Vanmiddag om één uur is er opnieuw een vergadering over stikstof, hét cruciale dossier van de Vlaamse regering. Daarbij hanteert die nu de “3+3”-formule: geen minister-president Jan Jambon (N-VA) aan tafel, wél de drie ministers Zuhal Demir (N-VA), Jo Brouns (cd&v) en Gwendolyn Rutten (Open Vld), plus drie experten-Parlementsleden: Wilfried Vandaele (N-VA), Peter Van Rompuy (cd&v) en Steven Coenegrachts (Open Vld). “Die 3 + 3 formule werkt, dat zijn mensen die écht in het dossier zitten”, zo zegt een betrokkene. Maar vandaag wordt het wel razend spannend. “Morgen zou men rond moeten zijn”, is op het hoogste niveau te horen. “Probleem is dat de tekst op een aantal punten opnieuw niet vertaalt wat besproken was”, zo zegt een betrokkene. En bij cd&v, waar Brouns finaal toch de moeilijkste onderhandelaar is, merkt men in de wandelgangen ook op: “Twee jaar onzekerheid om uiteindelijk weer uit te komen zoals het was”. Het vel en de beer dus…

In het nieuws: Stikstof, stikstof, stikstof.

De details: Voor de derde keer probeert de Vlaamse regering finaal een akkoord te maken. Wordt het deze keer anders dan de vorige twee deals? Iedereen toont “goede wil”, maar van “tortelduifjes” is lang geen sprake.

• “Er moet wel een einde komen aan deze ellende”, zo zucht vanmorgen een lid van de Vlaamse regering. De ploeg van Jan Jambon zit op het puntje van haar stoel: een groepje van zes onderhandelaars binnen de Vlaamse coalitie worstelt zich naar een finaal punt. “Het zou morgen moeten landen”, zo is de inschatting aan de top.
• Daarbij hanteert men een onuitgegeven formule, drie ministers plus drie Parlementsleden, die regering én Parlement dus in bad trekken. Het is in die groep dat men finaal een deal moet vinden, voor Jambon zelf dan de rest van de ploeg bijeen roept om een akkoord te bekrachtigen en eindelijk stikstof af te sluiten.
• De samenstelling van de 3+3 (met ook één technisch expert per minister) als finaal groepje is om meerdere reden opvallend:
  • Eerst en vooral zitten er toch erg veel Limburgers rond de tafel. Want met Demir en Brouns zijn er de twee protagonisten, en daarnaast is Steven Coenegrachts van Open Vld, als expert-Parlementslid ook de coming man van de Vlaamse liberalen in Limburg. Hij trekt straks de Kamerlijst voor Open Vld daar. 
  • Toeval of niet: de meeste problematiek voor de landbouw en stikstof zit ook effectief in Limburg en de Kempen. West-Vlaanderen heeft dan wel gigantisch veel varkensstallen, maar veel minder natuurgebied dat de impact van stikstofuitstoot voelt.
  • Verder is Vlaams minister Gwendolyn Rutten als nieuwe minister meteen “zeer aanwezig”, volgens verschillende betrokkenen. “Zij was zaterdag duidelijk de moeilijkste klant. Ze wil duidelijk toch nog proberen ook haar stempel te drukken”, zo is te horen. 
  • Omdat het geografisch evenwicht helemaal naar Limburg helt in het groepje, en de rest uit Vlaams-Brabant komt, wilde men overigens daar dit weekend in het oosten van het land vergaderen. Maar dat was buiten Wilfried Vandaele gerekend: de N-VA-fractieleider en sinds jaar en dag de ‘milieuman’ van de Vlaams-nationalisten wilde maar tot Brussel komen. Hij woont immers in De Haan. Het Martelarenplein was dus de locatie voor een 7 uur durende marathon-meeting dit weekend. 
  • Bij cd&v valt de samenstelling van hun delegatie eveneens op: het is fractieleider Peter Van Rompuy die daar vanuit het Parlement aanschuift, en niet Tinne Rombouts (cd&v), nochtans hét gezicht van de Boerenbond en lijsttrekker voor cd&v in Antwerpen. En haar achtertuin, het Turnhoutse Vennengebied, is zowat het meest heikele punt in heel de deal. Maar Rombouts, die als scherpslijper geldt, blijft dus thuis. “Wij hebben dat ook opgemerkt”, was dan weer droogjes bij N-VA te horen daarover.  
• Dat de sfeer aan tafel goed zit, is vooral omdat Brouns en Demir echt naar elkaar gegroeid zijn, ook op menselijk vlak, zo zeggen verschillende bronnen. Daarbij zagen de twee Limburgers elkaar ook de afgelopen weken regelmatig onder vier ogen: Demir nodigde volgens het Belang Van Limburg haar collega zelfs bij haar thuis uit. In die krant viel zelfs het woord “tortelduiven” voor het duo.
• Daar verslikte men zich in beide kampen toch over, in hun Limburgse koffie: “Dat is toch lichtjes overdreven”, zo is te horen. Want dat N-VA en cd&v nu plots in elkaars armen liggen? Allerminst. “Het zal finaal toch springen zijn, of niet”, zo zegt een betrokkene.

