Het is nu anderhalve maand geleden dat Tesla de strijd aanging met het Zweedse sociale model door de voorgestelde collectieve arbeidsovereenkomst van de Zweedse vakbonden af te wijzen. De actie heeft de firma van Elon Musk echter meer kwaad dan goed gedaan: een heel land heeft zich tegen de autofabrikant gekeerd, wat solidariteitsbewegingen in heel Europa heeft teweeggebracht en zelfs de aandacht van de Europese Unie heeft getrokken.

Een opstandig land voor zijn sociaal model

Terugblik: Het begon allemaal op 27 oktober bij zeven Tesla-dealers in Zweden, waar 120 mensen werkzaam zijn. In dit land zijn het traditioneel de vakbonden, eerder dan de overheid, die collectieve overeenkomsten onderhandelen met de werkgever. Maar Tesla wilde er niets van weten. Dat leidde tot een staking.

• Die staking veroorzaakte een enorme golf van solidariteit in de Zweedse samenleving, die de actie beschouwt als een strijd voor de verdediging van haar sociaal model.
• Vervoerders en havenarbeiders weigerden Tesla-auto’s te laden of te lossen, elektriciens weigerden onderhoud of reparaties uit te voeren in de werkplaatsen of kantoren van het bedrijf, en zelfs de post weigerde een tijdlang kentekenplaten van deze auto’s te distribueren.
• “Dit is absurd!”, fulmineerde Musk al, die nooit zijn minachting voor vakbonden heeft verborgen. Maar wat daarop volgde zal hem evenmin bevallen: de beweging breidt zich uit naar andere landen, vanuit Noord-Europa. En het zou zelfs zijn bedrijfsmodel aan de andere kant van de Atlantische Oceaan kunnen verstoren.

Boycot van Tesla-aandelen

• Het waren de Deense chauffeurs en havenarbeiders van de machtige nationale vakbond 3F die het voortouw namen. Sinds het begin van de maand weigeren ze auto’s van de Amerikaanse fabrikant te vervoeren. Ze zijn echter niet in dienst van Tesla, wat het vermogen van het bedrijf om te reageren sterk beperkt.
• En het houdt niet op: de Finse transportvakbond AKT voegde zich vorige week bij de beweging. De dag ervoor kondigde de Noorse vakbond Fellesforbundet aan geen enkele Tesla meer te transporteren. De verschillende Scandinavische vakbonden hebben het bedrijf tot 20 december de tijd gegeven om het Zweedse arbeidsmodel te respecteren.
• De mobilisatie heeft ook al invloed op de beursmarkten, wat Tesla nog meer pijn kan doen als er een sneeuwbaleffect ontstaat. Politico meldt dat het Deense pensioenfonds PensionDenmark heeft aangekondigd dat het de aandelen van Tesla boycot en de reeds in bezit zijnde aandelen zo snel mogelijk zal verkopen.

Naarmate deze beweging zich verspreidt naar nieuwe landen, wint het buiten de Scandinavische sfeer aan zichtbaarheid en lijkt het een golf van Europese tegenstand tegen het Amerikaanse ondernemersmodel te worden. “Het is tijd dat de Europese Unie maatregelen neemt en standvastiger wordt tegenover Musk”, zegt Claes-Mikael Ståhl, adjunct-secretaris-generaal van het Europees Verbond van Vakverenigingen, tegen Politico.

Het vakbondswezen maakt een comeback, tot ongenoegen van Musk

“Dit is een collectieve strijd, naar onze mening. Er is geen twijfel dat Tesla een bedrijf is dat vijandig staat tegenover werknemers. Tesla probeert systematisch de vakbondsvorming tegen te gaan en probeert Amerikaanse arbeidsomstandigheden in Europa te implementeren.”

Jørn Eggum, leider van de Noorse vakbond Fellesforbundet

• In Duitsland, waar Tesla een van zijn beroemde gigafabrieken heeft gevestigd, heeft IG Metall, de grootste nationale vakbond, al een toename van het aantal inschrijvingen van werknemers van het bedrijf gezien. Deze werknemers maken zich zorgen over hun arbeidsomstandigheden.
• En waarschijnlijk ook over de vijandigheid tegenover vakbonden die Elon Musk heeft geuit. “Ik denk dat vakbonden natuurlijk proberen negativiteit in een bedrijf te creëren,” zei hij vorige week, waarbij hij nog steeds van mening is dat ze een visie op arbeidsrelaties bevorderen die “tussen heren en boeren” ligt – precies waar vakbonden juist tegen strijden, per definitie.
• Zelfs in de VS maakt het vakbondswezen een comeback. De publieke steun voor vakbonden groeit gestaag sinds 2009, na een lange afwezigheid van sociale bewegingen. Momenteel is 67 procent van de Amerikanen voorstander van vakbonden, merkt Gallup op. Toch is slechts 8 procent van hen daadwerkelijk lid van een vakbond. (cv)