Conner Rousseau en zijn partij Vooruit staan onder druk. Zowat elke partij schiet met scherp op de Vlaamse socialist, nadat hele citaten met racistische en aangebrande uitspraken uit het proces-verbaal lekten. Daarbij is er kritiek van uitgerekend Vlaams Belang, maar evengoed van cd&v en van Groen, waarbij de partijvoorzitter telkens in het offensief ging. Rousseau krijgt daarbij misschien niet zozeer electoraal klappen, maar verliest veel moreel kapitaal bij de media en vooral andere partijleiders. Daar springt de PS, zijn zusterpartij nochtans, helemaal op: zij eisen andermaal “excuses”, maar ook “concrete daden”. Het valt moeilijk die aanval niet in het licht te zien van een bredere strijd, die er onvermijdelijk zit aan te komen tussen Rousseau en Paul Magnette (PS): wie is straks de baas, de morele leider ook, van de socialistische familie?. Die laatste wordt meer dan waarschijnlijk straks de grootste in de Kamer. En dus is er de onvermijdelijke vraag: wie claimt dan het premierschap? “De spanning op de lijn tussen Vooruit en PS is al veel langer aanwezig op ideologisch vlak, nu komt ze naar de oppervlakte”, zo is bij de groenen te horen.

Met bijdragen van Emmanuel Vanbrussel.

In het nieuws: Rousseau krijgt langs alle kanten klappen. 

De details: Dat zijn partijgenoten gisteren in de Kamer wegliepen van de camera, van vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit) tot fractieleider Melissa Depraetere (Vooruit), onderstreepte het beeld van een partij in crisis. Nu worden Jinnih Beels (Vooruit) en Freya Vanden Bossche (Vooruit) vooruit gestuurd, om toch te sussen. 

• Het was een wat knullige scène, gisteren in de late namiddag in de Kamer: aan de deuren van het halfrond stond oud-voorzitter Wouter Beke (cd&v) wat te keuvelen, toen plots Vooruit-vicepremier Frank Vandenbroucke naar buiten kwam, de gang in. “Frank, er is hier een cameraploeg die u zocht”, stelde Beke collegiaal. Vandenbroucke keek even op, zei “Ah neen”, en draaide zich spoorslags om, terug het halfrond in, waar reporters niet mogen komen. “En ik die dacht dat jullie hem vragen wilden stellen over een nieuw wetsvoorstel?”, stelde Beke wat verbouwereerd aan de journalisten: “Ben ik dan toch wat naïef?”
• Vandenbroucke was niet de enige Vlaamse socialist die zichtbaar onhandig omging met de camera’s: onder meer ook de fractieleider Melissa Depraetere en een paar Kamerleden van Vooruit liepen zichtbaar weg van de camera’s van VRT en VTM. Van een coördinatie in de communicatie was geen sprake bij de Vlaamse socialisten, behalve wat paniekerige reacties: een blunder in de anders zo strakke communicatie-machine van Rousseau. 