De moeilijkheid: Vandaag gaat het wél over teksten, en dan telt elk woord.

• “We hebben dit weekend gewerkt zonder tekst, en zelf insteken gegeven vanuit de 3 partijen. Zuhal houdt de pen”, zo legt een onderhandelaar uit. “Het was een week met veel vooruitgang. Er is daarbij bilateraal en ook in groep samen veel gesproken en geluisterd.”
• Bedoeling is dat na de marathon van dit weekend, vandaag om 13 uur dan op basis van teksten verder gegaan wordt, om met een politieke deal te kunnen landen. Teksten van decreten zijn het nog niet, dat is in deze fase nog niet aan de orde, ook al zal het finaal daar wel op neerkomen. 
• Maar wordt het zo wel spannender, nu de kat op de koord komt. Bij cd&v was men alvast niet bijzonder enthousiast, met wat men geserveerd kreeg, in aanloop naar de meeting vanmiddag. “We willen de boel niet oppoken, maar we zijn er echt nog niet. Twee jaar onzekerheid, om uiteindelijk weer uit te komen zoals het was”, zo klinkt het een beetje teleurgesteld. “Het is goed dat we de mosselen nog niet aan wal hebben geroepen…”
• En daarbij geeft één bron aan “dat het zoals zo vaak om de teksten draait”. En ook een andere onderhandelaar bevestigt: “Het probleem is dat de tekst op een aantal punten opnieuw niet vertaalt wat besproken was. Let op: dat kan een onderhandelingspositie zijn, maar op deze manier zijn er opnieuw meer knelpunten. Dus nu moeten we eerst de tekst overlopen, want misschien zijn het misverstanden. Daarna zien we wel.”
• “Alles ligt op tafel. Als het nu niet lukt, dan weet ik het ook niet meer”, klinkt het nochtans in het andere kamp, bij een N-VA-bron. “We blijven binnen de contouren van het akkoord dat er was, natuurlijk. En we proberen vooral een advies van de Raad van State te volgen.”

De essentie: Het gaat altijd over dezelfde knelpunten, of wat had u gedacht?

• Na twee gigantische onderhandelingsrondes, én twee akkoorden (een ‘Krokusakkoord in 2022 én een nieuwe deal in het voorjaar) komt onvermijdelijk de toets met de vorige akkoorden. En alles wijst erop dat men daarbij toch de landbouwsector opnieuw tegemoet komt.
• Wat wél zeker al gesneuveld is: de fameuze ‘rode lijst’ van een veertigtal bedrijven die hoe dan ook verplicht moesten sluiten. Dat principe wil men niet langer hanteren, de piekbelasters krijgen nog de kans om hun impact van stikstof fors terug te dringen en zo het bedrijf te redden. De uitkoop wordt ook niet meer verplicht, maar vrijwillig.
• Alleen, is dat wel voorlopig het enige wat echt al vast ligt, en waar cd&v en ook Open Vld (en met name Rutten) eigenlijk toch hun slag thuis halen. “Dat is voor ons wel heel belangrijk, dat de onvergunbaarheidsdrempel voor landbouw verdwijnt”, zo klinkt bij een hoge liberale bron.
• Maar tegelijk wijzen betrokkenen erop dat het, met interpretatie van de teksten of niet, toch altijd neerkomt op dezelfde punten: hoe scherp worden de drempels, (en het verschil tussen landbouw en industrie dat behouden blijft), en hoe zou het zogenaamd “extern salderen”, waarbij landbouwbedrijven dan stikstofuitstootrechten kunnen uitwisselen, er in praktijk uitzien? 
• “Inzake dat extern salderen heeft Demir nu wel letterlijk het voorstel overgenomen dat Sammy Mahdi (cd&v) en Jo Brouns zelf ooit gedaan hebben: het opnemen onder voorbehoud van een gunstig Milieueffectenrapport (MER). Zo heeft cd&v verankering voor de verkiezingen, maar de anderen hebben dan ook het comfort van zo’n MER”, zo zegt een bron. 
• “Altijd vervelend om met een eigen voorstel geconfronteerd te worden”, zo klinkt fijntjes bij N-VA, over die zet van Demir. 
• Maar zo komt Demir wel weer finaal tegenover Brouns (en mogelijk ook Rutten) te staan. En gaat het dus altijd over dezelfde discussies, met dezelfde bewandelde paden én dezelfde technische oplossingen.
• Op de achtergrond sluimert nochtans een andere vraag: “Is die hele huidige aanpak wel de juiste methode?” Daarbij speelt dat in Nederland, naast Vlaanderen het Europese gebied dat meest worstelt met stikstof, bij de verkiezingsdebatten blijkt hoe ook daar de discussie aan het schuiven is. Zo loste Groenlinks-PVDA-kopman Frans Timmermans al de strenge stikstofambities.
• “We moeten zo snel mogelijk beginnen met een nieuwe aanpak, die niet vanuit stikstofneerslag vertrekt, maar vanuit de echte Europese doelstelling: de natuur in gunstige staat van instandhouding brengen”, zo is bij een onderhandelaar te horen. Vraag is of die “nieuwe aanpak” niet plots de huidige gesprekken dreigt te doorkruisen, en zelfs ernstiger, te torpederen.
• De komende dagen wordt het hoe dan ook duidelijk, of de Vlaamse regering er daadwerkelijk uit raakt. Zowel de top van N-VA, als Open Vld én cd&v wil elk finaal een oplossing en geen totale crisis op Vlaams niveau, maar de “3+3” moeten er wel concreet uitkomen. Liefst dus al vanmiddag, ten laatste toch deze week.

