Key takeaways

• De USS Gerald R. Ford zorgt voor zowel economische activiteit als politieke verdeeldheid op Mallorca.
• Lokale ondernemers profiteren van de toestroom van Amerikaanse militairen, maar politici uiten zorgen over veiligheid en militarisering.
• De aanwezigheid van het vliegdekschip legt bloot hoe sterk internationale spanningen ook lokaal voelbaar worden.

Vroeg in de ochtend van vrijdag 3 oktober 2025 is de USS Gerald R. Ford, het grootste en modernste vliegdekschip ter wereld, aangemeerd in de baai van Palma. Het enorme schip — 337 meter lang en goed voor meer dan 100.000 ton — blijft tot woensdag 8 oktober liggen bij het populaire Balearen-eiland.

Duizenden Amerikaanse mariniers zijn inmiddels aan land gegaan en brengen volop leven in de brouwerij in Palma en het nabijgelegen feestoord Magaluf. De aankomst van het schip zorgt voor gemengde reacties: de ene helft van het eiland bruist van opwinding en toeristische drukte, de andere helft kijkt met argwaan naar de militaire aanwezigheid.

In een tijd van internationale spanningen, met oorlogen gaande in Gaza en Oekraïne, leidt de komst van een Amerikaans nucleair oorlogsschip tot discussie. Is Mallorca zomaar een tussenstop voor de marine, of speelt het eiland intussen een strategischere rol dan gedacht? En wat betekent dat voor de veiligheid, de lokale economie én het imago van het eiland?

Technisch wonder op zee

De USS Gerald R. Ford is niet zomaar een schip. Het is het vlaggenschip van een nieuwe generatie Amerikaanse vliegdekschepen, bedoeld om de komende decennia het gezicht van de marine te bepalen. Het schip is vernoemd naar Gerald R. Ford, de 38ste president van de VS, die in zijn jonge jaren zelf als matroos diende tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met dit schip laat de Amerikaanse marine de vertrouwde Nimitz-klasse achter zich en zet het een stap richting een nieuw tijdperk van hightech en efficiëntie.

De bouw begon op 13 november 2009 in de werven van Northrop Grumman in Newport News, Virginia. In totaal werkten er meer dan 19.000 mensen aan, en alleen al het ontwerp en de bouw kostten 5,1 miljard dollar (4,4 miljard euro). Op 9 november 2013 ging het schip te water, en op 22 juli 2017 werd het officieel in gebruik genomen. Dankzij verregaande automatisering is er 25 procent minder bemanning nodig dan bij zijn voorgangers, wat op termijn een kostenbesparing van naar schatting 4 miljard dollar (3,4 miljard euro) zou moeten opleveren.

Wat de Gerald R. Ford werkelijk onderscheidt, zijn de technologische innovaties. Zo zijn de klassieke stoomkatapulten vervangen door een elektromagnetisch lanceersysteem (EMALS), dat vliegtuigen sneller en soepeler de lucht in helpt, met minder onderhoud. De brug (of controletoren) is compacter en verder naar achteren geplaatst om turbulentie boven de landingsbaan te minimaliseren. Ook op radargebied is er flink geïnvesteerd: de Ford is uitgerust met een geavanceerde AESA-radar, die veel sneller en preciezer werkt dan oudere systemen. De hele opbouw van het schip, inclusief het kenmerkende ‘eiland’ op het dek, is ontworpen om alles efficiënter te laten verlopen. Het resultaat? Tot 25 procent meer vluchten per dag, met ruimte voor zo’n 75 toestellen aan boord — van F-35-straaljagers en geavanceerde drones tot helikopters en, in de toekomst, zelfs wapensystemen met lasertechnologie.

Met zijn 337 meter lengte en een dek van 333 bij 78 meter is de USS Gerald R. Ford meer een drijvende stad dan een gewoon schip. Het beschikt over vier elektromagnetische katapulten om vliegtuigen te lanceren en drie liften die toestellen tussen de hangar en het dek verplaatsen. Twee krachtige A1B-kernreactoren zorgen voor de aandrijving: het schip haalt snelheden tot ruim 56 kilometer per uur en hoeft de komende 25 jaar niet bijgetankt te worden.

Aan boord werken zo’n 4.600 mensen — van piloten en technici tot koks en onderhoudsploegen. “Dit is niet zomaar een schip; het is een symbool van Amerikaanse innovatie en spierballenpolitiek,” zegt Pep Carreño, een maritiem liefhebber en fotograaf uit Porto Pi. Hij legde de aankomst van de Ford vast op beeld. “Zijn aanwezigheid in onze baai is als een scène uit een Hollywoodfilm.”

Van bouwperikelen tot globale missies

De weg naar operationele inzet verliep niet op wieltjes. Rapporten van het Amerikaanse Government Accountability Office (GAO) in 2020 en 2021 wezen op problemen met de wapentransportliften en het EMALS-systeem, dat niet het verwachte aantal lanceringen tussen storingen haalde. Desondanks verklaarde admiraal James Downey in september 2022 dat het schip zijn ‘initiale operationele capaciteit’ had bereikt. Met andere woorden: het was klaar voor zijn eerste echte taken.

Op 4 oktober 2022 vertrok het schip voor het eerst op een grote missie vanuit Naval Station Norfolk. Het nam deel aan NAVO-oefeningen in de Atlantische Oceaan, begeleid door verschillende escortevaartuigen zoals de USS Normandy en de USS Ramage. Een half jaar later, in mei 2023, voer het schip naar het poolgebied om samen met de Noorse marine te oefenen. Deze oefeningen waren het begin van een toenemende samenwerking in een regio waar geopolitieke spanningen steeds meer oplopen.

