“België heeft zijn militaire uitgaven opgevoerd, en zal dat blijven doen”, zo stelde premier Alexander De Croo (Open Vld) gisterenavond tijdens een panelgesprek in Davos, waar hij zich als een vis in het water voelt. Dat moest de premier wel zeggen want naast hem in dat panel: NAVO-baas Jens Stoltenberg. De Noor volgt aandachtig het defensiedebat in België. Vanmorgen komt de stafchef van het leger, admiraal Michel Hofman, de premier te hulp: “Als je opnieuw geloofwaardig wil worden binnen de NAVO moet je een operationeel apparaat hebben dat klaar is om ingezet te worden”, zo zegt hij. Zo blijft de discussie borrelen binnen Vivaldi. N-VA, maar ook regeringspartij MR, leggen vandaag een resolutie neer in de Kamer, om iedere partij over die 2 procent kleur te laten bekennen.

In het nieuws: “Een zware denkfout”, zo noemt Open Vld-ondervoorzitter Jasper Pillen de redenering van Groen-vicepremier Petra De Sutter.

De details: De Sutter probeerde, ook vanuit Davos, de boel te sussen: “Een akkoord zou wel mogelijk worden binnen Vivaldi”, en die “2 procent is waarschijnlijk niet volledig nodig, als we de middelen beter besteden”.

• Terwijl het voor vicepremier De Sutter haar eerste keer is in Davos voor het Wereld Economisch Forum, is dit dé plek waar premier De Croo als habitué zich helemaal thuis voelt: topeconomen, CEO’s en de hele internationale politiek bijeen in een klein Zwitsers dorp, het is een kolfje naar de hand van de eerste minister, die bovendien tijdelijk minister van Buitenlandse Zaken is.
• Gisteren was er een ‘Belgisch’ event van IMEC, dat technologie voor de gezondheidszorg verzorgt, waar de Belgische politici trots als een pauw konden aanschuiven, en ook ’s avonds een informeel moment voor de Belgische delegatie in de hotellobby, rond de premier: geef hem een internationaal podium, en hij verovert de bühne zonder pardon.
• Daarbij schoof hij in de namiddag al aan voor een panelgesprek over veiligheid in Europa, met onder meer de Nederlandse minister van Defensie Kasja Ollongren, de Oekraïense topambtenaar Andriy Yermak en vooral Jens Stoltenberg. De NAVO-baas volgt nauwgezet de discussie in België, naar aanloop van de NAVO-top in Madrid: komt België nu eindelijk over de brug met harde beloften rond het halen van de norm van de alliantie, met name om 2 procent van het bbp aan Defensie te spenderen?
• De Croo wist perfect welke lijn te bewandelen, met Stoltenberg in zijn nek: “België heeft zijn militaire uitgaven opgevoerd en dat zal blijven doen”, zo stelde hij diplomatisch, zonder daarbij harde beloften te doen. Hij gooide het meteen over een andere boeg: zijn stokpaardje van Europese defensiesamenwerking werd van stal gehaald.
  • “Europa is na een periode van naïviteit ontwaakt”, zo stelde De Croo, waarbij hij het had over een “wake-upcall“.
  • “We denken nu collectief. Dat betekent iets meer investeren in veiligheid, maar ook een meer gecoördineerde, minder versnipperde aanpak.”
  • “Als we meer investeren in cyberbeveiliging, moet dat ook ten goede komen aan onze bedrijven en onze burgers.” Zo herhaalde hij zijn pleidooi “dat het meer moet opleveren voor een Europese defensie-industrie“.
• Meest opvallend: De Croo pleitte voor een “bredere visie” op veiligheid, die niet enkel pure defensie moet omvatten. Dat loopt gelijk aan het discours dat De Sutter in Davos hanteerde. De groenen willen rond defensie een ‘groter verhaal’, waarbij onder meer ook over energieonafhankelijkheid en klimaatuitdagingen zoals overstromingen wordt gesproken.
• Mogelijk is dat laatste straks een schoonheidsoplossing voor de discussie over de centen: wat precies schuift de federale regering allemaal onder die fameuze 2 procent ‘defensie-uitgaven’, zitten daar bijvoorbeeld middelen in om waterrampen aan te pakken?

De essentie: De liberalen roeren binnen de coalitie wel de oorlogstrom.