Nieuws: Bij Vooruit maakt Caroline Gennez straks de overstap van het federale, als lijsttrekker voor het Vlaamse niveau in Antwerpen.

• Eind 2022 viste Conner Rousseau, de voorzitter van Vooruit, plots de Mechelse Caroline Gennez terug op, als opvolger van Meryame Kitir (Vooruit) op de post van minister van Ontwikkelingssamenwerking. Die comeback verliep uiterst vlot: Gennez had er al een heel trackrecord op zitten als partijvoorzitter, en vormt binnen de federale ploeg zowaar zelfs een tandem met vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit).
• Daarmee verzoende Rousseau openlijk twee historische tegenstanders en gaf hij zijn partij federaal wat meer profiel. In onder meer de recente crisis in het Midden-Oosten loopt Gennez opvallend voorop: veel eerder dan Groen en cd&v, was Gennez al bezig met maatregelen als sancties en visa voor Israël, in het conflict in Gaza. De progressieve achterban smult ervan, de reacties, met name bij gekleurde kiezers, zijn ronduit lovend.
• Maar Rousseau heeft geen federale plannen met Gennez, wel Vlaamse. Want zij gaat straks de Vlaamse kopvrouw worden in Antwerpen, voor Vooruit, ze trekt die lijst, zo bevestigen hoge bronnen in de partij. 
• Daarmee legt Rousseau alweer een stukje van de puzzel, die Vooruit naar een langverwachte verkiezingsoverwinning moet loodsen: voor het eerst in jaren is de partij significant gestegen in de peilingen.
• Onlogisch is die zet allerminst: Gennez leidde als partijvoorzitter de onderhandelingen voor een Vlaamse regering, met toen ook al N-VA en Bart De Wever, in 2009. Ze kent de Vlaamse materie door en door, en was ook verkozen in het Vlaams Parlement, niet in de Kamer, in 2019. 
• Rousseau wil haar er straks dus bij, om een mogelijke Vlaamse coalitie te gaan onderhandelen, eerder dan op federaal niveau. Sterkhouder Hannes Anaf (Vooruit) uit de Kempen is dan meteen de logische nummer twee op die lijst.

Dé vraag:  Conner Rousseau trekt in Oost-Vlaanderen de Vlaamse lijst. Maar speelt hij ook Beels en Ridouani uit?  

