeeld: een grote aanbesteding van munitie voor het Britse leger, geschat op 300 tot 600 miljoen, zou weggehouden worden van bij FN Herstal, de Waalse wapenfabrikant in Luik.
• Binnen de Waalse coalitie, waar Ecolo ook in zit, suste men: het ging om een veel kleiner bedrag, zo bezwoer Willy Borsus (MR), de bevoegde minister, ‘maar’ 50 tot 100 miljoen euro. Maar men ontkende niet dat er druk was van Britse kant. Vervelend dus, want de Waalse overheid is voor 100 procent eigenaar van die wapenfabriek. Plots had ook Ecolo toch een reden om de zaak te gaan regelen: anders werd het ook hommeles op Waals niveau.

De essentie: Via een ‘creatieve oplossing’ levert België straks toch aan het Britse leger.

• Vervolgens ging men dus op zoek, ook op federaal niveau, naar een oplossing om de zaak toch te kunnen regelen. Daarbij kwam een klassiek Belgische methode van conflictresolutie uit de bus, die zeker voor de Britten als vreemd moet zijn overgekomen: bricoleren met de wetten.
• “We hebben de Britten discreet laten weten hun huidige aanvraag helemaal in te trekken, en hen gewezen op hoe ze, via een tussenschot, best een nieuwe exportaanvraag zouden indienen. Via die methode is er geen sprake meer van nucleair materiaal, en wordt de CANVEK, en belangrijk, daarbij ook de groenen op het federale niveau, omzeild”, zo geeft een hoge regeringsbron toe. “Wel ja, wat ‘extralegaal’, zoals u wil.”
• “Kijk, het is niet elegant. Maar het is een zeer technisch dossier”, zo bevestigt een vicepremier. “En dit was de enige manier om ons van de groenen en hun gewetensproblemen te ontdoen. De Britten zijn akkoord, en daarmee is het probleem opgelost.”
• Nu wordt het dus “gewoon de export van een machine, zonder alle cinema die errond hangt.” Het leek de enige oplossing: “Met de Ecolo’s ging het echt niet lukken anders”, zo zucht men binnen Vivaldi.

Ondertussen binnen Vivaldi: Het dossier asiel en migratie levert andermaal flinke spanning op.

• Vanmorgen op de federale ministerraad een hete aardappel. Het migratiebeleid komt immers ter sprake. En het valt op: daarbij is staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) duidelijk uit de loopgraven gekomen, en in het offensief gegaan. Ze kondigde gisteren op Terzake aan dat ze met een pak voorstellen naar de regering stapt vanmorgen.
• Daarbij duwt de Moor vooral terug richting Groen, de partij die bijzonder kritisch was voor haar de laatste 24 uur.
