Van Hool wil helemaal geen elektrische bussen aan De Lijn leveren: crisismanager ontkracht pijnlijk voornaamste kritiek oppositie, maar voor Vlaamse regering dreigt nog altijd ramp

Van Hool wil helemaal geen elektrische bussen aan De Lijn leveren: crisismanager ontkracht pijnlijk voornaamste kritiek oppositie, maar voor Vlaamse regering dreigt nog altijd ramp
Marc Zwaaneveld, crisismanager bij Van Hool – foto’s: Van Hool & ERIC LALMAND/BELGA MAG/AFP via Getty Images

Midden in de kiescampagne dreigt een bijzonder bittere pil voor de Vlaamse regering om te slikken: een faillissement voor Van Hool lijkt nog moeilijk afwendbaar. Dat blijkt uit de bijzonder harde saneringsplannen van crisismanager Marc Zwaaneveld, waarbij 1.100 banen verdwijnen, maar vooral uit het feit dat er geen enkele oplossing is voor het cash-probleem op korte termijn. Eind deze maand kan al het doek vallen, wat de campagne zal kleuren. Dat is een mokerslag voor zowel N-VA als Open Vld, twee partijen die met het thema ‘welvaart’ naar de kiezer stappen. Zowel minister-president Jan Jambon (N-VA) als minister van Werk Jo Brouns (cd&v) moeten nu fors aan de bak, om te redden wat te redden valt, ook in de beeldvorming. Opvallend genoeg ontkrachtte de crisismanager van Van Hool zelf de scherpste kritiek van de oppositie over de “verantwoordelijkheid” van de Vlaamse regering in de crisis bij de busbouwer. “Neen”, Van Hool wilde nooit de bestelling van 92 nieuwe elektrische bussen, die De Lijn in januari bestelde bij Chinese concurrent BYD. De hele afdeling e-bussen produceert immers niet rendabel genoeg bij Van Hool, en gaat dicht. Lastig voor zowel PVDA als Vlaams Belang, die schande spraken over die keuze van De Lijn, en er fors campagne mee voerden: zij moeten het narratief nu aanpassen. 

Met bijdragen van Corneel Vanfleteren.

In het nieuws: Van Hool wilde nooit de 92 e-bussen maken, die De Lijn in januari bestelde bij BYD.

De details: “De voorwaarden van de openbare aanbesteding zijn niet gunstig voor het bedrijf”, zo stelde crisismanager Zwaaneveld op de bijzondere ondernemingsraad, waarin hij zijn reddingsplan voorstelde. Daarin dus geen plaats voor die bestelling van De Lijn, want heel de afdeling elektrische stadsbussen is niet rendabel.

