Het pad richting Vivaldi loopt niet op rozen: bij Open Vld belooft de voorzittersrace niet veel goeds voor die optie, terwijl CD&V uithuilt bij MR en haar standvastigheid ventileert.

Wat gebeurt er precies voor de schermen? Een weinig boeiend vervolg van de werkzaamheden van de koning: vandaag komen in principe de resterende vier partijvoorzitters langs. Dat zijn Gwendolyn Rutten van Open Vld, Paul Magnette van PS, Joachim Coens van CD&V en François De Smet, de voorzitter van het microscopische DéFI.

Logischerwijze volgt dan straks: Zowat iedereen gaat er dan van uit dat het initiatief bij Open Vld komt.

• Bij de MR is duidelijk te horen dat Sophie Wilmès, de premier van de regering in lopende zaken, niet mag worden verbrand. Scenario’s waarbij zij als eerste minister een noodregering moet proberen opstarten ‘zijn niet aan de orde’, zo is ferm te horen.
• Ook CD&V heeft al langer aangegeven ‘nu even niet aan zet te willen komen’, na de mislukking van Geens. ‘On a déjà donné‘.
• De sp.a legde met Conner Rousseau wel veel verzoenende taal op tafel, maar ook hij zit naar verluidt niet te wachten op een opdracht.
• Voor de groenen is dan weer weinig draagvlak: behalve mogelijk Ecolo en Groen zelf, dringt niemand aan op een opdracht voor hen. Veel levert dat dus niet op voor het Paleis.
• Rutten is straks als laatste aan de beurt bij de koning, van alle bezoekende voorzitters. De Vlaamse liberalen zijn, als MR niet wil, wel meest logisch, omdat ze nog nooit aan zet geweest zijn en mee de sleutel vormen tot een Vivaldi-oplossing, of een pad via een noodregering en noodbegroting.
• In beide gevallen is dan de naam die meest circuleert die van Alexander De Croo (Open Vld): hij heeft draagvlak binnen z’n eigen partij en zeker de fractie in de Kamer, die mee beslist over regeringsvorming. Plus, hij heeft zich nog geen enkele keer aan vorige Vivaldi-pogingen verbrand. En, als minister van Financiën kan hij het pad voor een soort noodregering met een noodbegroting perfect voorbereiden.
• Zeker alleen al om symbolische én tactische redenen ligt het voor de hand dat die Open Vld’er niet gaat werken op een ‘Vivaldi’-scenario, maar een open opdracht krijgt. Net zoals Georges-Louis Bouchez (MR) bij zijn opdracht verstandig genoeg was om met de nodige politieke marketing een andere naam op de combinatie te plakken (‘Vivaldi’ kwam uit zijn koker), zal het nieuwe label dus eerder een ‘noodregering’ zijn, kwestie van via semantiek te verhullen dat dit weer een paars-groen-plus-oplossing is.
• Alleen, zet niet al te veel geld op De Croo als opdrachthouder: in het verleden heeft het Paleis wel al eens vaker verrassend uitgehaald. Dat kan deze keer ook perfect: niemand van de betrokken voorzitters geeft nu al een sluitend antwoord, en wil voor de beurt van de koning spreken. Wat hier en daar bijvoorbeeld niet wordt uitgesloten: een Franstalige liberaal, maar dan niet Wilmès, die de MR mee aan zet houdt.

Minstens even opvallend: De vijandigheden tussen PS en CD&V gingen gisteren doodleuk verder. Wie straks ook aan zet komt, moet twee strijdende kemphanen uit elkaar gaan halen.

• Het was CD&V die de dans al ’s morgens vroeg opende, met een aanval die PS-voorzitter Paul Magnette mocht incasseren. ‘Met Elio Di Rupo zou dit niet gebeurd zijn. Ja, ik mis een beetje het staatsmanschap dat we bij de PS hebben gekend’, gaf junior minister Benjamin Dalle op Radio 1 een oorveeg aan de PS.
• ‘Wij zijn een partij die verantwoordelijkheid neemt en op basis van de inhoud stappen vooruit wil zetten. Als dan de voorzitter van de grootste partij van Wallonië eigenlijk zegt dat hij met de meerderheid van de Vlamingen niet wil besturen, gaat dat zeer ver.’
• Dalle ging opnieuw ferm op de lijn van Koen Geens (CD&V) zitten: ‘Als je inhoudelijk aan het werken bent en dan publieke verklaringen aflegt, geraak je niet vooruit in ons land. Dan ben je niet verantwoordelijk bezig en gedraag je je als de objectieve bondgenoot van separatisten.’

