De essentie: Venera 4 bereikte Venus één dag voordat Mariner 5, een Amerikaans ruimtetuig, hetzelfde deed. Maar het Sovjet-tuig won niet enkel door sneller te zijn. De Amerikaanse tegenhanger vloog simpelweg langs de zusterplaneet van de aarde, maar Venera 4 ging een stapje verder door de atmosfeer te betreden.

• Het was eigenlijk niet de eerste keer dat een Sovjet-sonde de atmosfeer van Venus binnenging. In 1965 betrad voorganger Venera 3 al de atmosfeer van de planeet, maar de sonde ging verloren voordat er data kon worden verzonden.
  
• Venera 4 werd in juni 1967 gelanceerd. Na een probleemloze reis van zo’n vier maanden kwam de sonde aan bij zijn bestemming. Opvallend: vijf dagen na de lancering werd een identiek ruimtevaartuig de lucht ingeschoten. Die poging mislukte echter.
  
• Op 18 oktober 1967 lukte het Venera 4 om zich los te koppelen van het moederschip. Daarna begon het aan een lange afdaling. Op een hoogte van ongeveer 55 kilometer boven het oppervlakte van Venus sprongen de instrumenten van de sonde aan en begon de sonde data te verzenden. Belangrijk: Venera 4 had geen camera’s aan boord. 
  
• Venera 4 stuurde zo’n 93 minuten lang gegevens richting de aarde. Het was de eerste keer dat de atmosfeer van een andere planeet rechtstreeks werd geobserveerd. Daardoor werden een aantal belangrijke zaken over de Venusiaanse atmosfeer ontdekt. Uiteindelijk werd het radiocontact met Venera 4 op een hoogte van zo’n 26 tot 27 kilometer verbroken, wellicht door de hoge atmosferische druk en de kokend hete temperaturen.

Sovjets sloegen zichzelf op de borst

• Na de observaties waren de Sovjets behoorlijk trots op hun verwezenlijking. Zij beweerden zelfs dat Venera 4 het oppervlak van Venus had geraakt. Nadat Mariner 5 de dag erop metingen uitvoerde tijdens een flyby, bleek dat echter onwaarschijnlijk te zijn. De luchtdruk op de oppervlakte zou daarvoor veel te hoog zijn.
  
• In maart 1968 discussieerden Amerikaanse en Sovjet-wetenschappers over de missie tijdens een conferentie. Die laatste groep hield nog steeds vol dat de sonde niet enkel was geland, maar dat zelfs in werkende toestand zou hebben gedaan. De Amerikanen ontkrachtten die bewering echter aan de hand van de beschikbare data.
  
• Daarna suggereerden de Sovjets, om toch geen gezichtsverlies te leiden, dat de sonde op een hooggelegen plateau landde. Ook dat argument werd echter ontkracht. Na een hevige discussie erkenden de Sovjet-wetenschappers dan toch dat Venera 4 het oppervlakte nooit had bereikt.
  
• Twee jaar later bereikten de Sovjets die mijlpaal wel. In 1970 lukte het om een eerste onbemande landing uit te voeren op Venus met de Venera 7. Pas nadien gaven de Sovjets toe dat Venera 4 daar niet in was geslaagd.
  
• In 1975 volgde nog een primeur voor de Sovjet-Unie: Venera 9 werd de eerste sonde die ook foto’s nam op de oppervlakte van een andere planeet. Enkele maanden later zou de NASA hetzelfde doen op Mars. Maar de geschiedenis was al geschreven: de Sovjet-Unie was de eerste natie die de Venusiaanse atmosfeer betrad, op de planeet kon landen en er foto’s van nam. 

(jvdh)