De Franse zakenbank Natixis somt in een nota aan haar klanten de vier grootste risico’s op die volgens haar in het volgende decennium de economieën van de OESO-landen bedreigen.

1. De politieke gevolgen van de strijd tegen de klimaatwijziging

Zowel de publieke opinie als de Europese parlementen zullen steeds meer actie eisen om de CO2-uitstoot terug te dringen. Er is sprake van een daling van 4 tot 5 procent per jaar. Dat heeft een aantal consequenties.

• Zo daalt het bbp (vette lijn) naarmate de CO2-uitstoot daalt (fijne lijn).

• Er zal massaal moeten worden geïnvesteerd in hernieuwbare energieën en zullen nieuwe technologieën versneld in gebruik moeten worden genomen.
• Er zal een enorme vernietiging plaatsvinden van kapitaal dat niet langer gebruikt wordt (stranded assets). Denk daarbij aan fabrieken waar brandstofwagens worden gemaakt, centrales waar fossiele brandstoffen tot elektriciteit worden omgevormd, olieplatformen, kolencentrales, … Onderstaande tabel houdt enkel rekening met kapitaal (in miljarden dollar) dat verloren dreigt te gaan in de energiesector .

2. De bipolarisatie van de arbeidsmarkt

Jobs die traditioneel door de middenklasse werden uitgeoefend zullen steeds zeldzamer worden. De arbeidsmarkt dreigt te worden opgesplitst in een reeks hoogtechnologische jobs (financiën, management, technologie, …) voor hogeropgeleiden en een grote reeks manuele en servicejobs aan de andere kant. Dit zal leiden tot meer ongelijkheid, een afnemende sociale mobiliteit en het risico op toenemende sociale en politieke radicalisering.

Op onderstaande grafiek is te zien hoe jobs in de productiesector (vette lijn) de voorbije twintig jaar met 20 tot 25 procent zijn gedaald terwijl het aantal jobs in de ICT- en fintechsector (stippellijn) en de dienstensector (distributie + horeca + transport/ fijne lijn) is toegenomen. Het probleem ligt niet zozeer in het verdwijnen van jobs dan wel in de remuneratie van laaggeschoolde jobs.

3. De toenemende schuldenberg

Een toenemende schuldenberg, die elke normalisering van de rentevoeten onmogelijk maakt, omdat die tot een cascade van faillissementen zou leiden, zowel van overheden als van bedrijven. Op onderstaande grafiek is te zien hoe de totale schuldenberg van de OESO-landen nu om en bij de 280 procent van het bbp bedraagt.

Al dat quasi gratis geld heeft zich voornamelijk in twee plekken vastgezet:

• De aandelenbeurzen, die sinds 10 jaar zo goed als ononderbroken zijn blijven stijgen.

• De vastgoedsector, die sinds 2010 in de OESO-landen een gelijkaardige stijging heeft laten optekenen als de aandelenbeurzen en dat zowel in residentieel (vette lijn) als commercieel vastgoed (fijne lijn). Een verdere stijging van de prijzen zal de sociale spanningen die vandaag al bestaan enkel verder doen toenemen, omdat jongeren en middenklassers het steeds moeilijker krijgen om zich een eigendom aan te schaffen.

4. Het risico op een sterke groeivertraging in China

Ook China kampt met een reeks structurele problemen die tot een sterke groeivertraging zouden kunnen leiden. Dat zou ook gevolgen hebben voor de economieën van de OESO-landen.

• De voorbije 18 maanden is er al een duidelijke binnenlandse terugval te noteren in de verkoop van van auto’s (vette lijn) en kapitaalgoederen (fijne lijn).

• China kampt net als Japan en vele westerse landen met een demografisch probleem, als gevolg van de éénkindpolitiek die decennialang werd gevoerd. Op onderstaande grafiek is te zien hoe de werkende bevolking tussen 20 en 59 jaar steeds verder afneemt. Deze trend hypothekeert de economische groei.

• Ten slotte werd de economische groei in het land de voorbije jaren zo goed als volledig met nieuwe schulden gefinancierd. Op onderstaande grafiek de totale schulden als onderdeel van het bbp. De voorbije maanden duiken ook steeds meer berichten op over het faillissement van bedrijven en banken.