  • “De Vlaamse regering draagt een loodzware verantwoordelijkheid voor het verdwijnen van meer dan 1.000 jobs. Met Van Hool had Vlaanderen een schitterend familiebedrijf van eigen bodem in handen in een strategische sector. Maar door in plaats van voor Van Hool te kiezen voor Chinese elektrische bussen toonde de Vlaamse regering aan hoe ze het belang van de sector volledig ontkent.” Vlaams Belang kwam gisteren met nog maar eens een vlammend persbericht, waarin de partij de regering-Jambon frontaal aanviel.
  • Een haast identiek geluid helemaal aan de andere kant van het politieke spectrum, bij PVDA. Daar maakt Jos D’Haese (PVDA) meerdere filmpjes per dag over de 92 niet-bestelde elektrische bussen. “De Vlaamse regering kan optreden door nu bestellingen te plaatsen voor nieuwe e-bussen voor De Lijn én door te participeren in Van Hool om de financiële problemen op korte termijn op te lossen en zo controle uitoefenen om investeringen in Koningshooikt te garanderen”, zo wil D’Haese.
  • De heisa is niet nieuw: toen De Lijn in januari bekendmaakte dat het koos voor het Chinese BYD, met een productiesite in Hongarije, om 92 nieuwe elektrische bussen te leveren, leidde dat al tot heftige debatten in het Vlaams Parlement. Daarbij kreeg de Vlaamse regering felle verwijten van zowat de hele oppositie, en gaf bevoegd minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) zelfs aan dat zij ook wenste dat De Lijn haar bestelling nog zou bijsturen.
  • Zowel PVDA als Vlaams Belang sprongen bijzonder gretig op het dossier: Vlaams Belang ging zelfs actie voeren aan de poorten van de fabriek in Koningshooikt om die keuze voor BYD aan te klagen, terwijl PVDA via de vakbonden al binnen de fabriekspoorten stond, en hetzelfde herhaalde. Zeker toen ook nog het aanbestedingsdossier lekte, en daaruit bleek dat BYD vooral op het criterium ‘prijs’ had gewonnen, was dat nog eens olie op het vuur.
  • Binnen de Vlaamse regering wees men er toen al op dat Van Hool gewoon strategisch helemaal in de knoei zat: het was voor de productie van e-bussen compleet afhankelijk van Chinese leveranciers van batterijen, die tegelijk concurrenten zijn in de productie van e-bussen zelf. “Ze konden daardoor nooit winnen, en dat bleek ook uit de offerte”, zo stelde een Vlaamse minister.

De essentie: Het gaat over strategische keuzes, die Van Hool niet of fout maakte.

  • Door gisteren zwart op wit te stellen dat hij de bestelling niet wil, zette Zwaaneveld de Vlaamse ploeg toch stevig uit de wind. De facto bevestigde hij dat het bedrijf compleet de boot heeft gemist, als het over elektrische bussen gaat.  
  • Al in 2021 gaf de Vlaamse overheid via De Lijn een forse helpende hand. Want toen veranderde men expliciet nog de criteria om mee te kunnen doen bij een offerte van honderden elektrische bussen, om Van Hool toch maar te kunnen laten deelnemen. Dat kon initieel niet, omdat het bedrijf veel te weinig ervaring met elektrische voertuigen had, en voor bussen grotendeels op waterstof had ingezet.
  • Finaal won Van Hool zelfs dat bod, maar zou daarbij volgens Zwaaneveld gisteren op de ondernemingsraad veel te veel onder de prijs gegaan zijn, waardoor het in eigen vel sneed. 
  • Drie jaar later wil het dus zelfs niet meer verder gaan in de productie van e-bussen: het kan nooit rendabel worden, in concurrentie met de Chinezen, zonder een geïntegreerde productieketen, mét batterijen als cruciaal deel daarvan. Dat segment stoot het bedrijf in zijn reddingsplan gewoon af, de strijd is verloren. 
  • Het verklaart waarom Zwaaneveld wil terugplooien op de productie van opleggers voor trucks, die wel in Koningshooikt zouden blijven, en op maat gemaakte luxeautocars. In dat segment is de elektrificatie nog veel minder vergevorderd. Maar die hele productie wil Zwaaneveld enkel nog in Noord-Macedonië doen. 

Waarom dit ertoe doet: Van Hool gaat het debat domineren de komende weken. En vermoedelijk niet positief.

  • Wie een beetje vanop afstand het dossier bekijkt, ziet dat het eigenlijk al te laat is voor Van Hool. Want meerdere rode lichten branden wel heel fel: de cash zou eind deze maand al op zijn, om zowel de leveranciers als vooral de sociale bijdragen nog te kunnen betalen. 
  • Aan de overheid zou er al een schuldenberg zijn van zo’n 40 miljoen euro in die sociale bijdragen. Dat is vaak de kanarie in de koolmijn bij een nakend faillissement, naast leveranciers die weigeren nog langer te leveren, tenzij ze betaald worden. Plus: er zouden eind deze maand een pak garanties van de Vlaamse overheid, via Gigarant aflopen. De klok tikt dus zeer luid.
  • Volgens meerdere bronnen, ook binnen de Vlaamse regering, moet er tegen eind deze maand een bedrag van zo’n 50 miljoen euro bijeen gesprokkeld worden. Meteen nam men daar gisteren een consultant onder de arm om het plan van Zwaaneveld te beoordelen, en dan al dan niet te handelen. 
  • Maar dat kan en wil de Vlaamse regering niet op eigen houtje doen: er moet ook privégeld bij. En tegelijk zijn er de vier Belgische grootbanken, ING, Belfius, BNP Paribas en KBC, die elk zo’n 20 miljoen schulden hebben uitstaan bij Van Hool, en dat mogelijk moeten laten vallen. 