  • “We moeten over meer dan alleen opvang afspraken maken. Er zit een deel mensen in de opvang die geen asielzoekers zijn, maar andere procedures blijven voeren, zoals gezinshereniging of regularisatie, en die maar blijven procederen om plek te behouden.”
  • “Maar we moeten die achterpoortjes durven sluiten: er verblijven 1.000 personen op die manier bij Fedasil. Ik hoop dat collega’s bij Groen de moed hebben dit te zien, dat we alleen met meer opvang dit niet kunnen oplossen.”
  • “Ook op vlak van terugkeer liggen er tal van voorstellen van mij op tafel. Als de groenen meewillen, kunnen we dit doen.  We moeten andere maatregelen nemen om tot een rechtvaardig en gecontroleerd migratiebeleid te komen. Anders lossen we dit niet op en zullen er nog veel Paleizenstraten zijn.”
• Of die offensieve houding veel zal opleveren, is maar de vraag. Want het debacle van de ontruiming van de Paleizenstraat zindert hard na binnen de coalitie. En de ideologische kloof blijft: Groen en Ecolo, maar ook de PS, willen niet weten van de procedures verstrakken.
• Het debat in de Kamer gisteren gaf een duidelijk beeld van hoe verdeeld de federale coalitie eigenlijk wel is over de asielcrisis. Want andermaal stonden de groenen én PS er lijnrecht tegenover de Moor en premier Alexander De Croo, die zijn regeringslid kwam verdedigen.
• “Het is het Brussels Gewest dat met oplossingen gekomen is, als antwoord op een onaanvaardbare situatie, terwijl u beiden dat niet doet”, zo sneerde Hervé Rigot namens de PS in de Kamer naar de Moor en De Croo.
• “Laten wij vooral niet de verantwoordelijkheid naar anderen doorschuiven. De verantwoordelijkheid mensen op te vangen ligt immers bij het federale niveau, bij u”, zo wreef Eva Plateau (Groen) de Moor aan. “Telkens hebben u, mevrouw de staatssecretaris, en de andere partijen ervoor gekozen de situatie verder te laten escaleren. Vandaag is de situatie nodeloos complex, en met veel menselijk leed. Dat had voorkomen kunnen worden, als de regering van in het begin daadkrachtig had opgetreden en taboes had laten varen.”
• En opvallend, in de wandelgangen, bij Villa Politica, kwam co-voorzitter Nadia Naji (Groen) de druk nog verhogen op de Moor. Op de vraag of de staatssecretaris nog het vertrouwen van de Moor geniet antwoordde Naji ontwijkend: “We zullen dat de komende weken zien. Dat ze eens op straat gaan kijken, naar al die mensen die buiten slapen.”

