Geschreven met input van Dynamiet Nederland
Wie geld leent, moet het ook terugbetalen. Het is een eenvoudige regel, maar in de praktijk is dat niet altijd het geval. De coronacrisis, een onverwachte factuur, een ongeval of een gokverslaving: er zijn ruimschoots voldoende redenen denkbaar waarom terugbetalen misschien niet tijdig lukt. Een keer een terugbetaling missen, is vaak geen probleem. Wie de problemen verder laat ophopen, draagt er mogelijk tot tien jaar lang de gevolgen van.
Wanbetaling en de zwarte lijst
In België moeten kredietverleners melden wanneer particulieren niet of laattijdig terugbetalen. Dat doen ze bij de Centrale voor Kredieten aan Particulieren bij de Nationale Bank. Zij komen dan op de zogenaamde zwarte lijst terecht.
Kredietverleners zijn verplicht om de Centrale voor Kredieten aan Particulieren te raadplegen vooraleer ze een krediet toekennen. Daarin zien ze bijvoorbeeld ook welke andere kredieten iemand nog heeft openstaan. Die maatregel moet een overmatige schuldenlast helpen te voorkomen. Eigenlijk wil de overheid de mensen een beetje tegen zichzelf beschermen. Als ze meer lenen, komen ze in de problemen en daarom worden nieuwe kredietlijnen preventief afgesloten. Wanneer iemand al in de rats zit en op de zwarte lijst staat, gaan alle alarmbellen natuurlijk meteen af. Dan wordt het wel heel moeilijk om nog een lening te verkrijgen.
Het is niet zo dat een enkele dag betalingsachterstand meteen in een registratie resulteert. In de praktijk moet er van drie maanden betalingsachterstand sprake zijn. Dan wordt men geregistreerd en dat blijft tot tien jaar lang het geval. Wanneer de wanbetaling wordt aangezuiverd, wordt die termijn wel teruggebracht tot één jaar na de regularisatie. De eenvoudigste manier om geschrapt te worden, is dan ook door de schuld volledig aan te zuiveren en vervolgens een jaar te wachten.
Gelijkaardige regeling in Nederland
In Nederland resulteren betalingsproblemen in een BKR-registratie (Bureau Krediet Registratie). Het gaat dan bijvoorbeeld niet alleen om leningen die niet op tijd worden terugbetaald, maar zelfs om huurachterstanden. Nadien is zo’n registratie bij de Stichting BKR laten verwijderen heel moeilijk, maar niet onmogelijk. In principe blijft het er dan ook tot vijf jaar staan en krijgt men een wanbetaler-stempel. Het maakt niet uit wat daarvoor de reden is. Zelfs al is het niet de consument zijn schuld: een hypotheek krijgen of een auto leasen is vrijwel onmogelijk. Het gaat per slot van rekening niet om wie schuldig is en het is ook helemaal geen straf, maar louter een instrument om consumenten te beschermen. Net zoals in België.
Niet elke BKR-codering is identiek. Aan de hand van een aantal algemene codes kan worden nagegaan welke bijzonderheden zich hebben voorgedaan. Een A-codering wil zeggen dat er sprake was van een betalingsachterstand. Meestal gaat het dan om twee tot drie maanden achterstand. Ook wanneer er bijvoorbeeld een betalingsregeling wordt getroffen, volgt er een BKR-registratie. In zo’n geval gaat het om code 1. Bijzonder is dat die code niet wordt geschrapt wanneer de betalingsregeling volledig is afgerond.
Bij het indienen van een nieuwe kredietaanvraag voert een Nederlandse kredietverstrekker altijd een BKR-toets uit. Daarbij krijgt de kredietverstrekker enkel deze codes te zien. Dat geeft soms een vertekend beeld. Zo kan een tijdelijk probleem dat al jaren is opgelost er nog steeds voor zorgen dat men geen lening krijgt.
Verzekeraars hebben hun eigen systeem
Belgische verzekeraars hebben zelf een systeem ontwikkeld waarmee ze zich vooral willen beschermen tegen wanbetalers. Dat wordt de RSR-lijst genoemd (Risques Spéciaux/Speciale Risico’s), een lijst die bij Datassur aangesloten verzekeraars kunnen raadplegen. Op basis van die lijst kunnen verzekeraars bijvoorbeeld gegevens van verzekeringsnemers controleren, maar kunnen ze ook zien of er sprake is van wanbetaling of van franchises die onsuccesvol werden ingevorderd. Die gegevens worden tot drie jaar bewaard.
Het principe is hier hetzelfde: het wordt moeilijk om zich te laten verzekeren. Soms kan het wel, maar aan ongunstige voorwaarden. Denk dan aan een hogere jaarpremie die ook meteen te betalen is in combinatie met een torenhoge franchise. Om te voorkomen dat mensen daardoor zonder geldige verzekering gaan rondrijden, is er met het Tariferingsbureau wel in een oplossing voorzien. Wie door minstens drie verzekeraars is geweigerd of heel nadelige voorwaarden kreeg opgelegd, kan er dan een BA-verzekering afsluiten. Een omniumverzekering afsluiten is er niet mogelijk.