Ongezien: zowel in november als december gaan de vakbonden bij de NMBS twee keer 48 uur aan een stuk staken. Een ongeziene sociale oorlog, met een aanleiding die toch wel tekenend is. Alles draait om de opstarttijd die treinbegeleiders krijgen: nu is dat 20 minuten. Daarbij moesten tot nu twee smartphones worden gesynchroniseerd, om tickets te controleren, maar die worden door innovatie vervangen door één en hetzelfde toestel. Het gevolg: de directie stelde voor de opstarttijd met 5 minuten in te korten, tot 15 minuten. De vakbonden weigeren die “verkapte productiviteitsverhoging” en gooien er nu dus radicaal het blok op. Die sociale onrust krijgt meteen vertakkingen tot in de Wetstraat. In de Kamer kwam bevoegd minister Georges Gilkinet (Ecolo) pleiten voor “alle kansen voor de sociale dialoog”, maar gingen PVDA én PS helemaal aan de vakbondskant staan. Open Vld had het dan weer over “de werkende mens die de speelbal van de vakbonden wordt”, en haalde fel uit. De balans voor Gilkinet bij het spoor oogt zo toch maar mager.

In het nieuws: 5 minuten afdoen van de opstarttijd, is een “no go” voor de spoorbonden.

De details: Dat de macht van de bonden bij de NMBS zeer ver gaat, is algemeen geweten. Men strijdt nu openlijk tegen “productiviteitsverhogingen”, en legt zo met twee 48-urenstakingen alles plat. 

• Slecht betaald zijn de treinbegeleiders in België niet: een beginnende werknemer bij de NMBS op die dienst, verdient (door weekend- en avondwerk uiteraard) al snel evenveel als een leerkracht in het middelbaar onderwijs in Vlaanderen met pakweg 20 jaar anciënniteit. Niet de zwakste beroepsgroep in de samenleving dus. 
• Maar bij het spoor staan ze op hun achterste poten, over een nieuwe hervorming die de NMBS-directie wil doorvoeren. Alles draait daarbij rond de zogenaamde ‘opstarttijd’ die treinbegeleiders krijgen voor ze effectief aan een rit beginnen. Nu is dat, van aankomst op het depot tot vertrek van hun trein zo’n 35 minuten. Daarbij zit het digitaal inlezen van de orderboeken en het synchroniseren van de twee digitale toestellen waarmee tickets worden gecontroleerd. Daarvoor rekent men 20 minuten. Dan is er nog het effectief tot aan de trein stappen, met 10 minuten maximum. Daarbij zit ook een marge van 5 minuten, om reizigers te helpen.
• Dat hele proces is de afgelopen jaren fors gedigitaliseerd, de directie wil nu de allerlaatste papieren documenten wegwerken. En nu gaat de NMBS ook logischerwijze die twee smartphones vervangen door één toestel. Gedaan met synchroniseren dus, wat makkelijk minuten winst moet opleveren. 
• Dat was ook het idee van de directie, die in een ultiem voorstel 5 minuten van de opstarttijd wilde doen, en binnen 2 jaar effectief tien minuten. De vakbonden reageerden als een stier op een rode lap: al die nieuwe smartphones zijn er nog niet. Ze wezen dat voorstel af, en gaan nu staken. 
• Er speelt daarbij natuurlijk wel wat meer dan enkel die 5 minuten opstarttijd. Zo worden meer dan 200 mensen verplaatst van werkplek, van kleinere rangeerstations naar grotere steden. Ook dat zet kwaad bloed.
• Daar komt bij dat in de cao die vorig jaar was afgesloten tussen vakbonden en directie bij de NMBS geen “productiviteitsverhogende maatregelen” meer zouden komen: die belofte dachten de bonden zwart op wit te hebben. Zij zien in die schrapping van 5 minuten manifest zo’n maatregel. 
• Meteen reageren ze enorm fors: twee keer 48 uur lang gaan staken is heel fel. Maar de bonden wijzen erop “dat het ongenoegen nog nooit zo groot is geweest op de werkvloer”, zo staat in De Tijd.

Waar dit om gaat: Bij alle grote bedrijven en zeker bij de overheid, radicaliseert de vakbond.

