Er staat veel op het spel voor premier Alexander De Croo (Open Vld) en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit). Krijgen zij vanavond de communicatie juist, en de boodschap helder, in wat misschien wel de belangrijkste verscherping wordt, sinds de tweede coronagolf over België spoelde? De aanloop is netjes, het Overlegcomité straks moet vooral de Vlaamse regering meekrijgen: die wil geen al te drastische maatregelen. In de coulissen werkt men ondertussen aan een belangrijk dossier: de vermogenstaks moet geregeld worden, vinden ook de liberalen.

In het nieuws: Straks om 14 uur het Overlegcomité.

De details: Het belooft, na afloop, een belangrijke communicatieafspraak.

• Het zijn een paar momenten die een regering zetten. Zo ook De Croo I, die nu net twee weken bezig is:
  • Vooraf: de casting. Een verrassende operatie, die veel krediet gaf, met een combinatie van nieuwe gezichten én ervaring.
  • Een regeringsverklaring. Netjes gedaan, niet te lang, geen shoppinglijst. Geen foutjes.
  • Een eerste keer in de tv-studio’s als premier, correct, misschien initieel iets te enthousiast met Goedele Wachters.
  • Daarna de crisisaanpak: plots, verrassend, een Overlegcomité, het nieuwe beslissingsorgaan nu, waar De Croo en Vandenbroucke een eerste keer de toon zetten en erg veel goede punten voor kregen.
• Maar waar de cijfers een week geleden weliswaar slecht waren, maar nog niet dramatisch, is het vandaag wel alle hens aan dek. En dus moeten De Croo, Vandenbroucke en ook Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) straks de zaak helder zetten.
• Opvallend daarbij: het lekt in aanloop veel minder dan bij de regering Wilmès II, alleen al omdat het ‘overbodige’ niveau van de Veiligheidsraad geëlimineerd is. Dat schrapt een veel groter aantal mensen die op de hoogte zijn.
• Zo zit de opbouw naar dat Overlegcomité wel goed: er zit nog niet veel ruis op de lijn. Gisteren bereidde de premier in de Kamer ook al het terrein voor: hij had een aantal vragen van onder Vicky Reynaert (Vooruit), Frieda Gijbels (N-VA), en Marianne Verhaert (Open Vld), die allen hun vraag lijzig aflazen van hun blad (nieuwe Kamervoorzitter Eliane Tillieux (PS) is nog niet erg streng, normaal mag je niets voorlezen).
  • ‘We zitten aan 470 gevallen per 100.000, in maart sprak men over een record met 180 gevallen per 100.000, we zitten dus bijna driemaal zo hoog’, zo schetste De Croo het beeld. ‘Bij de eerste golf was het allemaal veraf, nu kent elk van ons wel iemand die besmet is.’
  • ‘Het gaat exponentieel de hoogte in. Gisteren hebben we ziekenhuizen bezocht in Antwerpen en Brussel: men staat op een kantelpunt’, zo stelde De Croo. ‘Helaas komt die situatie naar overal. We moeten beseffen wat dat betekent. Dat we aan mensen moeten zeggen dat de gewone diensten uitgesteld zullen worden.’
  • ‘Daarom moeten we nu snel de noodzakelijke nieuwe maatregelen nemen. (…) Mensen zijn bereid om die strengere regels te aanvaarden en te volgen. Basisregel is wel dat het duidelijke en eenvoudige maatregelen zijn.’
  • ‘Economie en gezondheid zijn niet aan elkaar tegengesteld in deze pandemie. Je kan geen gezonde economie bouwen met ongezonde mensen. Gezondheidszorg is de basis van een gezonde economie.’

De essentie: Hoe ver zal men gaan?

• Met in Franstalig België een erg hoge besmettingsgraad, én de forse maatregelen van Emmanuel Macron in Frankrijk, is er vooral druk aan Franstalige kant om stevig in te grijpen. Een volledige sluiting van de horeca, een avondklok, het ligt er allemaal op tafel. Ook minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) zou op die strengere lijn zitten.
• Een teken aan de wand: het Franstalige onderwijs heeft de herfstvakantie al verlengd, tot 11 november. De druk van de vakbonden daar was te groot op Onderwijsminister Caroline Désir (PS). Vlaanderen volgt niet.
• Vanuit de Vlaamse regering is er tegengas: daar wil men toch zo veel mogelijk levenskansen geven aan de horeca, om eventueel open te blijven. Het is daartussen dat in het Overlegcomité een evenwicht zal moeten gevonden worden.
• Ondertussen ligt de puzzel wel duidelijk: knuffelcontacten verminderen naar één persoon, en vooral telewerken verplicht maken, dat komt er zonder twijfel door. De rest moet ingevuld worden, en hangt ook wat samen met de discussie over de zogenaamde barometer.
• Die gaat de coronaverspreiding inschalen in vijf niveaus, waarbij één het minste is, en vijf een complete lockdown. Die barometer rolt men uit, maar dan moet men meteen ook vaststellen in welk niveau men nu zit. Alles wijst op een niveau vier, wat al bijzonder streng is.