• Dat Rousseau durft vernieuwen, bewijst hij tegelijk in Limburg. Daar schuift hij de 38-jarige Funda Oru (Vooruit) uit Heusden-Zolder naar voor als lijsttrekker voor de Kamer, zo weet Het Belang van Limburg. Oru is een compleet nieuwe naam, maar geen onbekende voor Rousseau: zij was zijn ‘running mate’ voor het voorzitterschap van de partij, en is dus sinds 2020 ook al ondervoorzitter van Vooruit. 
• Bovendien introduceert Rousseau met Oru zo een interessante challenger in de provincie voor Nawal Farih (cd&v) én Zuhal Demir (N-VA), kandidaten met een soortgelijk profiel: jong, vrouw, en met buitenlandse roots. Oru heeft Turkse wortels, Demir heeft een Koerdische familiegeschiedenis, en Farih heeft een Marokkaanse achtergrond. 
• In het Belang geeft Oru alvast toe dat ze een andere stijl heeft dan Farih en Demir: “Je kan een debat ook op een heel andere manier voeren. Ik hou niet van polariseren. ik wil problemen oplossen, ik wil ze niet opkloppen.” 
• Eerder was al bekend dat Kris Verduyckt (Vooruit), nu nog een Kamerlid, volgend jaar de Vlaamse lijst in Limburg trekt voor Vooruit. In Vlaams-Brabant trekt normaal Frank Vandenbroucke (Vooruit) de lijst voor de Kamer, en gaat de naam van Leuvens burgemeester Mohamed Ridouani (Vooruit) als kopman over de tongen, mogelijks voor de Vlaamse lijst.
• Nu blijft het voor Vooruit wel nog kijken wie dan straks de Kamerlijst in Antwerpen trekt. Want daar was in 2019 nog Yasmine Kherbache (Vooruit) de lijsttrekker, maar zij verkaste naar het Grondwettelijk Hof. Het is dus afwachten wie Rousseau daar brengt, die beslissing zou eerstdaags vallen. Een naam die al vaak over de tongen ging is die van Jinnih Beels, huidig Antwerpse schepen. Zij is als oud-politieagente iemand voor de eerder ‘harde’ thema’s van veiligheid, en die zitten natuurlijk op het federale niveau.
• In West-Vlaanderen ligt het al vast voor Vooruit: fractieleider Melissa Depraetere trekt de Kamer, Pablo Annys is kopman voor het Vlaams Parlement. In Oost-Vlaanderen trekt Rousseau zelf opnieuw de Vlaamse lijst. Dat is niet onlogisch: heel zijn politieke carrière zat hij al in dat Vlaamse Parlement, al zal hij ongetwijfeld straks ook federaal gaan onderhandelen, in 2024. 
• Wie voor Vooruit de tweede kopman/vrouw wordt in die provincie, is ook onduidelijk: uit Gent kunnen onder meer Freya Vanden Bossche (Vooruit), of Joris Vandenbroucke (Vooruit) de Kamerlijst trekken. Dat ligt nog niet vast. De kopman/vrouw moet dan de degens kruisen met federaal premier Alexander De Croo (Open Vld).

Om te volgen: Ecolo komt in de problemen over PFAS, met Waals minister van Leefmilieu, Céline Tellier.

• Heeft de groene Waalse minister Tellier genoeg gedaan met alarmsignalen over vervuild drinkwater? Die vervelende politieke vraag duikt op. En uitgerekend omdat milieu en voedselveiligheid cruciale thema’s zijn voor de groenen, ligt het bijzonder gevoelig.
• Het was de RTBF die vorige week met de onthulling kwam: er zitten te grote hoeveelheden PFAS in het kraantjeswater van verschillende Waalse gemeenten. En de ministers waren daarvan op de hoogte, maar deden er schijnbaar niets aan.
• PFAS heeft in Franstalig België lang niet de slechte naam die in Vlaanderen verbonden is aan de chemische fabriek M3 in Antwerpen. Maar evengoed is er in Wallonië dus stevige vervuiling van de ‘forever chemical’, het niet-afbreekbare PFAS.
• En extra vervelend voor de Ecolo-minister: ze was op de hoogte. Want in maart 2022 én januari 2023 stuurde haar Vlaamse collega voor milieu, Zuhal Demir (N-VA) brieven om haar te waarschuwen. Want in Halle, waar drinkwater uit Waalse spaarbekkens komt, had die een probleem gezien met de PFAS-waarden.
• Ook de Waalse minister van Volksgezondheid, Christie Morreale (PS), en de Brusselse minister van Volksgezondheid en Leefmilieu, Alain Maron (Ecolo) kregen die brieven. Extra vervelend dus, omdat er vervolgens niets gedaan werd in Wallonië en Brussel met die onheilspellende resultaten. Vlaanderen nam wel actie in Halle, en verbeterde de kwaliteit.
• Aanvankelijk probeerde Ecolo er dan ook een communautair probleem van te maken: Tellier stelde vrijdag dat ze had geantwoord op de brieven van Demir, maar dat die er geen gevolg aan had gegeven.
• De vraag is of die uitleg zal volstaan voor het Waals Parlement, dat morgen Tellier wil ondervragen: het is wat bizar dat de Waalse minister zou moeten wachten op een Vlaamse collega, voor ze actie onderneemt op eigen bodem. En nog meer wordt Tellier nu een gebrek aan transparantie en het gebrek aan communicatie verweten: tussen oktober 2021 en maart 2023 waren drinkwatergebruikers niet op de hoogte dat de PFAS-waarden zo hoog waren.
• Coalitiepartner MR is alvast scherp: “Natuurlijk had ze het publiek moeten waarschuwen“, stelde Waals parlementslid Olivier Maroy (MR) zondag op RTL. “Ik vind het moeilijk om haar houding te begrijpen. Ze heeft het altijd over het voorzorgsprincipe en in dit geval heeft ze helemaal geen voorzorgsmaatregelen genomen.” Voorlopig vragen ze wel geen ontslag.