Binnen twee weken kan het plenair gestemd worden: het nieuwe Synatom-voorstel van de regering. Dat zet meteen het mes op de keel van Engie, de Franse eigenaar van de kerncentrales. Synatom is het fonds dat de afbraak van de Belgische kerncentrales en de berging van het nucleaire afval moet betalen.

• Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) werkt al langer aan een wetsontwerp, om de huidige regeling rond het opkuisen van het kernafval en de sloop van de kerncentrales, maar vooral de factuur daarvan, te regelen. De vorige regeringen hadden uitbater Engie wel verplicht om daar al een spaarpotje voor aan te leggen, maar de regels daarrond waren veel te soepel: Engie stak er geld in, maar leende dat vooral terug uit aan zichzelf. Niet bepaald een zekerheid dat op een dag de enorme rekening ooit betaald zou worden.
• De ramingen voor die kost van de berging en de opkuis zijn duizelingwekkend: meer dan 40 miljard euro, als eindafrekening, is nu het mikpunt. Daarvoor moet vandaag zo’n 13 miljard aanwezig zijn, rente doet in principe de rest, over tijd.
• Een nieuw wetsontwerp van Van der Straeten trekt de zaken strakker: niet meer uitlenen aan zichzelf, een betere controle op het beheer van het geld, en garanties dat het Synatom-fonds moet worden volgestort. Voor Engie niet helemaal comfortabel, en eigenlijk integraal deel van de onderhandelingen over de verlenging van de levensduur van de kerncentrales. De Franse energiereus zou immers graag willen dat de Belgische overheid mee in de uitbating van de twee overblijvende kerncentrales zou stappen: op die manier wordt de overheid dan mee verantwoordelijk voor de berging en afbraak van kerncentrales en afval.
• De klok tikt nu: de Commissie Energie in de Kamer keurde unaniem het wetsvoorstel goed, binnen twee weken komt het plenaire op de agenda, om definitief gestemd te worden. Als Engie nog iets wil forceren, moet er een deal gemaakt worden met het duo uit Vivaldi dat op dit moment met hen onderhandeld: premier De Croo en Van der Straeten.
• Overigens zijn de recente stappen van Rusland, waarbij de gaskraan naar steeds meer Europese landen wordt dichtgedraaid, alweer dramatisch op de Europese energiemarkt. Dat leidt tot forsere effecten: zowel Duitsland als Nederland hebben aangekondigd hun steenkoolcentrales opnieuw open te doen. CO2-afwegingen, ook voor de Duitse regering, mét groenen in de coalitie, moeten even opzij om iedereen gewoon van stroom te kunnen voorzien.
• In dat opzicht is er wat zenuwachtigheid, ook in regeringskringen, rond het oude standpunt van de MR: waarom niet meer dan twee kerncentrales openhouden? Want verschillende centrales in de VS, maar evengoed het Nederlandse Borssele, op enkele kilometers van de grens met België, bewijzen dat zelfs de oudste generatie kerncentrales, waartoe Doel 1 en 2 en Tihange 1 behoren, perfect nog tien jaar of meer verder kunnen bollen, als men dat wil. Alleen staat daar een ferm taboe van de groenen in de weg. “Maar misschien gaan we hier toch vroeg of laat naar moeten kijken”, zo is aan Vlaamse kant bij de liberalen te horen.
• Overigens is er ook met de beleggingsvoorwaarden van het Synatom-fonds iets vreemd aan de hand, zo merkte N-VA’er Bert Wollants op: dat fonds mag niet beleggen in energieprojecten van fossiele brandstof, maar ook niet in nucleaire projecten. Vreemd, omdat Vivaldi tegelijk wel 100 miljoen euro uittrekt om onderzoek te doen naar nieuwe, kleinschalige nucleaire reactoren.