Politiek bijzonder interessant om te volgen: Die rijkentaks moet er snel komen.

• ‘We gaan dat dossier niet meeslepen, dat heeft echt geen zin. Beter dat nu meteen regelen, dan zijn we ervan af.’ Het is een simpele redenering, die aan de top van de Open Vld gemaakt wordt: de rijkentaks, die ook in het regeerakkoord is opgenomen, een stokpaardje van de socialisten, kan maar beter meteen aangepakt worden.
• Dat die taks voor de liberalen niet aangenaam is, is een understatement. Onder meer Jong Vld toeterde op het liberale toetredingscongres nog dat zo’n vermogenstaks er zeker niet komt. Maar ondertussen is wel duidelijk dat daar wél een politieke deal is over gesloten.
• In een interview met Le Soir vorige week nam MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez geen blad voor de mond: de liberalen hadden aanvaard dat er opnieuw een effectentaks zou komen. Concreet gaat het om een taks op transacties van meer dan 1 miljoen euro, die meteen aan de bron zou worden afgehouden. Op die manier is een vermogenskadaster ook helemaal niet nodig: een veel grotere vrees voor de liberalen.
• ‘We willen hier geen dossier van maken zoals CD&V in de Zweedse regering had, met dat gedram over ‘rechtvaardige fiscaliteit’. Als je dat jaren meesleept, is dat slecht voor de coalitie. Dus beter aan het begin van de legislatuur het regelen’, zo is op de Melsensstraat te horen.
• Die boodschap sluit netjes aan bij wat de socialisten willen. Deze week gaf Paul Magnette (PS) een niet mis te verstaan schot voor de boeg, in L’Echo. Daar zei de PS-voorzitter open en bloot ‘dat er nu snel een voorstel moet komen voor zo’n rijkentaks‘.
• Het verlanglijstje van Magnette op vlak van fiscaliteit blijft niet min, zo leren we:
  • Een ‘sterkeschouderstaks’ of ‘rijkentaks’. Voor de PS kan dat de reanimatie van de effectentaks zijn, ook al is die door het Grondwettelijk Hof vernietigd in de vorige regeerperiode.
  • Een Europese minimumbelasting op multinationals.
  • Een CO2-taks, ook Europees geregeld.
  • Een zogenaamde tobintaks, een taks op grote financiële transacties, ook via Europa als het moet.
• Meteen richtte de PS-baas zich rechtstreeks tot de nieuwe minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V): ‘Het principe is dat de rijkste 1 procent een bijdrage doen om de gezondheidszorg extra te financieren. De minister van Financiën moet een formule vinden die juridisch het meeste stabiliteit biedt. Ik ga geen minister spelen, hij moet met een voorstel komen. Hij maakt maar beter vaart, want de nieuwe heffing moet inkomsten beginnen te genereren vanaf 2021.’
• Bij die effectentaks zijn wel twee grote bedenkingen te maken.
  • Het Grondwettelijk Hof vernietigde de effectentaks, omdat die niet gold voor aandelen op naam. Dat zijn aandelen die niet beursgenoteerd zijn, maar van familiezaken, van bakkers en slagers, of grotere ondernemingen die niet op de beurs voorkomen. Dat wordt dus meteen dé vraag: komt die categorie aandelen daar dan ook in voor? Als het van de liberalen afhangt vast niet: dan ga je toch onherroepelijk een groot deel van het Vlaamse kmo-weefsel nog eens belasten.
  • Is het realistisch dat een transactietaks zoals deze, voor aan- of verkopen van meer dan 1 miljoen euro, dan écht 300 miljoen euro gaat opbrengen? Daar twijfelen veel specialisten aan: het is niet evident om het omzeilen van die taks te voorkomen.
• Hoe dan ook, met de liberalen die ook het gaspedaal willen induwen, ligt de bal nu volledig in het kamp van de nieuwe minister van Financiën.