• Finaal kwam Depraetere dan toch een paar woordjes zeggen, op de trappen van de Kamer: “Wij hebben er al over gecommuniceerd, Conner heeft zijn excuses aangeboden, dat is zeer duidelijk, daar is niets aan veranderd, het waren foute uitspraken. Er zijn nu straffen uitgesproken, Conner zal al die sancties uitvoeren.” Het volstond niet om de storm te doen liggen.
• Vandaag komt dan het Antwerpse kopstuk Jinnih Beels, die zelf meermaals het slachtoffer werd van racisme als agent, ook door collega’s, in Het Laatste Nieuws haar voorzitter voluit verdedigen.
  • “Weet u hoe vaak ik in mijn carrière als flik uitgescholden ben voor ‘bruine aap’? Maar er is wel een nuance. Niet elke mens méént dat ook, dat is vaak een eerste emotionele reactie om snel te kunnen kwetsen. 
  • “Dat is iets anders dan iemand die dag in, dag uit racistische klap verkoopt. En ik kan met het hand op het hart zeggen, ik ken hem ondertussen toch wel redelijk goed: Conner is géén racist.”
  • En nog meer: “Hebben wij allemaal zelf niet eens onaanvaardbare uitspraken gedaan? Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen. Ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat men de afgelopen maanden een zondebok zocht om te besmeuren met pek en veren.”
• Beels en morgen ook Freya Van den Bossche in diezelfde krant voor een weekendinterview (“Je zet niemand na het huisvuil bij één fout”) nemen dus de defensie op van hun voorzitter, zij zijn dan ook tot lijsttrekker gebombardeerd door Rousseau. Bij Vooruit zit men midden in het proces van de lijstvorming, en daarin is de voorzitter behoorlijk almachtig: als er al dissidentie zou zijn, of intern ongenoegen over de uitspraken van Rousseau, komt die nu zeker niet naar boven.
• De enige van Vooruit die zich voorlopig kritisch uitsprak, is senator Bert Anciaux (Vooruit), maar die is fin de carrière, en nam al eerder afstand van Rousseau. 
• Onder meer de familie Tobback toonde zich wel al als publieke beschermers van de gecontesteerde voorzitter: vader Louis Tobback had het erover “dat we in het diepst van onze gedachten toch allemaal een beetje racist zijn”. Zoon Bruno krijgt straks  normaal gezien het Europees lijsttrekkerschap, om ook voor een deel de knoop in Vlaams-Brabant te ontwarren. Kind van de rekening zou dan Kathleen Van Brempt (Vooruit) zijn, die naar plaats twee op de Europese lijst moet: toch een pak minder zeker om verkozen te worden. 

