Ooit stond acteur Mel Gibson garant voor kassuccessen als het gezicht van de Lethal Weapon-films en als hoofdrolspeler en regisseur van Braveheart, die de Oscar voor beste film won. In 2004 brak hij alle records met The Passion of the Christ. Zijn intense en bloederige weergave van Jezus’ kruisiging werd de succesvolste film ooit met R-rating (waar personen jonger dan 17 alleen mogen naar kijken onder begeleiding van een volwassene).
Maar na verschillende pr-nachtmerries, de eerste bij een arrestatie voor rijden onder invloed, gevolgd door een tirade over joden, werd Gibson persona non grata in Hollywood. Sindsdien probeert hij in ere hersteld te worden. Hij verscheen in enkele films om snel te vergeten, maar zijn recentste poging als regisseur, het oorlogsdrama Hacksaw Ridge uit 2016, kreeg veel lovende kritiek en scoorde goed in de bioscopen. Nu waagt hij een grote gok: een vervolg op The Passion of the Christ, in voorproductie onder de werktitel Resurrection (Verrijzenis).
Gibson weigert voorlopig elke commentaar. Maar acteur Jim Caviezel, die na The Passion ongetwijfeld weer zijn rol als Jezus opneemt, legde de lat wel heel hoog toen hij recent aan USA Today vertelde dat de opvolger ‘de grootste film in de filmgeschiedenis wordt. Zo goed is hij’. Wat nog onduidelijk is – en waarschijnlijk zal bepalen of de film scoort of faalt – is hoe Gibson zal omgaan met de netelige kwestie over wat Christus deed tussen zijn dood en verrijzenis. Christenen over de hele wereld zijn het hierover oneens: miljoenen katholieken geloven dat Jezus een bezoek bracht aan de hel, terwijl miljoenen protestanten dat niet geloven – inclusief de evangelische christenen die nog zo het hof gemaakt werden door Gibson ten tijde van The Passion. Als de katholieke Gibson ervoor kiest om de ‘nederdaling in de hel’ te laten zien, dan bestaat de kans dat hij een aanzienlijk deel van zijn doelpubliek schoffeert. Volgens het Pew Research Center zijn protestanten, met 43 procent van de bevolking, de grootste christelijke groep in Amerika, terwijl er slechts 20 procent katholieken zijn.
Het theologische twistpunt over de ‘nederdaling’ vloeit deels voort uit de geloofsbelijdenissen. Die zijn gebaseerd op de leringen van de twaalf apostelen, hoewel ze pas geschreven werden zes decennia nadat de laatste apostel overleden was. Ongeveer 200 jaar later werd er tekst aan toegevoegd waarin beweerd werd dat Jezus ‘gekruisigd, gestorven en begraven was. Hij daalde af naar de doden. Op de derde dag verrees hij’. Darell Bock, hoogleraar studies van het Nieuwe Testament aan het Theological Seminary in Dallas: ‘Katholieken vinden het terug in sommige geloofsbelijdenissen, en als het daarin staat, blijft het meestal hangen.’ Het concept van de nederdaling in de hel wordt in het algemeen niet alleen aangenomen door katholieken, maar ook door lutheranen, presbyterianen en methodisten.
Evangelische christenen beslaan ongeveer 25 procent van de bevolking van de VS, hoewel schattingen afhankelijk zijn van hoe die term gedefinieerd wordt. Zij wijzen de notie dat Jezus Satan bezocht in de onderwereld grotendeels af. J.D. Hall – een controversiële baptistische preker die verantwoordelijk is voor Pulpit & Pen, een website met maandelijks ongeveer één miljoen christelijke bezoekers – zegt bijvoorbeeld: ‘Het
concept van Christus’ nederdaling in de hel berust minder op de geschriften dan op een bewerking van de rooms-katholieke kerk.’
‘Een film van twee uur over iets wat je in tien minuten kunt lezen, stelt een uitdaging bij het opvullen van de narratieve leemtes’
Darell Bock, hoogleraar studies van het Nieuwe Testament aan het Theological Seminary in Dallas
Alan Gomes, theologieprofessor aan de universiteit van Biola – een evangelische universiteit in La Mirada in Californië – en auteur van 40 Questions about Heaven and Hell, zegt: ‘Op basis van wat de geschriften ons leren, geloof ik dat het standpunt over de geloofsbelijdenis fout is.’ Gomes vertelde aan Newsweek dat er verschillende evangelische interpretaties zijn over de periode tussen de kruisiging en de verrijzenis. Een ervan is dat de zielen van de rechtschapenen uit het Oude Testament ‘zich aan de bovenkant van de onderwereld bevonden en dus niet gestraft werden, terwijl de zondaars zich in lagere regionen bevonden’. Slechts na Jezus’ opoffering voor de menselijke zonden kon Hij de rechtschapenen, inclusief Adam en Eva, naar de hemel leiden. ‘Ze moesten geduldig afwachten tot Jezus hen kwam bevrijden’, zegt Gomes. ‘Ik veronderstel dat Gibson dat zou kunnen uitbeelden in de film, net als het idee dat de zondaars in de hel een triomfantelijke verkondiging te horen kregen van Christus, die er grofweg op neerkwam dat ze het zitten hadden. Velen nemen dat standpunt in.’