• Vandaag houdt de NMBS-top de ultieme verzoeningsvergadering met de spoorbonden. Daarop zette minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) alle hoop, gisteren bij z’n tussenkomst in de Kamer: “Ik wil dat overleg alle kansen geven en hoop echt op een akkoord.”
• Daar tegenover stonden zowel PVDA als PS, die fel van leer trokken tegen de minister.
  • “Ik ben zelf déléguée geweest en ik kan u zeggen dat mensen niet zomaar staken. Er zijn zeer veel druppels nodig vooraleer de emmer overloopt”, zo haalde Maria Vindevoghel (PVDA) uit. 
  • Maar evengoed was er meerderheidspartij PS, die op de vakbondslijn ging: “De situatie was een jaar geleden al ernstig en is alleen maar erger geworden. De cheminots staan nog altijd onder druk, de vraag om hogere productiviteit wordt maar hoger. Men moet altijd meer doen, met minder”, zo stelde Laurence Zanchetta (PS)
• De kans dat Gilkinet gelijk krijgt en er alsnog iets uit de bus valt in dat ultiem overleg vandaag, is klein: de vakbonden willen over die 5 minuten niet plooien. Daarbij gaat het om het principe, nadat vorig jaar in feite een “verbod op productiviteitsverhoging” is opgelegd aan de directie via de cao: een veelbetekenend element in de hele discussie.
• De vakbonden spreken systematisch van een ‘Ryanisering’ van hun bedrijf: bij die low cost luchtvaartmaatschappij is de opstarttijd niet meer meegerekend, het werk begint in het toestel. Men vreest dat ook de NMBS finaal dat op haar treinen zal willen invoeren.
• Maar tegelijk is de waarheid dat zeker de basis, maar steeds meer ook het middenkader, en zelfs de top van de (overheids-)vakbonden te maken heeft met infiltratie vanuit de PVDA-PTB. Die partij zet systematisch in op vakbondswerking, en heeft met de peilingen de wind in de zeilen. Het zet druk op de bonden om zich radicaler op te stellen, en het klassieke overleg tussen vakbonden en werkgevers, in het zogenaamde ‘Reinlandmodel’, waarbij men op lange termijn relaties opbouwt, staat steeds meer onder druk. 
• De PVDA’ers hebben immers geen enkele zin om het succes daarvan aan te tonen: zij zien het syndicalisme vooral als een deel van de ‘klassenstrijd’, om finaal een andere soort maatschappij te bouwen. Dat zeker de socialistische vakbond ABVV meer en meer donkerrood kleurt, bewijzen alle laatste onderhandelingen bij IPA’s, de nationale interprofessionele akkoorden. Ofwel keurt men die deals finaal af, ofwel raken ze er met gegoochel in stemmen toch nipt door.

De essentie: Voor de groenen blijkt ‘het spoor’ geen onverdeeld succes. 

• Ecolo wilde absoluut de NMBS bij zich: eerder ongebruikelijk werd het uit de portefeuille van Overheidsbedrijven (bij de groene vicepremier Petra De Sutter) gehaald, om terecht te komen bij Ecolo-vicepremier en minister van Mobiliteit Georges Gilkinet.
• Die werpt zich op als grote verdediger van ‘zijn’ NMBS, zeker in de centen: bij elke begrotingsronde of andere investering eist hij systematisch een deel van de koek. Nog bij de aanslagen in Brussel, waarbij twee Zweden vermoord werden, wist Gilkinet finaal vorige zaterdag op de kern ook een versterking van de spoorpolitie uit de brand te slepen: niet meteen gerelateerd aan het dossier, maar de ‘dada’ van Ecolo, het spoor.
• Het valt op dat Gilkinet daarbij ook de grote woorden én beloften niet schuwde: hij zou van de NMBS een soort modelbedrijf maken, dat een echte reclame voor het openbaar vervoer moest zijn. In de coalitie krijgt hij daarover van regeringspartners al langer binnenskamers kritiek: “Hij bouwt luchtkastelen”, is bij een vicepremier te horen.
• Zo is het na drie jaar Vivaldi de vraag of de partij electoraal zoveel plezier zal beleven aan hun paradepaardje NMBS. Want de cluster van overheidsbedrijven rond het spoor blijft een logge, bijzonder moeilijk te keren tanker. Ondanks de miljoenen meer aan budgetten, blijven een pak reizigers ontevreden over de service. En in het vrachtvervoer dreigt nog een financieel lijk uit de kast te vallen, met de onvermijdelijke redding van Lineas, het vroegere B Cargo.
• In de Kamer verwoordde Marianne Verhaert (Open Vld) het plastisch: “Als men graag iedere dag voor verrassingen komt te staan, moet men inderdaad de trein nemen. Vandaag de dag is het meer en meer een surprise als een trein opdaagt. De communicatie daarrond is nul. Vertragingen en afschaffingen zijn dagelijkse kost. In een pennentrek wordt bijvoorbeeld van de trein Gent-Dampoort, een piekuurtrein, een nachttrein gemaakt”, zo haalde ze uit naar Gilkinet. 
• De staking die er nu bovenop komt, met twee keer 48 uur, doet de liberalen in crescendo gaan: “Zijn sommigen uit het oog verloren dat de NMBS er is voor de pendelaar, voor de reiziger, voor de werkende mens, en niet voor de vakbonden?” Daarbij drukken ze op de “gegarandeerde dienstverlening”: daardoor is de NMBS wettelijk verplicht om toch één derde van de treinen te laten rijden. Vraag is of men dat bij dergelijke grote stakingen nog gedaan krijgt. Ook daarbij zal op de stakingsmomenten in november en december iedereen vooral richting Gilkinet kijken. 