The big picture: Straks krijgen Jambon en Brouns een hoofdrol, tegen wil en dank. Federaal is het heel stil.

  • Een loodzware opdracht dus, waarbij iedereen wel naar de Vlaamse regering kijkt. Want federaal houdt men de handen af van het dossier, en speelt men de hete aardappel door naar Jambon en co. “Zo goed als alle hefbomen zitten op het Vlaamse niveau”, is bij de top daar te horen. 
  • Sneertjes over “Vlaanderen dat nu vol de eigen bevoegdheid kan uitspelen”, zijn toch ook te horen binnen Vivaldi. “Politiek cynisme 2.0 is dat”, zo merkt men dan weer vanuit de Vlaamse regering op.
  • Want opvallend, de federale minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) zwijgt in alle talen over het dossier: het omgekeerde, met een Waals bedrijf op de rand van een faillissement, zou vermoedelijk ondenkbaar zijn. Maar in Koningshooikt heeft de PS niets te winnen. 
  • Daarbij krijgt de Limburger Brouns, minister van Economie, na de saga met de boeren nu nog maar eens een aartsmoeilijke kwestie op zijn bord. Die wil voorlopig “optimistisch blijven”. Antwerpenaar Jambon is als minister-president tegelijk onvermijdelijk de man op wie het dossier finaal afstraalt: ook hij kan moeilijk de communicatie ontvluchten.
  • Gisteren was het vooral Brouns die in de bres sprong. In Terzake schetste hij tegelijk alle voorwaarden nog eens, die samen een haast onmogelijke opdracht vormen: “Als de banken erin geloven, in het plan dat op tafel ligt, en er blijkt uit de analyse die wij besteld hebben dat het kan én er wordt een derde partner, een private partner gevonden worden, die zegt ‘op basis van dit plan werk ik verder aan de toekomst voor Van Hool, voor Vlaamse jobs, dan kan Vlaanderen eventueel tijdelijk ondersteunen.” Een lange lijst voorwaarden dus.
  • De banken, die overlegden met de Vlaamse regering gisterenmiddag, wezen het dossier nog niet af. Maar daarmee is ongeveer alles gezegd. De vakbonden, die eveneens de Vlaamse regering zagen, voelen de bui hangen: Zwaaneveld kwam te laat aan boord als man die na het falende management van de familie Van Hool nog de boel kon redden, was de teneur.
  • Over het reddingsplan was econoom Geert Noels gisteren in De Afspraak overigens zeer helder: “Voor een probleem dat al meer dan tien jaar duurt is het niet ernstig om te doen dat de overheid of iemand anders dat op twee weken kan oplossen. Doen alsof dit dan de schuld van de overheid of de banken is, dat klopt niet. Dit zag je minstens al 12 maanden geleden aankomen, als je een ernstige CEO bent.”
  • Tegelijk dreigt voor de Vlaamse regering zo wel een nieuwe barst in het verhaal van ‘Vlaamse welvaart’, waar de N-VA expliciet mee naar de kiezer trekt. “Is dit dan nu die Vlaamse welvaart dan”, zo pakte Tom Van Grieken (Vlaams Belang) al fors uit. Zelfs zonder de saga rond de elektrische bussen voor de Chinezen in plaats van voor Van Hool lijkt er genoeg munitie over te blijven om de aanval in te zetten. 
  • Aan Jambon om zelf dan maar te pareren: ook hij moet in de campagne proberen het beeld rond zichzelf en zijn ploeg te keren. De lancering van Flanders Technology, zijn langverwachte technologie-festival, eind deze week, zal niet als enige volstaan in de harde kiesstrijd.
  • En in afgeleide is het net ook zo goed Open Vld, met hun optimistische slogan “morgen doen werken”, die toch heel bitter klinkt, als het werkelijk tot een faillissement zou komen. Federaal helemaal aan de kant gaan staan, wat ze in de crisis met de boeren niet deden, terwijl er federaal evengoed nauwelijks bevoegdheden zitten op dat vlak, is daar nu de keuze. Maar in een periode van sombere economische perceptie dan wel die komende zeven vette jaren prediken, is en blijft in de campagne een risico.