Genoteerd: Dodelijke reacties van zowat alle andere voorzitters. 

• Terwijl men intern bij Vooruit de wonden likt, krijgt Rousseau de volle laag van zowel links als rechts. De analyse bij de andere partijen intern is verdeeld, als het over electorale gevolgen gaat: bij Groen vermoedt men dat binnen een aantal maanden de klap in de peilingen zal volgen, bij N-VA schat men de schade bij de kiezer veel minder voor de socialisten, “de gemiddelde Vlaming is niet de redactie van De Morgen of Knack.” Beide publicaties leken gisteren aan te dringen op het ontslag van Rousseau.
• Voor de camera’s of microfoons reageerde iedereen vernietigend. Bij Groen kwam co-voorzitter Nadia Naji speciaal naar Villa Politica, om daar uit te halen. “Deze nieuwe onthulling toont dat het toch nog erger was dan we aanvankelijk dachten. Ik hoop dan ook dat dit sentiment niet breed gedeeld wordt binnen de partij Vooruit”, zo haalde ze uit naar het stilzwijgen bij de socialisten. 
• Maar ze maakte het meteen ook tot een kwestie van moreel krediet, dat Rousseau heeft verspeeld in de “strijd tegen extreemrechts”. Uitgerekend deze week had Vooruit die ingeroepen, bij de voorstelling van Van den Bossche als lijsttrekker. “We mogen niet toegeven aan extreemrechtse of conservatieve krachten die terug naar de middeleeuwen willen”, zo stelde Rousseau dinsdag nog. “We zijn een bondgenoot kwijt in de strijd tegen racisme”, zo poneerde Naji stellig. “Nochtans kunnen we alles en iedereen gebruiken om een dam op te werpen tegen extreemrechts.”
• Eenzelfde geluid bij Sammy Mahdi, voorzitter van cd&v, die het stilzwijgen van de Vooruit-kopstukken hekelde, in De Standaard: “Er wordt niet eens meer gereageerd op onversneden racisme en aanzetten tot geweld puur omwille van hoe iemand eruitziet of hoe zijn haar ligt. Meer zelfs, ook Louis Tobback stelt dat alle Vlamingen racisten zijn.” 
• En ook Mahdi riep de strijd tegen racisme in, “ik ben in de politiek gestapt om hier tegen te strijden”, om Rousseau moreel bankroet te verklaren: “Als je niet past binnen het beeld van de socialistische kopman, kan er blijkbaar worden opgeroepen om op u te kloppen.”
• Op links had eerder PVDA al heel fors de uitlatingen van Rousseau veroordeeld. Op rechts marcheerde ook Tom Van Grieken (Vlaams Belang) opvallend genoeg naar de tv-camera’s. “Racistische uitspraken kunnen niet door de beugel. Pleiten voor geweld op basis van huidskleur is meer dan een brug te ver. Conner Rousseau heeft ook een vriendin seksueel aangeprezen en deed aan fat shaming. Het is wel wat, hé”, zo somde hij het allemaal op. 
• “Ironie is dood”, reageerde Egbert Lachaert (Open Vld) op X, terwijl Meryrem Almaci (Groen) het “ronduit surrealistisch” noemde, dat uitgerekend Van Grieken ging reageren.
• De Vlaams Belang-voorzitter had wel een andere insteek dan de partijen op links. Hij ging fors door op het feit dat “een kwestie van twee maten en twee gewichten was”: ook Dries Van Langenhove, voormalige Kamerlid voor Vlaams Belang, kreeg immers een gerechtelijk onderzoek over racisme aan z’n been. “Dat was voor humoristisch bedoelde memes die hij niet eens zelf had gemaakt, dit gaat over echte uitspraken. Maar Van Langenhove moet naar de rechter, een socialistische voorzitter komt ervan af met een vermaning en verplichte therapie.”
• Daarbij nam Van Grieken bijzonder veel aanstoot aan die opgelegde ‘straf’ van de rechter: “Psychologische therapie omwille van een mening? Dat zou ik nooit aanvaarden voor mezelf. Wij leven precies meer en meer in communistisch Rusland, met gedachtenpolitie.”
• En ook N-VA-voorzitter De Wever noemde de uitspraken “vanzelfsprekend dom en volstrekt ongepast”, maar nam vooral bijzonder veel aanstoot aan de manier waarop het gerecht omgaat met de hele zaak. Een gerechtelijke vervolging van zulke domheid noemt hij “grotesk”, het gerecht wordt volgens hem “steeds meer gemoraliseerd”, “terwijl vrijheid van meningsuiting zo beperkt wordt”.