Waar het om draait: Wie krijgt nu eerst een plek? De mensen in hotels, of in tenten?

• Dat het Brussels Gewest uiteindelijk meer dan 140 asielzoekers en ook een 20-tal sans papiers (die wettelijk geen recht hebben op opvang) naar een Ibis-hotel in Sint-Pieters-Leeuw voerde, om hen daar twee weken op kamers te steken, deed de zaak helemaal escaleren.
• Uit verschillende bronnen blijkt dat bij de ontruiming van de Paleizenstraat een hele handel ontstond in blauwe bandjes, die Fedasil had uitgedeeld: sommigen verkochten die, en ook de organisatie Bruss’Help, die de opvang coördineerde, en onder leiding staat van Brussels minister Alain Maron (Ecolo) zou erg gretig met die blauwe bandjes gestrooid hebben, om zoveel mogelijk mensen in opvang te krijgen.
• Het effect was een zodanige overrompeling, dat het Brussels gewest besliste om hotelkamers te boeken. Hallucinant detail daarbij: men was blijkbaar op het kabinet van Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) niet goed op de hoogte van het feit dat Ruisbroek, waar het hotel zich bevindt, niet op Brussels grondgebied ligt.
• Vervoort zelf ging communicatief ook in de aanval: “Wij betalen al jaren voor een bevoegdheid die de onze niet is. Dat moet iedereen toch beseffen?”, zo duwde hij terug. Zijn woordvoerder ging nog verder op Twitter: “Ja, wij hebben noodopvang geregeld en betaald in Vlaanderen. So what?”. Een wel erg boude communicatie, voor de hoteleigenaar die niet op de hoogte bleek van wie precies kwam, net als voor de lokale burgemeester die in moet staan voor veiligheid en gezondheid.
• Bovendien houdt die Brusselse houding bitter weinig rekening met de rode lijnen van de coalitiepartners van PS en Ecolo in de federale regering, en met name die van staatssecretaris de Moor. Die blijft beweren niet op de hoogte geweest te zijn van de beslissing om mensen op hotel te steken: zij laat die hotelbewoners in Ruisbroek ook als eerste prioritair doorstromen naar de diensten van Fedasil. Kwestie van geen aanzuigeffect te krijgen en haar eigen ‘rode lijn’ van geen hotels te herstellen.
• Maar daar heeft men bij de PS en ook bij Groen dan weer ontzettend veel moeite mee. Want een deel van de bewoners van de Paleizenstraat is nu opgedoken in een soort tentenkamp aan het kanaal in Molenbeek. Daarop reageerde de lokale PS-burgemeester Cathérine Moureaux woest, maar ook Naji, zelf van Molenbeek. Zij vinden dat net diegenen die op straat slapen prioriteit zouden moeten krijgen op de hotelbewoners.
• De PS duwde bovendien via een andere weg nog eens terug, richting de Moor. Ze kwamen vanochtend met het nieuws dat bij Defensie, waar in totaal zo’n 7.000 plekken zijn, die lang niet allemaal ingevuld worden. Het kabinet van Ludivine Dedonder, de PS-minister van Defensie, sprak van 365 plekken, die “beschikbaar zouden zijn”, in De Morgen.
• Dat blijkt niet bepaald de waarheid: de Moor reageerde met een even stevig persbericht, “dat ze de kritiek niet pikt”. Uit de details blijkt immers dat in Glons, op een oude legerbasis, niet meer dan tenten staan, zonder verwarming. En in Jabbeke, op een voormalige plek van de civiele bescherming, is geen cateringcapaciteit. In Berlaar is er dan weer beperkte capaciteit na een enorme vechtpartij.
• Het is veelzeggend over de sfeer binnen de regering: telkens worden weer tikjes uitgedeeld aan elkaar. Zo schermt de PS nu al maanden met het feit dat zij “alles gedaan hebben” op hun departementen. Defensie zou liefst 7.500 plekken gecreëerd hebben, zo stelde Magnette op een bepaald moment. Dat werd ferm ontkracht door cd&v, dat er fijntjes op wees dat de meeste plekken bij Defensie al veel eerder gecreëerd zijn, door N-VA-minister Steven Vandeput, die toen Theo Francken (N-VA) op Asiel en Migratie een stevige hulp aanreikte. 
• Overigens is de oppositie in alle staten over het compleet gebrek aan coördinatie bij het ontruimen van de Paleizenstraat. Zowel N-VA als PVDA en Vlaams Belang hakten in op het gebrekkige verloop van die actie. Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken riep zelfs op tot een betoging aan het Ibis-hotel in Ruisbroek, op zaterdagmorgen. “Tja, als je op zaterdagmorgen echt niets beter te doen hebt…”, zo reageerde Open Vld-fractieleider Maggie De Block.