Genoteerd: Ex-Kamerlid van Vlaams Belang Dries Van Langenhove krijgt een zware straf bij de correctionele rechtbank van Gent: één jaar cel.

  • Ook een element dat de kiescampagne stevig kan kleuren. Het voormalig kopstuk van Vlaams Belang (waar hij als ‘onafhankelijke’ bij was) Van Langenhove heeft een zware veroordeling gekregen: één jaar effectieve celstraf en 16.000 euro boete voor het schenden van de racisme- en negationismewet. Voor een andere inbreuk, op de wapenwet, krijgt hij tien maanden cel, met uitstel. Ook is hij tien jaar z’n burgerrechten kwijt.
  • Omdat tegenwoordig alle straffen boven de 6 maanden effectief uitgevoerd worden, betekent dit dat Van Langenhove effectief in de gevangenis zal moeten. Maar zo ver is het nog niet: zijn advocaat Hans Rieder kondigde meteen aan in beroep te gaan. 
  • De andere leden van Schild & Vrienden, de vereniging van Van Langenhove, die terechtstonden, krijgen straffen van acht maanden celstraf met uitstel tot opschorting van uitspraak. Veel milder dus dan voor Van Langenhove
  • Dat de rechters zo hard oordeelden, heeft mogelijk te maken met de erg eigengereide manier waarop advocaat Rieder het proces voerde: daarbij wraakte hij de rechters, en verklaarde al op voorhand “dat er geen eerlijk proces kon plaatsvinden”. Verschillende juristen wezen erop dat het Rieder eerder te doen was om de confrontatie met de Gentse rechtbank, dan de best mogelijke straf voor zijn cliënt. 
  • Zo is Van Langenhove wel op weg om martelaar te worden voor zijn eigen radicale achterban: als hij in de cel moet, wordt dat een bijzonder symbolische opsluiting. 
  • Bij Vlaams Belang zelf liet voorzitter Tom Van Grieken ook geen twijfel over hoe hij en zijn partij kijken naar die veroordeling. Hij noemt het “vanaf dag één een politiek proces”.  “De Belgische justitie is door en door rot. Kinderen van 13 en 15 jaar verkrachten? Dan krijg je één jaar voorwaardelijk. Wansmakelijke ‘memes’ delen? Dan krijg je één jaar effectief”, zo maakt hij de vergelijking met een andere recente veroordeling.
  • Feit is dat een effectieve gevangenisstraf krijgen voor het overtreden van de racisme- en negationismewet erg uitzonderlijk is. “Dat moet de beklaagde ertoe aanzetten om tot inkeer te komen en te beseffen dat zijn gedrag ontoelaatbaar en nooit meer voor herhaling vatbaar is”, zo stelde de Gentse rechtbank.
  • In de aanloop van de kiescampagne van 2004 werd het Vlaams Blok als partij veroordeeld voor racisme, ook in Gent, voor het Hof van Beroep. Dat legde de partij geen windeieren. Het vervelde toen tot Vlaams Belang, en won de Vlaamse verkiezingen met een bijzonder grote overwinning

On the campaign trail (1): Premier De Croo trekt op campagne over Gaza.