Nog een vervelend taksdossier: De Brusselse stadstol.

• Een andere dossier waarin Open Vld zich mogelijk kan verslikken: die Brusselse stadstol. Zoals al eerder gesignaleerd maakt men zich bij de leiding van de Vlaamse liberalen zorgen over die nieuwe taks die de Brusselse regering wil invoeren, een belasting op de hoofdstad binnenrijden, die jaarlijks een half miljard moet opbrengen, en kan oplopen tot zo’n 2.500 euro voor een pendelaar.
• Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) tweette er meteen helder over: ‘Ik wil het overleg met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest alle kansen geven. Maar laat me duidelijk zijn: de Vlaamse pendelaar mag niet gediscrimineerd worden.’
• Peeters heeft vorige week al contact opgenomen met haar Brusselse collega Elke Van den Brandt (Groen). Maar de groenen in de Brusselse regering zijn vast van plan die taks, die in het regeerakkoord van Brussel is opgenomen, in te voeren.
• Vervelend, want Open Vld zit mee in die Brusselse ploeg, met Sven Gatz. Die wijst erop dat rond de modaliteiten van de taks nog niets is afgesproken. Maar de liberalen kunnen elke associatie met de taks missen als kiespijn.
• En daar hebben zowel N-VA als CD&V wel bloed geroken.
  • Want vanuit de Vlaamse regering lanceerde Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) meteen het offensief: ‘Dit is een pestbelasting voor de Vlamingen. Elke dag rijden 80.000 Vlaamse pendelaars met hun auto Brussel binnen. Een leerkracht die in Brussel lesgeeft, maar met het openbaar vervoer niet op locatie raakt, zal al snel 100 euro per maand extra moeten betalen.’
  • Maar CD&V moest nauwelijks onderdoen. Vlaams fractieleider Peter Van Rompuy (CD&V) haalde hard uit: ‘De partijen die de mond vol hebben over samenwerkingsfederalisme generen zich niet om een puur discriminatoire tolheffing in te voeren. 10 euro per rit naar Brussel en terug. Reken maar uit. We zullen ons met alle middelen verzetten tegen deze tolmuur‘, zo stelde hij.
• De stap om vanuit de Vlaamse regering een belangenconflict in te roepen, is er nog niet. Dat heeft ook weinig zin, omdat de Brusselse regering officieel nog niets bekend gemaakt heeft. Maar het lijkt wel al duidelijk dat hierover een grote clash gaat komen.
• Want de groenen, ijzersterk in de peilingen in de hoofdstad, hebben weinig appetijt om in Brussel te gaan toegeven. Dat bleek eens te meer uit het antwoord van federaal vicepremier Georges Gilkinet (Ecolo), die in de Kamer kritische vragen kreeg over de nieuwe Brusselse taks, van N-VA, maar ook PVDA die aanklaagde ‘dat de werkende mensen van Wemmel en Zaventem, van Nijvel die in Brussel gaan werken, een zware belasting erbij krijgen’.
• ‘Ik vind dat een zeer goede zaak dat Brussel het probleem van de verkeersopstoppingen, die onze hoofdstad verlamt, gaat aanpakken. Enkele feiten: Brusselaars verliezen per jaar 195 uur in de file, het vervoer is verantwoordelijk voor 60 procent van de NOx-emissie en 30 procent van de broeikasgassen. Om nog maar te zwijgen over de geluidshinder en visuele hinder die deze auto’s veroorzaken. Bovendien heeft 50 procent van de Brusselaars geen auto’, zo verdedigde Gilkinet fel zijn Brusselse collega’s, als vicepremier van een coalitie waar wel diezelfde Open Vld en CD&V in zitten, om er daarna wel aan toe te voegen ‘dat de federale overheid nog geen commentaar geeft op een dossier dat pas in het projectstadium zit.’
• Voorlopig nog geen escalatie dus, maar een dossier dat wel eens tot vervelende beeldvorming zou kunnen leiden, ook voor Vivaldi.
• Want ook vanuit Wallonië klinkt stevig gemor: ook daar zijn behoorlijk wat pendelaars die straks belast gaan worden. Bij de MR, die niet in de Brusselse regering zitten, maakt men zich op voor stevig verzet. Willy Borsus, MR-kopstuk in de Waalse regering, gaf al een schot voor de boeg. Maar ook de PS in Wallonië is niet bepaald happig op het plan.

Goed genoteerd: Een opvallende stellingname van de Brusselse minister van Volksgezondheid Alain Maron (Ecolo).