Pijnlijk om vast te stellen: Vivaldi ontrafelt in de Kamer.

• Toch behoorlijk ongezien: een premier die door een partij van de meerderheid zowaar mee opgevorderd wordt. Maar Vooruit duwde het gaspedaal gisteren stevig in, in de Kamer. Kamerlid Joris Vandenbroucke (Vooruit) en ook fractieleider Melissa Depraetere (Vooruit) waren immers zodanig ontstemd dat premier De Croo weigerde antwoord te geven op een vraag van Vandenbroucke, dat ze mee met de oppositie vroegen dat de premier terugkeerde naar de Kamer.
• De zitting werd geschorst, en Kamervoorzitter Eliane Tillieux (PS) liet de premier bellen. Maar daar pakte men niet op, de premier was al vertrokken voor een bezoek aan de Oostenrijkse kanselier.
• Het was het woelig einde van een nog woeligere zitting, die de meerderheid compleet verdeelde, tot triomf van de oppositie in de Kamer. Want Vooruit wilde absoluut premier De Croo ondervragen over diens uitspraken over de fiscale hervorming. Daarbij had de eerste minister eigenlijk afgelopen weekend een van zijn eigen ‘hervormingswerven’ die voor maart gepland stond, al getorpedeerd. Net als zijn partijvoorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) sprak hij immers van het gevaar van belastingverhogingen voor sommigen.
• Dat schoot in het verkeerde keelgat van Vandenbroucke, die al heel lang pleitbezorger is van “meer rechtvaardige fiscaliteit”. Dat de vraag op het allerlaatst ook aan vicepremier en minister van Financiën was toegewezen, net voor de plenaire zitting, hielp niet. Maar vooral: Van Peteghem had niets zinnig te zeggen op een vraag aan de premier, hij wil net wél die hervorming.
• Hetzelfde verhaal eigenlijk voor de pensioenen. Daar staan MR en PS met getrokken messen, in een heel gevoelig dossier. Dat zou overigens vandaag een eerste keer op de federale kern bekeken worden. Maar in tussentijd vermeed de premier op het vragenuurtje het dossier: het was Karine Lalieux (PS) die als ‘vakminister’ plots mocht komen antwoorden geven.
• Dat de premier tegelijk wél fysiek in de zaal zat, maakte de zaak nog erger. Hijzelf zag het probleem niet: “De regering beslist wie wanneer antwoord, dat is het reglement”, zo stelde hij meermaals. De Block kwam hem te hulp: “Er zijn hier 23 van de 24 vragen vanmiddag aan de premier gesteld. We moeten niet overdrijven, de oppositie maakt er hier een circus van.”
• Het baatte amper: terwijl de vragen over pensioenen officieel aan Lalieux waren gericht, keken de meeste vraagstellers gewoon naar de premier, en richtten de vragen gewoon aan hem. Zonder uiteraard een antwoord te krijgen.
• Dat hele spelletje ging tenslotte naar het kookpunt, toen de premier net de Kamer had verlaten, en het aan Vandenbroucke was. Die weigerde dan maar z’n vraag te stellen aan Van Peteghem. Een schorsing volgde, om de premier terug te laten komen. Quod non.

De harde cijfers: Een nieuwe peiling van La Libre en de RTBF zet Groen en Open Vld op wat winst. Grote verliezer blijft cd&v, maar ook N-VA.

• De Franstalige krant La Libre en zender RTBF pakten gisterenavond uit met een nieuwe peiling, van het gerenommeerde bureau Kantar, maar wel met een steekproef van maar 500 respondenten, wat de foutenmarge op een gevaarlijke 5 procent brengt.
• De resultaten liggen in lijn van de grote trends: Vlaams Belang (24,8 procent) en Vooruit (15,2 procent) gaat er significant op vooruit. Dalers zijn vooral cd&v, dat alweer onder de 10 procent peilt (de drempel waar Joachim Coens destijds ontslag voor moest nemen), met 9,6 procent, en ook N-VA, dat op 21,5 procent blijft hangen.
• Open Vld veert terug wat op, en gaat naar 12,1 procent, net als Groen, dat heel licht stijgt naar 10,3 procent. Die stijgingen zijn een hart onder de riem voor de beide partijen, maar weinig significant. PVDA blijft hangen op 5,7 procent in Vlaanderen.

Een nieuwe methode: Jambon wendt zich tot de echte knoop in dossier, cd&v-voorzitter Sammy Mahdi.