Genoteerd: In Zwijndrecht beslecht een dramatische stemming in de gemeenteraad de fusie met Beveren en Kruibeke. Groen is haar enige sjerp kwijt, Vlaams Belang wat raadsleden.

• Woest zijn ze bij Groen op cd&v. Niet alleen in Zwijndrecht zelf, waar de Groene burgemeester André Van de Vyver het heeft over “de jaren dertig” , “rechtse leiders die gewoon ons progressief en sociaal beleid willen nekken”, en het een “Anschluss” noemt, een verwijzing naar Oostenrijk dat in 1938 bij nazi-Duitsland aansloot. Op Radio 1 mocht de man in het radionieuws de hele ochtend zijn politieke tegenstanders “uitschot” noemen, zonder wederwoord. 
• Nationaal viel covoorzitter Jeremie Vaneeckhout keihard cd&v én N-VA aan: “Kom nooit meer af met ‘volkswil’, ‘autonomie’ of de Chinese muur. Dit is onverdedigbaar. Alles voor de macht. Echt alles. Geen enkele morele grens”, zo schreef hij op X.
• Voor Groen voltrok zich een heus drama: al jaar en dag levert de partij in de schaduw van Antwerpen, op linkeroever, de burgemeester in Zwijndrecht. Daar vormde ze als grootste partij ook een coalitie met Vooruit én cd&v.
• Maar naburige gemeenten Beveren en Kruibeke, waar respectievelijk cd&v met Marc Van de Vijver (cd&v) en Antoine Denert (N-VA) al jaren de plak zwaaien en de dominante partijen zijn, beslisten om mee te stappen in het traject van de Vlaamse regering, om overal aan te dringen op gemeentefusies. In ruil krijgen gemeenten dan stevige schuldvermindering.
• Ook voor een kleine gemeente als Zwijndrecht is dat het onvermijdelijke eindpunt: het is niet langer houdbaar om allerlei diensten te blijven verlenen, op de kleine schaal die de Vlaamse gemeenten nu hebben. Van de meer dan 300 gemeenten wil men er finaal slechts 100 overhouden, nu nog door vrijwillige fusies, finaal met niets anders dan een verplichting.
• In tussentijd zijn het vooral fusies die politiek interessant zijn, die doorgaan: in Beveren en Kruibeke verzekeren cd&v en N-VA zich van een garantie op politieke dominantie, zo lijkt.
• En zo kwam ook Zwijndrecht in dat vaarwater: een fusie zou Groen doen verwateren, in een gemeente die dan vele malen groter zou worden. Cd&v in Zwijndrecht maakte de rekening, en ging mee in de fusieplannen, net als oppositiepartij N-VA daar.
• Groen en Van de Vyver speelden het slim, en organiseerden een lokaal referendum, waarbij ze mobiliseerden: met 80 procent gaf dat een duidelijke uitslag. Vlaams Belang, dat overal nationaal ageert tegen de gemeentefusies, onder meer aan de andere kant van Antwerpen in Borsbeek, kon niet anders dan ook tegen zijn.
• Maar twee Vlaams Belangers in Zwijndrecht zagen dat anders: zij braken, tegen de druk van voorzitter Tom Van Grieken in, de partijrangen en stemden gisterenavond in de gemeenteraad mee met cd&v en N-VA. Die raakten zo nipt aan een meerderheid van 14 op 25 raadsleden: meteen kan Zwijndrecht zo mee in de grote Waaslandse fusie stappen.
• Bij Vlaams Belang een woeste partijtop: de twee Vlaams Belangers werden meteen uit de partij gegooid. Meteen dus wel de vraag of het cordon sanitaire dan wel gebroken is, zoals Vaneeckhout suggereerde in zijn zware uithaal over ‘de Chinese muur’. De twee ex-VB’ers worden straks wel mogelijk opgevist door cd&v en/of N-VA, in het groter geheel. Die laatste partijen hebben hun fusie binnen, de Vlaamse regering heeft er een grote gemeente bij, als voorbeeld van schaalvergroting.
• “Proficiat aan Beveren, Zwijndrecht en Kruibeke met de fusie. Met meer dan 85.000 inwoners vormt de nieuwe gemeente de 7de gemeente van Vlaanderen! Een beslissing die de gemeente klaarmaakt om beleid nog dichter bij de burger te brengen”, zo reageert Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open Vld) met de nodige ironie.
• Pittig detail: Zwijndrecht ligt natuurlijk in de provincie Antwerpen vandaag. Maar de nieuwe fusiegemeente komt wel in Oost-Vlaanderen te liggen: de historische grens van de Schelde tussen het graafschap Vlaanderen en Brabant wordt zo opnieuw bittere realiteit voor Zwijndrechtenaren.