• Normaal zou je van het dociele cdH, dat wel in oppositie zit, maar overal braafjes meeloopt in de COVID-crisis, geen stampij verwachten. Maar in het Brussels Parlement werd het Céline Fremault (cdH) toch te veel, na een uitspraak van Alain Maron, de Ecolo-minister die al eerder stevige communicatie deed in de coronacrisis.
• ‘Het is niet aan te raden om zomaar meer testen te gaan doen, gewoon om meer testen te doen. Ten eerste omdat men op die manier, door meerdere testen voor één persoon, de testingcentra onnuttig bezighoudt. Maar ook, de impact van de testen op het milieu vooral. Die testen veroorzaken echt een ernstige massa aan afval‘, zo stelde Maron in het Brussels Parlement.
• Daarop ontplofte Fremault: ‘Excuseer, maar dat is echt ongehoord. Ik vrees dat ik me kwaad moet maken. Maar vandaag hebben we echt geen keuze. En als men tien keer moet testen, moet men tien keer testen. En daar een ecologische kost aan gaan linken, dat is echt ongehoord vandaag. We zitten aan de rand van een ramp.’

De moeite om eens te lezen: Een interessante blogpost over de kabinetten.

• De Gentse vakgroep politieke wetenschappen komt met wat interessante achtergrond en bedenkingen bij de samenstelling en rekrutering van de nieuwe kabinetten.
• Die wordt in de Wetstraat scherp in het oog gehouden: door wie laten ministers zich omringen, en maken ze al ideologische keuzes in onder meer de selectie van hun kabinetschefs. Voor buitenstaanders een ver-van-mijn-bedshow, maar iets wat in het wereldje er heel erg toe doet.
• De vakgroep komt met een aantal interessante vaststellingen over hoe kabinetten werken:
  • Slechts 55 procent van de kabinetsfuncties gaan naar inhoudelijke medewerkers. Managers nemen 9 procent van de jobs, terwijl 13 procent zich focust op de minister of staatssecretaris op een juiste manier ‘verkopen’, via communicatie. En heel opvallend: 23 procent van de jobs zijn voor ‘administratie en ondersteuning’.
  • Vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd, zeker onder kabinetards met politiek-strategische functies zoals beleidsadviseurs en managers.
  • Rekrutering gebeurt vaak erg informeel: ‘headhunting’ binnen het eigen netwerk is goed voor zo’n 40 procent van alle kabinetards. Vervolgens nemen ministers nog eens persoonlijk de selectie in hand van kabinetards die solliciteren: 40 procent wordt zo aangeworven, vaak vanuit de partij. Slechts 20 procent wordt aangeworven na een gesprek met een meer uitgebreide jury of een procedure met meerdere selectierondes.
• Over de transparantie van kabinetten, die toch federaal bestaan uit meer dan 800 mensen die met belastinggeld werken, is men zeer kritisch:
  • ‘Hun werking blijft afgesloten voor de ogen van het publiek. Zo vallen ze niet toevallig buiten de openbaarheid van bestuur. Onderzoekers zijn aangewezen op de goodwill van de kopstukken van een kabinet, die aan het einde van de regeerperiode vrij bepalen welke informatie bijgehouden wordt.’
  • ‘Er zijn onvoldoende regels om belangenvermenging onder ex-kabinetards te voorkomen. Na hun vertrek kunnen kabinetards meteen aan het werk gaan bij bedrijven of instellingen waarvoor ze net nog nieuwe regels uitschreven. Aan de ene kant maakt dit het mogelijk om een toekomstige werkgever een dienst te bewijzen in ruil voor een interessant contract. Aan de andere kant kunnen ex-kabinetards de directe lijn met hun ex-collega’s gebruiken om als lobbyist het regeringsbeleid te beïnvloeden.’
• Tenslotte komen de onderzoekers nog eens terug op het stijgende aantal kabinetards in de regering De Croo. Insiders wijzen erop dat twee factoren ertoe geleid hebben dat dat aantal niet kon dalen:
  • De MR had echt een gigantisch personeelsprobleem, met veel te veel medewerkers van zeven kabinetten die ergens een plaats moesten krijgen. Zij wilden echt niet veel meer krimpen.
  • En de groenen waren blijkbaar ook zeer beducht om niet in staat te zijn, op hun departementen van vicepremier, om alle dossiers in de regering goed te volgen. Om de fouten van de eerste, naïeve, paars-groene periode te vermijden, wilde men absoluut zeker genoeg personeel hebben op de cellen ‘Algemeen Beleid.’