• “Bij problemen, blijf altijd dezelfde oplossing zoeken”, lijkt een veelgebruikte spreuk die niet meer lijkt te werken. Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) zoekt nu andere methodes. In een opvallende move, roept hij de partijvoorzitters van zijn coalitie bij zich. In het geval van zijn eigen voorzitter Bart De Wever en Open Vld-leider Egbert Lachaert zal dat tot nauwelijks verrassende gesprekken leiden. Dat ligt wel wat anders voor Sammy Mahdi.
• Die heeft al af te rekenen met een lastige peiling voor zijn partij: met stikstof als strijddossier wil hij zijn eigen achterban terug weten te overtuigen. Hij, en niet viceminister-president Hilde Crevits, die als landbouwminister het Krokusakkoord vorig jaar onderhandelde, maar ondertussen doorschoof naar de post van Welzijn, wordt gezien als het obstakel om tot een akkoord te komen. Bovendien verklaarden hoge cd&v-bronnen de laatste weken ook dat “Mahdi in gesprekken met Jambon zelf er snel uit zou komen”. Dat wil die laatste nu proberen. 
• Jambon zoekt koortsachtig naar een oplossing voor het dossier. Bedoeling was om voor het krokusverlof te landen, maar dat ziet er niet goed uit. Want hoe meer in de knel, hoe onverzettelijker op een dossier dat voor cd&v wel erg symbolisch is geworden. Jambon zelf had woensdag in het Vlaams Parlement gesproken van “enkele dagen”, maar er is van een doorbraak in het dossier geen sprake. Integendeel. “Elke bijkomende vergadering legt cd&v bijkomende knelpunten op tafel”, zo is vanmorgen bitter te horen bij een Vlaamse minister in de ploeg van Jambon.
• Zowel bij N-VA als Open Vld heeft men sterk het gevoel dat de christendemocraten het dossier doelbewust op de spits drijven. “Eindelijk eens een dossier waarin we niet toegeven, zo lijkt men te denken bij cd&v. En daarbij zoeken ze zichtbaar naar een crisismoment”, is de analyse aan de top van de regering.
• Gisterenavond was er nog overleg tussen Jambon en de cd&v-top in zijn regering, maar daar kwam niet veel uit. Zo hing er toch stilaan een crisismoment in de lucht. Dat kwam er vanmorgen, na afloop van de ministerraad, toen Jambon aankondigde dat hij de partijvoorzitter bij zich zou roepen. Die dynamiek wil Jambon nu doorbreken door Mahdi bij zich te roepen. Meteen vermijdt de minister-president zo een herhaling van de begrotingsgesprekken van september. Toen onderhandelden de cd&vers in de regering, maar zette Mahdi hen vanop het hoofdkwartier vast.
• Tegelijk is er wel de vaststelling dat er geen echte klok is die tikt: het Vlaams Parlement is ook een weekje met verlof, waardoor er geen lastige plenaire sessie moet volgen. En tegelijk is er zoveel negatief nieuws van de federale coalitie, onder meer op het migratiedossier, dat de focus niet echt op het Martelarenplein ligt.

Een maat voor niets? Vivaldi krijgt van experten niet bepaald lof voor de ‘Grote Burgerbevraging’ over de staatshervorming.

• ‘Dé bevraging die volgende staatshervormingen moest voorbereiden’ zo werd de enquête vorig jaar geafficheerd. Met Annelies Verlinden (cd&v) en David Clarinval (MR) zijn twee ministers verantwoordelijk om volgende hervormingen voor te bereiden. Een lastige post, aangezien vooral langs Franstalige kant weinig animo is voor een nieuwe ronde. Dit leidde al tot het opstappen van Jürgen Vanpraet, op het kabinet van Verlinden de expert ‘Institutionele Hervormingen’: “Bij de minister was wél veel bereidheid”, kaatste hij destijds de bal keihard richting Clarinval.
• Nu blijkt uit een rapport van de geraadpleegde grondwetexperten dat ook die fameuze burgerbevraging geen zoden aan de dijk brengt. Zo schrijft De Standaard. Slechts 10.152 mensen voltooiden de enquête, een aantal dat an sich al niet representatief is. Dit is te wijten aan de complexiteit van de behoorlijk lange bevraging: die verliep uitsluitend online, waardoor een heel deel digibeten (vooral ouderen) al uit de boot vielen. Daarnaast kregen de deelnemers vooral open vragen op hun bord, die dan vaak ook nog vrij ingewikkeld geformuleerd waren: geen ideale formule om veel respons te krijgen.
• Bijzonder pijnlijk is vooral dat de bevraging in totaal 2,1 miljoen euro heeft gekost. “Wat. Een. Flop”, schrijft oppositielid Sander Loones (N-VA) op Twitter. “Het brokkenparcours is tekenend. Dit is verre van de ‘grote nationale brainstorm’ geworden die Vivaldi aankondigde”, zo fileert hij het idee. “Als men denkt de toekomst van België te kunnen uittekenen op basis van deze resultaten, dan vergist men zich.”