Hoe geraken we af van onze afhankelijkheid van Russisch aardgas? De vraag staat bovenaan de EU-agenda. Volgens de economen van ING zou een comeback van steenkool de snelste oplossing zijn, maar daar is een ecologische en geopolitieke prijs aan verbonden.

Volgens de ING-studie van ING kunnen opkomende technologieën zoals groene waterstof, warmtenetten, zonnepanelen of warmtepompen op korte termijn hoogstens een beperkte impact hebben. Veel installaties voor hernieuwbare energie zijn niet van de ene dag op de andere gebouwd, een terminal voor LNG (vloeibaar aardgas) evenmin en een kerncentrale al helemaal niet.

Comeback

Zo komt steenkool, een vervuilende energiebron die door velen al afgeschreven was, verrassend weer in beeld. Duitsland, dat erg afhankelijk is van Russisch aardgas, had eerder de exit van zowel het gebruik als de productie van steenkool aangekondigd tegen 2030, maar zou die uitfasering nu wat kunnen vertragen, menen experts.

Enkele oude kolengestookte elektriciteitscentrales zijn alvast al geheractiveerd. Volgens Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, mag dat in de huidige situatie “geen taboe” zijn, zo verklaarde hij begin deze maand bij de BBC.

“Helaas gaat dit ten koste van een hogere CO2-uitstoot, aangezien het koolstofgehalte van kolengestookte elektriciteit tweemaal zo hoog is als die van gasgestookte elektriciteit. Het leidt ook tot hogere luchtverontreiniging via fijne deeltjes”, wijzen de ING-economen op de moeilijke afweging.

“Met andere woorden: als landen manieren zoeken om hun energievoorziening veilig te stellen en minder afhankelijkheid te zijn van Russisch gas, kunnen ze steenkool overwegen, wat wel hun vermogen belemmert om de klimaatdoelstellingen op de korte termijn te verwezenlijken.”

Steenkool uit Rusland

Steenkool heeft nog een tweede nadeel. Een van de grootste exporteurs wereldwijd is … Rusland. Zo is Duitsland momenteel niet alleen erg afhankelijk van Russisch gas, maar kwam vorig jaar ook ruim de helft van de ingevoerde steenkool eveneens uit Rusland, en veel minder uit landen als de Verenigde Staten of Australië.

Er is dus het risico dat Europa nog steeds bij Rusland gaat moeten aankloppen voor zijn energie. “Rusland is ook een enorme kolen-exporteur, en we willen toch niet de ene afhankelijkheid vervangen door een andere”, zegt Gerben Hieminga van ING.

Voor de Duitse minister van Energietransitie Robert Habeck (Groenen) kan daar inderdaad geen sprake van zijn. Hij uitte vrijdag de ambitie om Duitsland tegen de herfst van dit jaar onafhankelijk te maken van Russische steenkool en tegen 2024 van Russisch gas.

Hoogste prijs in 200 jaar

Wat betekent de toegenomen belangstelling voor de prijs van steenkool? Die is als een raket de hoogte ingeschoten tot het hoogste peil in 200 jaar, zegt Rystad Energy, wijzend op een krappe markt. En als Rusland zou wegvallen op de wereldwijde markt voor steenkool, zo voorspelt het gespecialiseerde bureau, gaan de prijzen verder de hoogte in.

(kg)