Key takeaways

• Turkije beëindigt zijn langdurige oliepijplijnovereenkomst met Irak.
• Een arbitragecommissie heeft Irak in het gelijk gesteld en Turkije veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding.
• Er worden pogingen ondernomen om de olie-export via de Kirkuk-Ceyhan pijplijn te hervatten na een nieuwe overeenkomst tussen de Iraakse federale regering en de Koerdische regionale regering.

Turkije heeft besloten zijn langdurige oliepijplijnovereenkomst met Irak, die oorspronkelijk in 1973 werd ondertekend, te beëindigen. De overeenkomst loopt af op 27 juli 2026. Dat blijkt uit een presidentieel decreet dat in het officiële staatsblad van Turkije is gepubliceerd.

Het besluit markeert het hoogtepunt van meer dan vijf decennia samenwerking op energiegebied tussen de twee landen. De overeenkomst uit 1973 vergemakkelijkte de bouw en exploitatie van de Kirkuk-Ceyhan pijplijn. Deze pijplijn is een cruciale verbinding voor het transport van miljoenen vaten Iraakse olie naar de Turkse haven Ceyhan aan de Middellandse Zee.

Geschillen en arbitrage

In de loop der jaren heeft de overeenkomst verschillende herzieningen ondergaan om zich aan te passen aan het veranderende politieke en technologische landschap. In 1976, 1981, 1986 en voor het laatst in 2011 brachten ze belangrijke wijzigingen aan. Een belangrijke wijziging in 2010 verlengde de overeenkomst met 15 jaar. Er werd een regeling ingevoerd om handelsgeschillen op te lossen volgens het Franse recht en de procedures van de Internationale Kamer van Koophandel.

Dit juridische kader bleek cruciaal toen de Koerdische Regionale Autonome Regering (KRG) zelfstandig olie begon te exporteren via de pijplijn. Dit leidde tot een juridische strijd tussen Bagdad en Ankara. In 2014 startte de Iraakse regering een arbitrageprocedure tegen Turkije. Ze stelden dat de unilaterale export van de KRG in strijd was met de Iraakse grondwet.

Pogingen om de export te hervatten

In maart 2023 stelde het arbitragetribunaal Irak in het gelijk. Turkije werd veroordeeld tot het betalen van 1,4 miljard dollar (1,2 miljard euro) schadevergoeding. Dit betrof te weinig betaalde olieverkoop en buitensporige transportkosten. Vervolgens werd de export van ruwe olie via de Kirkuk-Ceyhan pijplijn op 25 maart 2023 stopgezet, wat resulteerde in een geschat economisch verlies van 20 miljard dollar (17 miljard euro) voor Irak.

In 2025 werden de inspanningen om de olie-export te hervatten opgevoerd. Een nieuwe overeenkomst tussen de Iraakse federale regering en de KRG werd op 17 juli goedgekeurd door de Iraakse ministerraad. De overeenkomst is erop gericht om de productiekosten te subsidiëren en een vast transporttarief van 16 dollar (13,75 euro) per vat in te stellen. Daarmee wordt de weg vrijgemaakt voor de heropening van de pijplijn.

Nu de overeenkomst uit 1973 in 2026 afloopt, wordt verwacht dat Turkije en Irak de onderhandelingen zullen starten. Die moeten leiden tot een nieuw wettelijk kader voor hun grensoverschrijdende samenwerking op energiegebied. (fc)

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!