Daarop kon de reactie van de PS blijkbaar niet uitblijven: Het werd een salvo in drie fasen:

• Fase 1: Op Twitter ging de PS-account zich rechtstreeks richten tot Dalle: ‘Als men ongelijk heeft, en de argumenten zijn op, dan gaat men op de man spelen. Een klassieker’, zo las de tekst.
• Fase 2: Even later volgde een tweet op de account van Magnette zelf: ‘Ik nodig Koen Geens (CD&V) en Bart De Wever (N-VA), die zich de laatste drie dagen bezighouden met onwaarheden en persoonlijke aanvallen uit te voeren, uit om een beetje klasse te bewaren. Dat soort houding helpt niet bij het zoeken naar oplossingen.’
• Fase 3: Nog later op de dag volgde zelfs een heuse video, in het Frans, maar zelfs ook in het Nederlands. Kwestie dat de boodschap goed toekwam.
  • Het is een zeer didactisch werkstuk, waarin professor Magnette rustig duidt dat ‘zowel een centrumrechtse als een centrumlinkse coalitie uitgesloten zijn, omwille van de score van Vlaams Belang en PTB/PVDA’. Verder duidt hij ook op het ‘deficit van 12 miljard’, een erfenis van de vorige regering. Een eerlijke analyse dus, die ook voor de eigen achterban kon gebruikt worden: het gaat alleen via het centrum, én het zal pijn doen.
  • Magnette legt ook uit wat de moeilijkheden bij een staatshervorming zijn, kwestie van de argumenten van De Wever, die pleit ‘voor een omvorming van het land’, onderuit te halen: dat ‘de grondwet niet open is voor herziening’, en dat er verder ‘geen tweederdemeerderheid is in dit parlement’.
  • In weerwil van wat De Wever verklaarde op Terzake maandag, toont Magnette zich plots erg gehecht aan België: ‘Ik geloof in België, dat een land is met veel talenten, veel troeven, en wij moeten allemaal proberen dit land beter te doen werken om het een mooie toekomst te geven.’
  • Tenslotte neemt Magnette zich voor: ‘Ik zal nooit de aanvallen persoonlijk nemen. Ik zal ook nooit iemand persoonlijk aanvallen. Iedereen moet proberen zen te blijven.’

Achter de schermen: De reactie bij CD&V op de uitspraken en tweets van Magnette was bitter, ze ervaren dit alles niet meteen als een uitgestoken hand. Velen zijn de Instagrampost van Magnette dit weekend, waarop een schutter te zien was die Geens ‘doodschiet’, waarbij Magnette die labelde als ‘CD&V’, alsof de kogel uit eigen rangen kwam, niet vergeten. Het ‘gebrek aan klasse’ is net wat men daar Magnette verwijt. De cascade aan online communicatie gisteren was niet van die aard om de wonde te doen helen. ‘Zen is niet bepaald hoe je dat soort gedrag kan omschrijven’, zo stelde een bron.

Maar veel relevanter: CD&V en MR kwamen gisteren samen voor topoverleg, ‘in het centrum van het landschap’.

• Het blijft opvallend dat beide partijen graag de ‘as’ CD&V-MR in stand houden. De delegaties die samenkwamen voor een geheime meeting waren dan ook serieus: met Koen Geens (CD&V), Hilde Crevits (CD&V), Joachim Coens (CD&V), Georges-Louis Bouchez (MR), Sophie Wilmès (MR) en David Clarinval (MR) zat de top drie van elke partij aan tafel op het MR-hoofdkwartier.
• Het werd een stukje een therapeutische sessie: het is duidelijk dat de CD&V-top een beetje shellshocked terug zijn gekomen van het front met PS en N-VA. De impact van de crash vrijdag, en het emotionele afscheid van Geens dit weekend, zinderen nog na.
• ‘CD&V is duidelijk geraakt door wat gebeurd is. Men neemt het ook wel persoonlijk, de manier waarop de opdracht van Geens is getorpedeerd. CD&V gaat dit echt niet zomaar vergeten’, zo maakt een bron verslag van de meeting.
• CD&V heeft historisch een zeer sterke band met de socialisten opgebouwd: in de jaren negentig was er de tandem tussen Louis Tobback (sp.a) en Jean-Luc Dehaene (CD&V), recenter waren er uitstekende relaties tussen Di Rupo en CD&V, die maakten dat de regering draaide. ‘Maar het is een harde conclusie dat dat compleet niet meer bestaat. Dat heeft de CD&V-top diep geraakt.’
• Beide delegaties namen ook uitgebreid de tijd om informatie samen te leggen: in de puzzel die de onderhandelingen van de regeringsvorming is, heeft niet iedereen alle stukken in handen. Het was dus goed om beide versies eens naast elkaar te leggen, zeker wat betreft de communicatie van PS-voorzitter Magnette.
• De conclusie was zeer pijnlijk, zowel voor de MR-top als de CD&V-top: de socialistische voorzitter heeft de afgelopen tijd toch wel heel andere signalen gestuurd naar zijn Franstalige collega’s van MR dan naar de Vlaamse christendemocraten. ‘Als er permanent onwaarheden worden verspreid, kan je natuurlijk niet werken. Dat is echt een probleem met de PS’, klinkt het harde oordeel bij een betrokkene.
• Een andere conclusie voor de CD&V- en MR-top: bij de PS is Di Rupo inderdaad niet langer van tel. Het is Magnette en Magnette alleen die wikt en beschikt. Daarbij lijkt die een radicale weg te zijn ingeslagen met z’n socialistische partij. ‘Overal in Europa krijgen socialisten klappen, en gaat links-radicaal vooruit. Als professor politieke wetenschappen maakt Magnette blijkbaar de analyse dat hij fors naar links moet, om te kunnen overleven. Een compromis wordt zo wel telkens moeilijker.’
• Voor de MR is het ondertussen ook wel duidelijk dat er nog heel wat water naar de zee zal moeten vloeien voor CD&V dan toch richting een coalitie met PS marcheert, en daarbij haar eis van een ‘Vlaamse meerderheid’ dan wel plots lost. ‘Het is zoeken naar onmogelijke scenario’s.’