De belangrijkste reactie: De PS-machine schoot plots met scherp op Rousseau. Daar speelt meer.

• “Geen commentaar”, kwam er van Paul Magnette (PS), terwijl zowat iedereen bij de Franstalige partijen vol ongeloof reageerde op de citaten uit het PV dat opgemaakt is over Rousseau. Het leek daar alsof men, ook in de media, voor het eerst in het hele verhaal rolde, rond het café-incident van de Vooruit-voorzitter.
• Opvallend genoeg was het tegelijk de PS die de kraan het felst opendraaide. Want daar trok Ahmed Laaouej, de fractieleider van de PS in de Kamer, wél naar de camera’s, om er Rousseau de levieten te gaan lezen:
  • “Dit is afschuwelijk en onwaardig voor iemand die zichzelf progressief noemt.”
  • “Het is een expliciete vorm van racisme die mijlenver afstaat van het socialisme. Dat Rousseau dronken zou zijn geweest, verandert daar echt niets aan.”
  • “Alle mensen met een afkomst zoals de mijne, met een vader die uit het buitenland kwam, zijn geschokt door deze uitspraken.”
  • “Rousseau moet zich bijkomend excuseren en hij moet tonen dat het hem menens is met de strijd tegen het racisme. Een bezoek aan de Dossin Kazerne is zeker nuttig, maar we verwachten concrete daden.”
• Dat de PS zo fel reageert, en de zusterpartij eigenlijk zelfs een ultimatum geeft, verbaast weinigen in de Wetstraat. In de wandelgangen komt dezelfde analyse terug: hier speelt meer dan de plotse verontwaardiging van hun kopman in de Kamer.
• Niemand is vergeten hoe bij Vivaldi het finaal niet de grootste partij en de kopman Paul Magnette was, maar wel Alexander De Croo (Open Vld) van een veel kleinere partij, die met het premierschap ging lopen in 2020. Dat gebeurde omwille van meerdere redenen, onderlinge veto’s soms, maar vooral toch ook omdat Magnette niet de nodige steun van het linkerkamp kreeg: niet van de groenen, maar ook finaal niet echt van Vooruit.
• Los van het electorale is er de component van persoonlijkheid, reputatie en charisma, en van de relaties en de omgang met de andere partijvoorzitters. En daar bleek De Croo toch hoger te scoren dan Magnette, destijds in de nazomer van ‘20. De vraag is daarbij nog altijd pertinent: was dat wel de juiste keuze voor Vivaldi in het geheel?
• Tegelijk ziet iedereen wat de peilingen ook zeggen: de socialisten gaan de grootste worden in de Kamer, zoals de kaarten nu liggen. De PS zal stand houden, met rond de 20 zetels, terwijl Vooruit een hele forse sprong kan maken, en ook wel in de buurt van 20 zetels kan eindigen. En dan komt onvermijdelijk opnieuw de vraag: wie maakt aanspraak op het ultieme leiderschap, van de regering, van het land?
• Daarbij geldt als publiek geheim dat zowel Magnette als ook Rousseau wel ambities hebben en lonken naar de Zestien. Door nu zo’n oplawaai uit te delen, knapt Laaouej alvast een deel van het vuile werk op, voor Magnette. Want kan iemand met zo’n palmares nog een geloofwaardig premier zijn, voor de linkerzijde, kleeft nu voortaan als vraag aan Rousseau.
• Onderliggend sluimert er hoe dan ook meer dan puur persoonlijke ambities. Want meerdere coalitiepartners wijzen er op dat binnen Vivaldi er wel degelijk meermaals ruis zat op de lijn tussen PS en Vooruit: “Wat Vandenbroucke allemaal verdedigde, dat was bij momenten tenenkrullend voor PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne en zijn partij”, zo is bij een liberale bron te horen. 
• Bij de groenen zijn ze nog explicieter. Een hoge bron: “PS en Vooruit hebben binnen de coalitie altijd de interne spanningen naar ons proberen te exporteren. Naar de vakbonden toe waren wij altijd ‘de fout’, was het zogezegd “onze schuld, omdat wij niet genoeg steunden”. Terwijl zij het intern gewoon systematisch niet eens waren, tussen beiden. Vandenbroucke gaat gewoon constant op een rechtsere lijn, hij zoekt nog altijd die fameuze “derde weg” met de liberalen en De Croo na al die jaren. Dat komt, naarmate de verkiezingen dichter komen, steeds meer naar boven.”

Vandaag beslist: De nieuwe staatsbon wordt geen ‘wapen tegen de banken’ meer: geen fiscale korting en looptijd op 5 en 8 jaar.