  • Zieltjes winnen, daar draait het om tijdens de kiescampagne. En dus trok premier Alexander De Croo gisterenavond naar de Hilton in Antwerpen, waar een grote iftar werd georganiseerd door de Turks-Belgische organisatie Fedactio. Dat is een traditionele maaltijd nadat de zon is ondergegaan, en tijdens de ramadan mogen moslims dan eten en drinken. 
  • Gisteren was de eerste iftar: de vastenmaand bij de moslims is pas begonnen. De premier was overigens niet de enige politicus die acte de présence gaf, ook Vooruit-lijsttrekker Jinnih Beels dook op.
  • “Zonsopgang en zonsondergang krijgen weer betekenis”, zo stelde De Croo wat poëtisch aan het aanwezige publiek in de Hilton. Maar de premier ging vooral in op de crisis in Gaza, niet toevallig haalde hij daarbij hard uit naar Israël. “De ramadan wordt overschaduwd door de gewelddadige reactie van Israël. Veel onschuldige kinderen en burgers zijn omgekomen, en elk is er één te veel”, zo stelde hij. Daarbij lanceerde hij opnieuw een oproep tot staakt-het-vuren, zo tekende Belga op.
  • Daarbij onderstreepte hij dat België nu al enkele dagen airdrops organiseert met humanitaire hulp in Gaza. “Maar dit is geen structurele oplossing voor de humanitaire crisis in de Palestijnse enclave. De enige oplossing blijft om de duizenden vrachtwagens die wachten om de Gazastrook binnen te mogen eindelijk door te laten“, zo maakte De Croo een fors punt.

Ook om te volgen: België gaat tussenkomen over Israël bij het Internationaal Gerechtshof.

  • Het was Zuid-Afrika dat met veel aandacht Israël voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag sleurde eind vorig jaar, en daarbij de kwalificatie van ‘genocide’ gaf aan de militaire operaties van het Israëlische leger in Gaza. Het hof beval een onderzoek en legde bewarende maatregelen op, maar ging niet zo ver van Israël militaire acties te verbieden in Gaza.
  • Ondertussen loopt de zaak nu ten gronde, met de vraag of Israël de Genocideconventie uit 1948 al dan niet schendt. In deze fase kunnen ook andere landen zich nu aansluiten voor of tegen dat pleidooi. Duitsland deed dat als eerste, om de argumentatie van Zuid-Afrika te ontkrachten: neen, geen sprake van genocide, zeggen ze.
  • Minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) laat nu weten dat België zich meteen wil melden, om ook tussen te komen. Daarbij is het uitkijken naar de juridische redenering die dit land dan opbouwt, als ze de zaak van Zuid-Afrika willen ondersteunen. 
  • Want dat België zich wil laten gelden inzake mensenrechten is een consensus binnen Vivaldi. Maar of er sprake van genocide is, daarover is de coalitie toch wel een pak meer verdeeld. 
  • Om aan te tonen dat het niet enkel over Israël gaat, komt België straks ook tussen in de kwestie van mogelijke genocide op de Rohingya-minderheid in Myanmar. Daar klaagde Gambia genocide aan. 

On the campaign trail (2): Een bedrijfsbezoek van De Croo aan Coca-Cola leidt tot een relletje met Average Rob.