De echte vuurdoop kwam later dat jaar. Na de Hamas-aanval op Israël in oktober 2023 beval minister van Defensie Lloyd Austin het Carrier Strike Group van de Gerald R. Ford naar het oostelijke Middellandse Zeegebied, ter ondersteuning van regionale stabiliteit. Tijdens deze missie deed het schip al eerder Palma aan, wat zowel voor fascinatie als debat zorgde. Op 1 januari 2024 keerde het terug naar Norfolk na meer dan een jaar op zee.

In 2025 keert het marineschip terug naar Mallorca, terwijl de geopolitieke spanningen onverminderd voortduren. De Baai van Palma, met zijn jachthavens en watersportfaciliteiten, dient als tussenstop voor de bemanning.

Op 3 oktober gingen circa 3.000 mariniers aan wal en verspreidden zich over het centrum van Palma, onder andere in de straten La Llotja en Jaime III, evenals in toeristische gebieden zoals Magaluf.

Lokale ondernemers verwachten een positief economisch effect. Joana Manresa, voorzitter van de retailersvereniging Afedeco, schat dat de omzet met ongeveer twee miljoen euro zal toenemen. “Dit biedt een mogelijkheid om het toeristenseizoen te verlengen,” aldus Manresa.

Boost voor de lokale economie

De logistieke organisatie rondom de aankomst van het marineschip is omvangrijk. Rafel Roig, voorzitter van de Balearische Transportfederatie, coördineert twintig shuttlebussen met elk 55 zitplaatsen. Vanaf 10.30 uur rijden deze bussen naar winkelcentra en het toeristische gebied Magaluf, met daarnaast incidentele ritten naar andere delen van het eiland.

“Mariniers boeken hun vervoer ter plekke, waardoor het aantal bussen per dag kan variëren, maar het is een belangrijke bron van inkomsten voor onze sector”, zegt Roig. In de haven staan bovendien foodtrucks klaar en een aantal bemanningsleden overweegt een bezoek aan het Burger Fest op het Son Fusteret-terrein in Palma, dat tot zondag duurt.

Toeristen en inwoners zijn onder de indruk van de aanwezigheid van het schip. Yavier, een marinier uit Puerto Rico, vertelt: “Ik zag het schip bij zonsopgang verschijnen, het was indrukwekkend.” Zijn collega Ken uit Tennessee vult aan: “Na maanden op zee is Palma echt een verademing.”

De economische impact is duidelijk zichtbaar: restaurants, bars en winkels melden een stijging van Amerikaanse bezoekers en uitgaven. Tegelijkertijd zorgt de aanwezigheid van het marineschip voor internationale aandacht voor Palma.

Veiligheid en waarschuwingen: geen plaats voor nieuwsgierigen

Maar niet iedereen is tevreden. Een uitgebreid veiligheidsteam, gecoördineerd door de Spaanse Nationale Politie en Guardia Civil, waakt over de operatie. En dat is geen overbodige luxe, zo luidt het. Op zondag hoorden recreatieboten een onheilspellende waarschuwing via luidsprekers: “You are entering a restricted area. You are ordered to leave the area and stay away from this vessel. If you do not comply, the United States may take defensive measures and your boat could be damaged.” Marines op het dek stonden paraat om in te grijpen.

Deze incidenten versterken de kritiek vanuit politieke hoek. Jesús Jurado van de linkse partij Podemos noemt de dreigementen “onacceptabel”. “Het is schandalig dat een nucleair aangedreven schip in onze baai ligt en burgers bedreigt,” stelt hij. Jurado roept de Spaanse regering op om toekomstige aanleg van dergelijke “doodsmachines” te verbieden. “Hun aanwezigheid maakt van Mallorca een militair doelwit. We zijn een eiland van vrede, geen militaire uitvalsbasis.”

Ook de timing van het bezoek draagt bij aan de bezorgdheden. Terwijl conflicten in Gaza en Oekraïne escaleren, staat de Gerald R. Ford symbool voor de Amerikaanse bereidheid tot wereldwijde interventies. Critici vrezen dat de Baai van Palma hierdoor een pion wordt in het machtsspel tussen grootmachten. Voorstanders wijzen daarentegen op de strategische waarde binnen de NAVO en de economische voordelen voor het eiland.

Symbool van macht en moderniteit

Terwijl de zon ondergaat over de Baai van Palma, blijft de USS Gerald R. Ford een fascinerend contrast: een technisch meesterwerk dat zowel bewondering als onrust oproept. Voor de bemanning is Palma een welgekomen pauze; voor Mallorca is de Ford niet enkel een economische stimulans maar tevens een confrontatie met de wereldwijde geopolitieke spanningen. Pep Carreño vat het samen in zijn fotoreportage: “Dit schip is een icoon van de toekomst – krachtig, efficiënt en indrukwekkend. Maar tegelijkertijd roept het vragen op over de identiteit van Mallorca: is het eiland een toeristisch paradijs, of wordt het een strategisch knooppunt?”

Op 8 oktober vertrekt het schip weer richting open zee. Tot die tijd blijft Palma in de schaduw van het schip, gevangen tussen economische voordelen, internationale machtspolitiek en vragen over de toekomst. Of dit bezoek de laatste keer is, of slechts het begin van een reeks, zal afhangen van de internationale verhoudingen en de keuzes van het eiland zelf.

Volg Business AM ook op Google Nieuws

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!