• Vanmorgen al gepasseerd op de kern: de nieuwe staatsbon. Normaal is dat routine, de federale overheid geeft met de regelmaat van vier keer per jaar zo’n waardepapier van de overheid uit. Maar de minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) slaagde er bij de vorige uitgifte in om van die staatsbon een heus campagnemiddel te maken om banken concurrentie aan te doen op het klassieke spaarboekje.
• Hij kwam immers met een uiterst korte termijn van één jaar op de staatsbon, plus een interessante rente, en vooral een korting in de taksen die op de winst betaald moeten worden, die fameuze ‘roerende voorheffing’. Daardoor kon Van Peteghem finaal een nettorendement aanbieden van 2,81 procent. En dat deed wel wat geld verschuiven: er was zo’n 8 miljard nodig voor de overheid, maar die haalde in één klap 22 miljard euro op, dat grotendeels van de spaarboekjes kwam.
• Meteen was de reactie zeer positief bij velen: Van Peteghem, die tot dan een eerder grijs parcours als minister reed, steeg ook flink in de peilingen. Een nieuwe staatsbon, die de minister vorige week aankondigde, zet meteen de zaken wel op scherp, intern bij Vivaldi.
• Iedereen keek dus uit naar de nieuwe uitgifte: kwam er terug zo’n ‘stunt’ na het vorige overdonderende succes? Niet dus: Van Peteghem zelf kondigde nu aan dat de nieuwe staatsbons een looptijd van 5 tot 8 jaar hebben, plus ook geen korting meer in de roerende voorheffing. Die zal 30 procent bedragen, het normale tarief. 
• Zo is meteen binnen Vivaldi een lastige discussie vermeden. Op links ergerden de groenen en socialisten zich toch aan het “fiscale cadeau” bij de vorige staatsbon, dat via de korting in de roerende voorheffing gegeven werd. Uit cijfers van de banken bleek immers dat vooral de grotere vermogens, mensen die meer dan 250.000 euro hebben, massaal intekenden op de staatsbon. 
• Kleine vermogens deden dat veel minder, zo argumenteerden ook de banken. In cd&v-kringen ontkrachtte men dat wel: doordat er zo veel is ingetekend, zijn dat heus niet enkele de rijken, maar zowat heel de middenklasse, was en is nog altijd de redenering daar. 
• Maar voor de socialisten en groenen dus niet meteen een operatie die voor herhaling vatbaar was: zo’n staatsbon met fiscaal cadeau. Dat gaven zowel Groen als Vooruit in de Kamer ook al te kennen. Zij willen nog altijd vooral eigenlijk een heus wettelijk kader, om de banken onder druk te zetten een verplicht minimum rendement te geven, ten opzichte van de rente die de ECB hanteert. Maar dat zien de liberalen en ook cd&v helemaal niet zitten, binnen de coalitie.
• Maar ook langs rechts was men niet bepaald enthousiast voor een nieuwe, soortgelijke staatsbon. Daar wees de MR er al fijntjes op dat die ‘stunt’ van Van Peteghem toch een aantal kleinere spaarbanken in problemen bracht. En, dat er zo ook veel te veel geld is opgehaald.
• Maar het belangrijkste argument: het Agentschap van de Schuld, dat de staatsbons moet inschatten, had eigenlijk aangegeven dat een korte looptijd deze keer niet de beste optie was. 

Om te volgen: Engie is het alweer hard aan het spelen met Vivaldi.

• De finale onderhandelingen over een groot nucleair akkoord tussen de Franse energiereus Engie en de Belgische regering zijn nog steeds niet afgerond. Wel zijn de grote lijnen bekend: de twee jongste centrales blijven open, én er is een plafond op de kostprijs van het afval.
• Engie, de Franse uitbater van de Belgische kerncentrales, acht het niet realistisch om nog meer kernreactoren open te houden dan de twee die afgesproken zijn met de federale regering. Dat zou betekenen dat de forse afbouw van kernenergie in ons land op korte termijn onomkeerbaar is. De top van Engie zette in de marge van een bezoek aan de thermische centrale van Flémalle bij enkele media die visie op de Belgische kerncentrales nog eens op scherp. 
• Het is niet de eerste keer dat de CEO van Engie België, Thierry Saegeman, het keihard speelt, en daarbij de waarheid geweld aandoet: in de Kamer verklaarde hij de afgelopen jaren bij hoorzittingen ook dat het “te laat was” om die twee jongste centrales open te houden.
• België kende decennialang zeven reactoren in twee kerncentrales, het Vlaamse Doel (vier reactoren) en het Waalse Tihange (drie reactoren). Samen waren ze goed voor zowat de helft van de Belgische elektriciteitsproductie. De veelbesproken ‘scheurtjescentrales’ Doel 3 en Tihange 2 gingen recentelijk dicht. Dat betekent dat België het vandaag met vijf kernreactoren moet stellen.