Het politieke nieuws: Thierry Baudet lanceert zijn ‘Forum voor Democratie’ in Vlaanderen. “Gebrek aan politiek inzicht”, reageert Van Grieken.

• Het bezoek van Baudet, de Nederlandse radicaal rechtse politicus, aan Gent, om daar een lezing aan de UGent te geven, verliep zoals kon worden voorspeld: tumultueus. Bij het binnengaan van het universiteitsgebouw kreeg de man, ondanks massale aanwezigheid van politie en eigen veiligheidsdiensten van de organisatie én persoonlijke bodyguards, toch een klap op het gezicht met een paraplu, van een demonstrant. 
• Het leverde filmpjes op voor de nieuwssites, en veel reacties op sociale media. Onder meer Tom Van Grieken (Vlaams Belang) reageerde verontwaardigd. De lezing ging gewoon door.
• De aanval bereikte ook de Nederlandse premier Mark Rutte. Die veroordeelde de slag op X: “Van politici blijf je af. Wat Thierry Baudet vanavond overkwam in Gent is volstrekt onacceptabel. De ideeën van politici waar je het mee oneens bent bestrijd je met woorden en nooit, maar dan ook nooit, met geweld.”
• Baudet lukte er wel niet in de aula te vullen in Gent: zijn populariteit is stevig gedaald, ook in zijn eigen land. De man kreeg geen lachers op de hand bij z’n flauwe Belgenmoppen, en ook enthousiasme voor zijn partij ‘Forum voor Democratie’ bleek gering.
• Tegelijk is dat wel het nieuws, eerder dan de klap op z’n gezicht: Baudet kondigde aan voor de Europese verkiezingen ook in Vlaanderen een lijst te gaan indienen van zijn ‘Forum voor Democratie’ of FvD. Die partij krijgt dus een ‘Vlaamse afdeling’. En Baudet heeft zelfs een ‘herenigingsagenda’: de oude Dietse gedachte van hereniging van Vlaanderen en Nederland is helemaal terug bij dat FvD. 
• Of Baudet veel stemmen zal halen is maar de vraag, met zijn toch wel extreme politieke standpunten. Zo kiest hij expliciet de kant van Rusland, in de oorlog in Oekraïne. En hij is manifest anti-vaxer, waarbij hij al lachend stelde dat leden van zijn partij geen vaccin tegen corona mogen hebben. 
• Voor Vlaams Belang is de komst van Baudet geen goed nieuws: elke stem voor het FvD is er eentje die anders vermoedelijk naar de partij van Van Grieken zou gaan. Die noemt de beslissing dan ook “een gebrek aan politiek inzicht”. 
• “Op moment dat er twee grote rechtse partijen zijn in Vlaanderen, Vlaams Belang en N-VA, dan nog de krachten en stemmen verdelen? Niet verstandig”, zo stelt hij. Daarbij geeft hij mee dat er hoe dan ook “niet zo veel contacten zijn met Thierry”. “Onze bondgenoten in Nederland zijn de PVV en Geert Wilders, in goede en slechte tijden. Ook toen het Forum heel hoog stond in de peilingen, zijn wij niet zoals Theo Francken (N-VA) daar op congressen gaan opduiken”, zo zegt Van Grieken.
• Belangrijk detail: bij Vlaams Belang gaat men ervan uit dat Dries Van Langenhove straks niet opduikt bij ‘Forum voor Democratie-Vlaanderen’. Dat ex-Kamerlid van het Belang lijkt de enige die de nieuwe afdeling van Baudet in Vlaanderen politieke relevantie zou kunnen geven. 