Bock van het Theological Seminary in Dallas wijst erop dat er slechts karige beschrijvingen terug te vinden zijn van de verrijzenis in de Bijbel zelf, hoewel er enkele passages zijn die geïnterpreteerd kunnen worden als Jezus die preekt in de hel. Maar niet noodzakelijk tijdens de drie dagen tussen de kruisiging en de verrijzenis. ‘Een film van twee uur over iets wat je in tien minuten kunt lezen, stelt een uitdaging bij het opvullen van de narratieve leemtes’, vertelt Bock aan Newsweek.
Vier jaar geleden al vroeg Gibson aan Randall Wallace, de scenarist van Braveheart, om een script te schrijven voor Resurrection. Wallace antwoordde niet op ons verzoek om commentaar, maar mensen die dicht bij de productie staan, bevestigen dat de nederdaling in de hel er deel van uitmaakt, alleen is nog niet duidelijk in welke mate. Als de geschiedenis ons iets wijzer kan maken, zal Gibson blijven sleutelen aan Resurrection tot net voor de uiteindelijke verschijningsdatum, net zoals bij The Passion. Voor die productie organiseerde hij honderden screenings met religieuze leiders, die hun feedback gaven.
Deelnemers zeiden dat Gibson zich daarbij ontvankelijk, vriendelijk en af en toe extravagant gedroeg. Toen de in de VS nationaal gerespecteerde priester Chuck Smith klaagde over de gruwelijke folterscènes, zei Gibson: ‘Ja, dat was nogal een ‘shit-sandwich’, niet?’
Volgens verschillende religieuze leiders die de eerdere versie voor de publieke lancering te zien kregen, zwakte Gibson het geweld wel degelijk af. Hij paste ook een scène aan die volgens sommigen naar antisemitisme rook. En op aandringen van verschillende religieuze leiders, onder wie Ted Baehr – de voorzitter van de Christian Film and Television Commission, wiens Movieguide, met een bereik van meer dan 30 miljoen mensen op verschillende platforms, films analyseert op basis van 150 verschillende parameters – voegde Gibson er ook een korte scène van de verrijzenis aan toe. De laatste minuut van The Passion laat Jezus zien die zijn graftombe inwandelt met een close-up van een van zijn doorboorde handen.
Op de vraag hoe Gibson de nederdaling in de hel zou kunnen vertonen, zegt Baehr: ‘Mensen worden overstelpt met kennis. Er is een zekere basis voor de nederdaling in de hel, maar we weten het simpelweg niet. Waarom maken we er ons dan druk over?’ Hij zegt dat elke controverse de pr van de film ten goede komt. ‘Marketing op basis van conflict zal heel goed werken, net zoals toen sommigen ‘The Passion’ antisemitisch, anti-dit en anti-dat noemden.’
Verschillende evangelische christenen vertelden Newsweek dat ze Hacksaw Ridge weigerden te bekijken, omdat ze afgestoten waren door Gibsons ‘immoraliteit’
Dominee Samuel Rodriguez, voorzitter van de National Hispanic Christian Leadership Conference en eveneens deelnemer aan de prescreenings van The Passion, zei aan Newsweek dat hij denkt dat Resurrection goed ontvangen zal worden door evangelische christenen zolang het goed zit met het ‘metanarratief. Net zoals ‘The Passion’ geen letterlijke weergave van Mattheus, Marcus, Lucas en Johannes was’. Hoewel Rodriguez zegt dat hij niet gelooft dat Jezus afdaalde in de hel, voegt hij eraan toe: ‘Voor de volgelingen van Christus is dat geen onoverkomelijk twistpunt.’
Ondertussen zou een religieus publiek nog een ander probleem met Resurrection kunnen hebben, namelijk Gibsons privéleven. Zijn buitenechtelijke kinderen, zijn vermeend gewelddadige karakter en zijn racistische tirades zaten de evangelische christenen niet lekker. Gibson heeft zich al publiekelijk verontschuldigd voor zijn vroegere uitbarstingen en weet ze toen gedeeltelijk aan zijn alcoholproblemen. Maar verschillende evangelische christenen vertelden Newsweek dat ze Hacksaw Ridge weigerden te bekijken, omdat ze afgestoten waren door Gibsons ‘immoraliteit’. Gomes van de universiteit van Biola zegt echter: ‘Ik weet echt niet meer wat te denken van de evangelische christenen. Ze maken zich geen zorgen over Donald Trump, die toch ook niet bepaald de christelijke waarden uitdraagt. Waarom zouden ze het Gibson dan wel kwalijk nemen? En ik zeg dit als honkvaste conservatief.’
En er kunnen nog bezwaren opduiken. Ook J.D. Hall was aanwezig bij de prescreening van The Passion. Toen waren zijn reacties nog overwegend positief, maar nu vindt hij dat artistieke portretten van Jezus inbreuken zijn op het tweede van de tien geboden, in verband met het afbeelden van God. Hij is niet van plan te gaan kijken naar Resurrection bij de verschijning.
‘Jezus is de beroemdste en interessantste persoon die ooit geleefd heeft, dus zal er wel een grote markt zijn voor ‘Resurrection’’, zegt Hall. ‘Maar afgoderij omvat ook Jim Caviezel die Christus speelt. Ze commercialiseren de Zoon van God. Mocht Jezus terugkeren en de cinema betreden die deze film afspeelt, dan zou hij de tafels van de geldwisselaars omvergooien.’
