In het nieuws: De PVV van Geert Wilders lijkt de grootste partij te worden, samen met de liberale VVD, in een laatste peiling.

• Akkerman: “Geert Wilders heeft gezegd dat hij een nieuwe toon wil aanslaan. Dat hij iets iets milder is geworden en dat er met hem te praten valt. In het verleden kennen we hem van vrij extreme standpunten over de islam. Hij wil zo min mogelijk islam in Nederland en wil daar ook dingen van verbieden.”
• “Nu heeft hij gezegd dat dit niet langer zijn prioriteiten zijn. Er zijn andere dingen die hij belangrijker vindt, zoals bijvoorbeeld het beperken van de asielinstroom in Nederland of het oplossen van de problemen in de zorg. Hij wil minder hard en stellig zijn over het onderwerp islam, in de hoop dat andere partijen met hem willen praten over een mogelijke regering.”
• Akkerman maant aan tot voorzichtigheid: “Het gaat op dit moment om één nieuwe peiling van afgelopen weekend, waarbij Geert Wilders erg gestegen is. Daar staat hij op een gedeelde eerste plek met de VVD van de huidige premier, met 26 zetels.”
• “Het is nog iets te vroeg om daar al conclusies uit te trekken. Maar in alle peilingen zien we wel dat Geert Wilders en de PVV een klein beetje aan het stijgen zijn en dat hij het dus over de hele breedte goed aan het doen is.”

Maakt Wilders kans op regeringsdeelname?

Terugblik: Wilders gaf in 2010 gedoogsteun aan het eerste kabinet van premier Mark Rutte. Dat liep slecht af, en kostte de PVV stemmen. Het debacle zit misschien nog in het achterhoofd bij de andere partijen.

• Volgens Akkerman wordt het ondanks de peilingen lastig voor Wilders om mee te regeren:
  • “GroenLinks/Partij van de Arbeid zeggen al jaren dat ze niet met Wilders willen samenwerken. Daar blijven ze nog steeds bij.”
  • “De nieuwe partij van Pieter Omtzigt, Nieuw Sociaal Contract (NSC), heeft ook al gezegd dat het niet met hem wil samenwerken.”
  • “De liberale VVD heeft gezegd dat ze niemand uitsluiten, dus men wil in principe wel met Wilders praten. Maar de lijsttrekker van de VVD, Dilan Yeşilgöz, heeft ook nog gezegd dat de verschillen wel enorm groot zijn en dat ze niet kan leven met een aantal van Wilders’ standpunten.”
• “Als je over de hele breedte kijkt, dan zijn er veel partijen die zeggen dat ze best met hem willen praten, maar het niet zien zitten om echt samen een regering te vormen“, vat Akkerman samen.

Omtzigt valt terug

Genoteerd: De populaire centrumrechtse Omtzigt viel licht terug in de laatste peiling. Na de lancering van het NSC klom de partij tot 30 zetels, dat zijn er nu nog 21.

• Dit kan te verklaren zijn door het feit dat hij vaak wat vaag blijft tijdens debatten. Omtzigt heeft ook pas laat in de campagne verklaard dat hij het ziet zitten om minister-president te worden. Voorheen hield hij de boot af.
• Omtzigt zet zich ook af tegen de traditionele vorm van politiek. Akkerman: “Hij wil een kabinet met vakministers, zoals hij dat noemt. We hebben op dit moment ook al een aantal van dat soort ministers.”
  • “De huidige minister van Onderwijs, Robbert Dijkgraaf, was zelf hoogleraar aan de universiteit.”
  • “De huidige minister van Volksgezondheid, Ernst Kuipers, was de baas van een van de grootste ziekenhuizen van Nederland.”
• “Andere partijen zeggen dat ze het plan een beetje onzin vinden, want zo zeggen ze, je moet af en toe politieke keuzes durven maken en dan is het niet per se een slecht iets dat bepaalde ministers een duidelijke politieke kleur hebben.”

Moeilijk een meerderheid te vormen zonder Wilders

Vooruitblik: een centrumrechtse regering in de maak?

• Van de vier grootste partijen bevinden er zich drie (VVD, NSC, PVV) aan de centrumrechtse of rechtse kant van het politieke spectrum. Ook een kleinere partij als de BoerBurgerBeweging is centrumrechts.
• Akkerman: “De conservatieve rechtse partijen gaan bij elkaar ongeveer 100 zetels halen. En de linkse progressieve partijen bij elkaar maar een stuk of 50, dus nog lang geen meerderheid. De verwachting is dat we op een of andere manier een centrumrechts kabinet gaan krijgen. En dan is het nog de vraag of Geert Wilders daar wel of niet in zal zitten.”
• “De vorige regeringsformatie in Nederland was de langste ooit, die heeft negen maanden geduurd. De hoop bij veel partijen is dat het deze keer iets sneller zal gaan, juist omdat de de rechtse partijen een meerderheid lijken te hebben.”
• “Maar zonder de PVV van Geert Wilders wordt het lastig om een meerderheid te halen. En dan zou het best kunnen dat het toch een lange formatie wordt.”
• “Wat ook nog een optie is: Pieter Omtzigt heeft gezegd dat hij wil proberen om een minderheidskabinet te vormen. Hij wil op verschillende onderwerpen zoeken naar nieuwe meerderheden.”
• “Alle opties liggen nog open. Ik denk niet dat het echt een snelle formatie zal worden, maar misschien wel sneller dan de vorige keer”, is de conclusie van Akkerman. (ddw)