Opvallende exit (1): Wouter De Vriendt (Groen), fractieleider in de Kamer, stopt.

• De Oostendenaar zetelde 17 jaar in de Kamer, maar moest de goedkeuring krijgen van de West-Vlaamse groene leden om opnieuw deel te nemen. Daar lijkt hij geen zin meer in te hebben, hij plooit zich nu terug op Oostende, waar mogelijk een post als schepen wacht.
• Daarbij verliep zijn exit zoals dat tegenwoordig hoort: met een mooie tekst op X en Facebook. De obligate eresaluten van de partijvoorzitters volgden evenzeer op sociale media.
• “Ik maak ruimte voor nieuw talent, maar ik zal loyaal en met volle goesting de nieuwe West-Vlaamse kandidaten en de partij steunen als lijstduwer. Het leiderschap van Groen heeft mijn volledige steun”, zo stelde hij nog.
• De Vriendt overwoog vorig jaar nog, al dan niet samen met Kristof Calvo (Groen) om een gooi te doen naar het leiderschap van de partij. Uiteindelijk beslisten beiden dat niet te doen, en nu zijn ze allebei weg van het nationale toneel, binnen enkele maanden. De Vriendt gaat nu “zijn engagement op een andere manier invullen”. “Na vele jaren in Brussel kan ik mij nu volledig smijten voor Oostende en zijn inwoners.”
• Voor Groen maakt het deel uit van een bredere oefening, om de boegbeelden te vernieuwen. Naast Calvo stoppen ook onder meer Björn Rzoska (Groen) en Elisabeth Meuleman (Groen) met nationale politiek, om zich op hun thuisstad te werpen. Anderzijds blijft bij Groen het effect van naamstemmen beperkt: het is vooral de lijststem die de partij stuwt bij verkiezingen.

Opvallende exit (2): Mercedes Van Volcem (Open Vld) is geen kandidaat in West-Vlaanderen.

• Het Vlaams Parlementslid zat al in de buitenbaan: het was een publiek geheim dat ze zich aanbood bij andere partijen als ‘verruimer’. Maar nu maakt de Brugse Van Volcem bekend dat ze voluit stadsgenoot Jasper Pillen (Open Vld) steunt als lijsttrekker voor het Vlaams Parlement in West-Vlaanderen.
• Een verrassing is dat niet: het was wel al duidelijk dat Pillen het kopmanschap zou krijgen van de partijtop. “In overleg met haar dochter”, hakte ze nu de knoop door: ze is geen kandidaat voor de Vlaamse lijst. Van Volcem is nog schepen in Brugge, en gaat daar mogelijk op terugplooien.

Opvallende blijver: Frank Vandenbroucke (Vooruit) trekt de lijst in Vlaams-Brabant.

• Niemand die ervan opkijkt: Vandenbroucke zal als 68-jarige nog eens de lijst trekken voor Vooruit in Vlaams-Brabant voor de Kamer. De grote vraag is voor nadien, met een oog op de huidige peilingen: blijft hij minister en vicepremier (of zelfs meer), in een volgende federale regering?
• Op Radio 1 klonk het toch zo: “Ik vraag een mandaat om verder te investeren in gezondheidszorg, want het is belangrijk als partij om solidaire antwoorden te geven op de grote huidige uitdagingen”. In mensentaal: hij wil graag minister blijven. (ddw)