Wat voorspeld was, gebeurde: de interne voorzittersrace van Open Vld wordt opgeschort, wat leidt tot felle reacties en vooral tweedracht. Statutaire klachten tegen de manier waarop het er werd doorgeduwd zullen volgen. Hoe raakt deze partij nog gelijmd?

In het nieuws: Open Vld stelt z’n voorzittersrace twee maanden uit.

Wat vooraf ging: Al maanden is Open Vld verscheurd over de te volgen koers. Zowat de hele Kamerfractie, met uitzondering van Patrick Dewael (Open Vld), drong aan op een paars-gele regering, waar men afgelopen weekend erg dicht tegen stond. Leider van die fractie is Egbert Lachaert, die zich ook kandidaat-voorzitter stelde.

• Lachaert stond de afgelopen maanden daardoor vaak lijnrecht tegenover Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten, die een grote voorstander van paars-groen bleek. Het partijbureau was de afgelopen maanden altijd duidelijk pro-Rutten, en pro-paars-groen, eerder dan voor paars-geel en Lachaert.
• Bart Tommelein, die zich nog voor Lachaert lanceerde als kandidaat-voorzitter, wilde altijd de consensus-kandidaat zijn en de ‘discussie intern overstijgen’. Maar zowat alle ‘Vivaldisten‘ of ‘paars-groenen’ binnen Open Vld steunen wel zeer openlijk Tommelein, Dewael en Bart Somers op kop.

Waarom dan dit uitstel? Nieuw is het allemaal niet. Maar grotere strategische overwegingen in heel het federale spel spelen een stevige rol.

• De discussie over het ‘uitstellen van de verkiezingen’ leeft al langer binnen Open Vld: sommigen (die later terugkomen in dit verhaal) opperden in december om Rutten haar termijn te verlengen, maar daartegen ontstond toen veel verzet.
• Het is een publiek geheim dat zowel de N-VA van De Wever als CD&V van Coens wat zaten te wachten op de verkiezingen bij hun blauwe ‘vrienden’: zij hoopten om met Lachaert een nieuwe partner te krijgen, die niet meer Open Vld ‘systematisch in de armen van de PS zou loodsen’.
• Die hoop mogen ze nu weer opbergen: Rutten blijft aan. ‘Voorlopig, maar wie weet hoe lang dat duurt? Alles is blijkbaar goed’, zo stelde een hoge Open Vld-bron gisteren bitter.

Is dit een blauwe ‘staatsgreep’ zoals sommigen zeggen? Wel, hoe is het allemaal gelopen?

• Vorige week al begonnen Els Ampe en ook de onbekende kandidaat Stefaan Nuytten aan te dringen op uitstel. Beiden maken weinig tot geen kans, maar hoe langer het feest duurt, hoe meer aandacht ze kunnen krijgen. Zo werd Ampe, na weken bittere campagne tegen het ‘establishment’, plots een bondgenoot van velen van hen.
• Want ook Luc Van Biesen, oud-parlementslid, schoot in gang: hij stuurde een emotionele brief rond om hartstochtelijk te pleiten voor uitstel. Van Biesen is een oude bekende van Dewael en Somers.
• Daarop rolde plots het initiatief verder, in volle hevigheid. Zowat iedereen in ’team Egbert’ gaat ervan uit dat achter heel de zet het duo Somers-Dewael zit. Zij hadden goed geteld en gerekend: in het partijbureau zou het wel kunnen geforceerd worden.
• In de hele discussie hield Rutten zich ondertussen bijzonder stil: zij wilde zo ‘correct en neutraal’ mogelijk de zaak benaderen, zo stellen bronnen op de Melsensstraat;
• Een sleutelrol was plots weggelegd voor Claire Ysebaert, de gewezen partijsecretaris. Die lanceerde persoonlijk al in december op het partijbureau het plan om de verkiezingen intern uit te stellen. Maar als voorzitter van het kiescomité werd hij uitgestuurd om de zaak in gang te zetten: hij polste alle kandidaten, en daaruit bleek dat enkel Lachaert tegenstander was van het stopzetten van de campagne.
• Verwonderlijk is dat niet: het momentum zit helemaal bij Lachaert, die zowat alle interne debatten wint als leden bevraagd worden, en de wind in de zeilen voelt. Inhoudelijk valt er bovendien wel wat te zeggen voor geen uitstel: zowat alle bedrijven wordt gevraagd om telewerk te installeren, en verder te doen, maar een partij kan dan niet z’n stemming elektronisch laten lopen?
• Het tegenargument: Open Vld ging zo’n 100 computers installeren lokaal in Vlaanderen, waar mensen zouden kunnen gaan stemmen, vooral ouderen die zelf niet via een toestel hun stem konden uitbrengen.

De versnelling: De afgelopen 24 uur ging het dan plots in crescendo:

• Ysebaert stelde letterlijk vast dat er geen consensus was, adviseerde handig vanuit het kiescomité om de stemming niet uit te stellen, maar onderstreepte vooral dat dat comité niet bevoegd was. En toen, de cruciale vraag: wie was dan wel bevoegd? Het partijbureau, volgens Ysebaert zijn advies.
• Dat wordt beaamd op de Melsensstraat: het partijbestuur is bevoegd, zo stelt men daar. ‘Dit is een politieke beslissing.’
• Dat werd in de uren voor de stemming fel bevochten: de statuten van Open Vld wijzen naar de partijraad, een veel breder orgaan waarin veel meer steun voor Lachaert zou zijn, als verantwoordelijk om verkiezingen te organiseren.
• Het maakte mensen bijzonder bitter: ‘Liberalen die hun eigen statuten niet respecteren, die het proces van een verkiezing met de voeten treden?’ Sommigen in het kamp van Lachaert, parlementsleden, dreigden ‘hun lidkaart terug te sturen’. Hoe dan ook zal er een procedure volgen voor de statutaire commissie: verschillende mensen waren vastberaden klacht in te dienen.
• Maar ondertussen organiseerde de kabinetschef van Rutten een elektronische stemming. Die liep zoals verwacht slecht af voor Lachaert: 26 leden van het bureau stemden, 18 voor uitstel van de interne verkiezingen, 8 ware tegen het uitstel, 4 stemden niet. Rutten zelf onthield zich.
• Lachaert stond schaakmat: hij wil niet de vuile was buitenhangen, en hield z’n mond. Vraag is of deze zet niet straks terugkomt in het gezicht van diegenen die het momentum uit de campagne van de fractieleider wilden halen: fraai was het andermaal niet. Een golf van reacties bij de leden, vaak bijzonder boos, bereikte het team van Lachaert.

Belangrijk om weten: Onschuldig is het natuurlijk niet, dat uitstel. In politiek is het vaak overleven voor 24 uur. Rutten weet ondertussen als geen ander dat een kat negen levens heeft, maar een politicus misschien ook wel: zij zit ondertussen toch nog steeds in de Melsensstraat. De politieke opportuniteit van de coronacrisis is door de Open Vld-top al ten volle benut op die manier: eerst door een voor hen quasi-perfecte regering te vormen, en nu door nog steeds de greep op de partij te houden. In onzeker coronatijden is elke timing daardoor relatief: zal in twee maanden er wel een verkiezing bij de liberalen gehouden kunnen worden? Wait and see.