Waarom dit van tel is: Een rapprochement tussen CD&V en MR heeft strategische gevolgen.

• Het valt op dat CD&V erg actief is met de liberale banden aan te halen. Vrijdag nog ging voorzitter Coens lunchen met voorzitter Rutten van de Vlaamse liberalen. Dat was een kennismakingsgesprek, maar niet zonder belang: CD&V en Open Vld zitten nog altijd samen in de restregering.
• Maar beide dreven de laatste weken uit elkaar: Open Vld liet CD&V vallen bij de poging tot Vivaldi 1. CD&V liet dan weer Open Vld vallen bij de poging tot een Rode Duivel-coalitie. Nu komen ze weer samen.
• Dat daarnaast MR en CD&V bijeen kruipen is niet onlogisch: de MR is steeds vragende partij geweest om in een regering zonder N-VA toch absoluut CD&V aan boord te hebben. Op die eis crashte Vivaldi 1 onder leiding van informateur Magnette uiteindelijk.
• De MR was in de periode-Geens niet de stoorzender. Of toch niet op het eind: hij gaf z’n akkoord aan de tekst van Geens, en wilde schakelen. Dat hebben de christendemocraten goed onthouden.
• De twee toenaderingen, tot Open Vld en tot MR, tonen toch aan dat CD&V allerminst zichzelf op de pechstrook parkeert. Mikken op oppositie, mogelijk naast Vlaams Belang en N-VA, zou tactisch zeer onverstandig zijn voor de Vlaamse christendemocraten. Nu zet CD&V zich dus ferm op de middenstrook. Alleen volgt dan straks wel de onvermijdelijke afslag richting een coalitie mét PS, maar zonder N-VA, zo lijkt ook wel de conclusie.

Ondertussen bij Open Vld: Een verhit voorzittersdebat bij LN24 levert vuurwerk op:

• De Franstalige zender LN24 bracht Bart Tommelein (Open Vld), Egbert Lachaert (Open Vld) en Els Ampe (Open Vld) samen, voor één uur debat, in het Nederlands (met Franse ondertitels). Vanavond om 20.10u wordt het uitgezonden, maar de opnames zijn al achter de rug.
• Daarvan lekte al uit dat er een fel moment inzit tussen Lachaert en Tommelein, op het moment dat die laatste frontaal de eerste aanvalt over ‘Vivaldi’, een coalitie waarover Lachaert recent al gezegd had ‘dat hij niets uitsluit’.
• ‘Ik constateer dat je tegen een paars-groene regering was, en nu plots ben je een grote partizaan voor paars-groen-plus’, zo slingert Tommelein z’n tegenkandidaat een aanval naar het hoofd.
• Die reageert boos: ‘Dat is een leugen, Bart’, zo reageert Lachaert, die zegt dat hij ‘niet én met Groen en met sp.a wil’ en die eraan toevoegt ‘dat dit niet correct is’.
• Lachaert doelt daarbij op interne afspraken: bij Open Vld geldt de deal dat niemand van de kandidaat-voorzitters zich uitspreekt over de coalitievorming, ‘om niets onmogelijk te maken aan de federale onderhandelingstafel’. Op het Open Vld-partijbureau, dat overwegend richting Tommelein neigt, werd Lachaert daarover maandag overigens nog aangepakt: hij zou zich niet neutraal genoeg opstellen in de race.
• Maar uitgerekend op het debat van LN24 valt Tommelein hem dus daarover aan: ‘Als je akkoord bent met Vivaldi, dan ben je toch ook voor een coalitie met rood én groen?’
• Waarom Lachaert dan toch maar de deur dichtdoet: ‘Ik zal zeer duidelijk zijn, Vivaldi, dat is niet mijn voorkeursscenario. Ik kies voor N-VA én PS in de regering.’ Waarop Tommelein terugschiet: ‘En Open Vld dan in oppositie?’
• Het gaat zo over en weer, waarbij Lachaert verklaart ‘geen partizaan van Vivaldi’ te zijn, en Tommelein terugschiet ‘dat Lachaert in debatten (onder meer in De Afspraak, red.) al gesteld heeft dat Vivaldi ‘voor hem mogelijk is”.
• De conclusie is in elk geval dat het hard tegen hard gaat, en de afspraak om zich niet uit te spreken over de coalitievorming eigenlijk de facto aan diggelen ligt. Tommelein duwde immers hard op het schijnbare ‘flip-floppen‘ van Lachaert: feit is dat velen zich afvroegen waarom de fractieleider in de Kamer nu plots het licht wél op groen zette voor Vivaldi.
• In het kamp van Lachaert leeft het gevoel dat Tommelein de interne afspraken misbruikte, om hem weg te zetten als een niet-consequente kandidaat. ‘Dan rest er niets anders dan wel degelijk kleur te bekennen.’

Om rekening mee te houden? Bij sp.a speelt Conner Rousseau een interessante rol, met een aantal out-of-the-box voorstellen.

• Zondag was er het idee van een Conner-conflaaf: iedereen van de betrokken voorzitters in Center Parcs opsluiten, en daar verplicht laten blijven tot er een akkoord is afgesloten. ‘Mijn valiesje staat klaar’, zo stelde Rousseau.
• Gisteren op Terzake kwam hij met het voorstel van een ‘blind date‘: ‘We vertrekken steeds opnieuw van de samenstelling van een coalitie, en dat is niet goed. Laat ons een blind date maken van de formatie. Laat ons over inhoud spreken, en dan op een bepaald moment een tekst doorsturen. Iedereen kan dan ja of neen zeggen op basis van de inhoud.’
• Los van de labels, zoals ‘Center Parcs’ en ‘blind date’, zijn het natuurlijk geen nieuwe technieken: toppolitici opsluiten op een kasteel (zoals Dehaene vaak deed op Hertoginnedal) of eerder op basis van teksten gaan dan op basis van combinaties (zoals Johan Vande Lanotte (sp.a) nog deze zomer probeerde).
• Rousseau loste meteen ook al een schot voor de boeg van Alexander De Croo (Open Vld), als die opdrachthouder zou worden: ‘Dat zal niet evident zijn, hij zal zijn eigen beleid van de voorbije vijf jaar moeten bijsturen. Als het is om opnieuw vijf jaar te besparen op de gezondheidszorg zal het zonder ons zijn.’

The big picture: ‘We sluiten het vorige hoofdstuk af, en staan er allemaal best niet te lang meer bij stil. Nu begint een nieuwe episode, en we zien wel weer wat die brengt. Met open vizier’, zo vatte een bevoorrechte getuige de situatie samen. Alles begint dus weer, zo goed als kan, van voor af aan.

Ondertussen bij de Vlaamse regering: Voor wie zou vergeten dat er ook nog een andere regering is, die ‘wel werkt’, zoals de excellenties daar graag herhalen: alweer was er een uitreiking van kunstprijzen, alweer werd Jan Jambon (N-VA) uitgejouwd.

• Deze keer kreeg de minister-president zelfs wat tomaten naar het hoofd, nadat presentator Marcel Vanthilt uitdagend de zaal had gevraagd ‘of er maar één man boe had geroepen’. Verder blonk die uit in aanstellerige en weinig doordachte vragen aan Jambon, die nooit inhoudelijk in de problemen kwam.
• Kunstenaar Luc Tuymans mocht de oeuvreprijs in ontvangst nemen, maar stuurde z’n kat. De schilder-miljonair, die het erg moeilijk heeft met de besparingen in de kunstsector, schonk z’n 20.000 euro weg aan een jongerenkunstenhuis. Die som is overigens zakgeld voor de schilder, zijn schilderijen gaan vlot over de toonbank voor bedragen met zes cijfers.