  • Dat influencers tegenwoordig stevig kunnen wegen in de Wetstraat, bewees Acid al in de zaak-Reuzegom. Maar nu is er Average Rob, nog een bijzonder populair personage op Youtube. Die haalde gisteren plotseling uit naar premier De Croo.
  • “Het minste dat ik een merk in beeld breng, word ik op mijn vingers getikt door FOD economie dat ik “reclame” moet vermelden en dreigen ze met boetes. Allemaal goed en wel, maar ondertussen is onze premier aan’t influencen voor Coca-Cola zonder enige vermelding van reclame”, zo liet Rob weten aan zijn massa volgers, die meteen ook reageerden op het ‘onrecht’. 
  • Daarbij ging het over een bezoek dat De Croo bracht aan de Coca-Cola-fabriek in Zwijnaarde, in het Oost-Vlaamse kiesgebied. Daarover postte de premier vervolgens wel erg positieve berichten op zijn sociale media: “Het bedrijf stelt in ons land 2.200 mensen tewerk en investeert 20 miljoen euro. Het doet enorme inspanningen om tegen 2040 CO2-neutraal te zijn”, zo bewierookte hij de frisdrank-gigant, mét vermelding van het merk.
  • Dat schoot dus in het verkeerde keelgat bij Rob. Maar meteen kwam Open Vld-voorzitter Tom Ongena zijn kopman ter hulp: “Dit is wat goedkoop. Toch normaal dat de premier bedrijfsbezoeken doet? Die wordt daar niet voor betaald hé”, zo repliceerde die op X.

Opvallend: België scoort alweer als Europees voorzitter, dit keer met een akkoord over betere arbeidsvoorwaarden voor platformmedewerkers.

  • België maakt zijn belofte als dealmaker wederom waar. Als Europees voorzitter wist het een nieuw EU-akkoord te sluiten over de behandeling van platformmedewerkers zoals Deliveroo en Uber. De slechte arbeidsomstandigheden en de statuten van die werknemers worden regelmatig bekritiseerd.
  • Bij het aantreden van België als tijdelijk voorzitter zei premier Alexander De Croo (Open Vld) al dat “oplossingen in het DNA van de Belgen zit”. Andere Europese landen lijken hem gelijk te geven. Van de 60 dossiers waar België mee aan de slag wilde, is er al over 55 een (voorlopig) akkoord gevonden.
  • De uitstekende Belgische diplomatie doet haar werk. Eerder werd het steunpakket van 50 miljard euro aan Oekraïne toch goedgekeurd. Ook nieuwe regelgeving over uitstoot, het gebruik van plastic of de nieuwe begrotingsregels werden gesloten onder het Belgisch voorzitterschap.
  • En De Croo is niet van plan om vaart te minderen. Na de Green Deal hoopt hij ook een Industrial Deal af te kloppen, die bedrijven moet bijstaan om de klimaatdoelstellingen te halen. Zo staat België stevig aan het roer om de aandachtspunten voor de volgende Europese Commissie vast te leggen.

On the campaign trail (3): Opvallende uitspraken van PS’er Luc Hennart: hij wil gevangenissen sluiten.

  • “We moeten gevangenissen sluiten, dat leidt tot niets. Het zorgt enkel maar voor recidivisme en ontmenselijking. Er is geen menselijk contact binnen die muren. (…) Wat er vandaag met Salah Abdeslam gebeurt, is onaanvaardbaar. Als je de wet neemt, sluit je op en daar stopt het. Al het andere is slechts een vermomde manier van wraak nemen”.
  • Het zijn zeer bijzondere uitspraken van ex-topmagistraat Luc Hennart, die voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg in Brussel was en nu bij de verkiezingen opkomt voor de PS. Hij vindt dat minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open Vld) niet moet inzetten op het openen van nieuwe gevangenissen, maar op betere begeleiding en omkadering. Hennart hekelt ook de nieuwe wet waardoor straffen korter dan drie jaar effectief uitgezeten moeten worden.
  • Het is niet de eerste keer dat Hennart dergelijke gewaagde uitspraken doet. Eerder pleitte hij al voor de legalisering van cocaïne en cannabis. Hij ziet dat als oplossing voor de overbevolking in de gevangenissen.
Meer premium artikelen
Meer

Ontvang de Business AM nieuwsbrieven

De wereld verandert snel en voor je het weet, hol je achter de feiten aan. Wees mee met verandering, wees mee met Business AM. Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en houd de vinger aan de pols.