• De drie oudste reactoren uit 1975 (Doel 1 en 2, Tihange 1) gaan volgens de wet op de kernuitstap dicht in 2025, relatief binnenkort dus. De twee jongste reactoren uit 1985, Doel 4 en Tihange 3, kregen na een hard bevochten deal tussen de federale regering en Engie een verlenging van 10 jaar en blijven open tot 2035.
• Maar er gaan al enige tijd politieke stemmen op om meer kernreactoren open te houden dan alleen Doel 4 en Tihange 3, wat ook een thema kan worden in de verkiezingscampagnes voor 2024. Dat scenario noemen Engie-CEO Catherine MacGregor en Engie Electrabel-baas Thiery Saegeman nu al “onrealistisch”. 
• De vraag is of ze straks nog echt de lijnen uitzetten, of dat misschien zelfs doelbewust niet meer willen: er wordt immers een nieuw juridisch vehikel opgestart, met nog maar 50 procent Engie meer en de rest de Belgische overheid, om Doel 4 en Tihange 3 te beheren. Maar dat vehikel, dat de Belgische staat en dus de politiek mee controleert, heeft straks nog wél zin in het nucleaire. Engie, dat globaal een heel andere strategie heeft en enkel in België nog kerncentrales heeft, kan er dan uitstappen. 

• Op een heropstart van de ‘scheurtjescentrales’ Doel 3 en Tihange 2 hoeft men tegelijk effectief niet te rekenen, omdat de nucleaire brandstof er is verwijderd, zegt Saegeman. De geschiedenis van veiligheidsproblemen van beide reactoren zijn een bijkomend negatief argument.
• De drie oudste reactoren zullen in 2025 dan weer de kritische leeftijd van vijftig jaar bereiken. “Met de huidige veiligheidsvoorschriften zien we niet hoe we die kunnen verlengen”, verklaarde Saegeman in Flémalle. Dat is behoorlijk in tegenspraak met wat onder meer in de VS of zelfs in Nederland gebeurt de laatste jaren: daar blijven oude centrales van die generatie wel degelijk nog tientallen jaren open. 
• De essentie voor Engie is wel duidelijk. De verlenging met tien jaar, waarover in juni een akkoord is gesloten met de federale regering, is nog steeds niet helemaal in kannen en kruiken. Engie wil in een wet laten betonneren dat een volgende regering geen extra belastingen invoert of de nucleaire deal terugschroeft, zo meldt De Tijd. Spijkerharde garanties dus, zoals altijd, voor Engie ook maar iets wil toegeven. Al is het maar de vraag of zoiets haalbaar is: elke nieuwe legislatuur kan wetten van de vorige wijzigen, daar valt niets tegenin te brengen.

Ook genoteerd: PVDA kiest voor vaste waarden in Antwerpen.

• Terwijl bij de socialisten nu Jinnih Beels als lijsttrekker voor de Kamer vastligt, naast Caroline Gennez (Vooruit) voor het Vlaams Parlement, besliste ook N-VA deze week dat het Jan Jambon (N-VA) uitspeelt voor het Vlaams Parlement en Bart De Wever (N-VA) voor de Kamer. Daar komen nu ook de namen van Peter Mertens PVDA voor de Kamer en Jos D’Haese (PVDA) voor het Vlaams Parlement nog bij.
• Een verrassing is dat allerminst: Mertens is al jaren de man die aan de kar trekt, al werd hij deze legislatuur wel vervangen door de meer charismatische en ook wat dogmatischere Raoul Hedebouw als nationale voorzitter.
•  D’Haese is dan weer deel van een PVDA-dynastie: hij is de zoon van Mie Branders, dokter bij Geneeskunde voor het Volk en jarenlang gemeenteraadslid in Antwerpen. Hij maakte als fractieleider in het Vlaams Parlement zijn opgang.
•  PVDA rekent wel op een stevige score in 2024: de partij hoopt in de grootste kieskring van het land, Antwerpen, maar liefst zeven Parlementsleden binnen te halen. Dat moeten dan vier zitjes voor het Vlaams Parlement, en drie voor de Kamer worden. Dat zou meteen een heel pak extra communisten in het Parlement moeten opleveren: in totaal wil PVDA nationaal op bijna 20 Kamerzetels eindigen.
• Met Vlaams Belang erbij, die ook op ruim 20 zetels mogen mikken, duwen beide extremen dan de rest samen, in bonte coalities waar dan zowat iedereen in moet, in het centrum. Dat is ook de prognose die al her en der hoorbaar is, bij kabinetschefs van zowel oranje als blauwe kleur: “Ach, we zijn er volgende keer toch hoe dan ook weer terug bij.” (cv/ddw)