• Terwijl in Davos de premier zoveel mogelijk de diplomatieke evenwichtsoefening probeerde te bewaren, zowel binnen de NAVO als binnen zijn coalitie, ging partijgenoot en ondervoorzitter van Open Vld Jasper Pillen niet op de rem staan, integendeel. Pillen is de defensiespecialist van de Vlaamse liberalen en geldt als een absolute verdediger van het leger.
• Dat De Sutter vanuit Davos opperde dat die “Europese samenwerking” waar de premier zo hoog mee oploopt, ook wel eens het reddingsmiddel zou kunnen betekenen, schoot in het verkeerde keelgat bij Pillen. “Als we de huidige middelen beter besteden, hebben we die 2 procent waarschijnlijk zelfs niet nodig“, zo verklaarde De Sutter aan VTM.
• “Een zware denkfout”, zo kapittelde Pillen de Groen-vicepremier. “Door achter te blijven op onze Europese partners ondergraven we net de samenwerking“, zo stelde hij. De redenering is dat die 2 procent in werkelijkheid niet volstaat voor België, na jaren van onderinvesteringen in Defensie, om de kloof met andere Europese landen, zoals partnerlanden Nederland en Frankrijk, te dichten. Als België nu al enorm achter loopt, en de andere landen versnellen (Nederland zit in 2024 al aan 1,9 procent, België zou in de plannen naar 2 procent gaan in 2035), dan wordt de achterstand alleen maar groter.
• En ook de MR voert de forcing. Vanmorgen in de Kamercommissie Defensie is de discussie van de 2 procent uitgaven eigenlijk het enige grote discussiepunt. Niet verwonderlijk legt de N-VA, de grootste oppositiepartij, er een resolutie neer: ze wil de 2 procent als norm. De partij biedt daarvoor overigens een wisselmeerderheid aan, aan de liberalen, om de groenen buiten spel te zetten in de Kamer.
• Dat soort scenario’s is totaal niet aan de orde, maar toch opvallend: de MR legt zelf ook een soortgelijke resolutie neer, om die 2 procent te halen. Dat is opvallend, als meerderheidspartij. Het leidt tot niets, behalve dan de coalitiepartners laten stemmen, om zo kleur te bekennen, of ze in woorden die 2 procent willen halen. Maar Denis Ducarme, de indiener van de resolutie, is al langer een ongecontroleerd element in de MR-fractie. En zijn liefde voor de groenen is onbestaand.
• Met zowel Pillen als Ducarme zodanig op oorlogspad, wordt het niet evident om straks zonder gezichtsverlies, ofwel langs blauwe ofwel langs groene kant, naar Madrid te trekken voor de premier. Overigens moet gezegd: de anderen staan een beetje minder vocaal in de discussie, maar zeker bij de PS staat men niet te springen om zomaar nog extra geld te voorzien voor Defensie. De kaarten liggen dus niet optimaal, voor de rechterflank van Vivaldi. Opvallend is wel dat de Vlaamse socialisten van Vooruit wel geneigd zijn om richting 2 procent te gaan, zo is binnen de regering te horen.

Een hulplijn voor de premier: De stafchef van het leger, admiraal Hofman, spreekt zich zo duidelijk als hij mag en kan uit.

• Topmensen bij Defensie zelf hebben niet de gewoonte om zich in politieke discussies te moeien. Maar er staat immens veel op het spel voor het leger, dat ruikt ook de stafchef, of CHOD in militair jargon, admiraal Michel Hofman. Het momentum is er immers, om voor zijn departement veel meer ademruimte te creëren.
• Vanmorgen op Radio 1 was hij dus opvallend vrank en vrij: slechts één keer in heel het gesprek stelde hij “dat het extra budget en vooral het tijdspad daarnaartoe uiteindelijk een politieke beslissing is natuurlijk“, om er meteen aan toe te voegen “dat dit uiteraard ons zou toelaten om versneld onze inspanningen te doen”.
• Want voor Hofman staat het vast: het huidige plan van minister Ludivine Dedonder (PS), het STAR-plan, “moet volledig uitgevoerd worden”. Dat brengt het budget uiteindelijk op 1,54 procent van het bbp. “Maar in gedachten bij ons is er altijd een extra nieuwe stap nodig geweest, om onze situatie te verbeteren. Er is behoefte genoeg”, zo stelde Hofman.
• “Als je een geloofwaardige partner wil worden binnen de NAVO, en dat is meer dan ooit noodzakelijk, dan moet je zorgen dat je een operationeel apparaat hebt dat klaar is om ingezet te worden in allerlei domeinen”, zo zei Hofman. “Sowieso staan we nu al achteraan in de NAVO-rangschikking, maar het gaat over meer dan een goeie leerling zijn, het gaat over de veiligheid kunnen verzekeren, met onze partners. Het gaat om de geloofwaardigheid van ons land, binnen die organisatie.”

Pijnlijk: België blijft wereldkampioen voor de lasten op arbeid.

• Een nieuw rapport van de OESO, de denktank van industriële landen, bevestigt: nergens ter wereld zijn de taksen op arbeid zo hoog. De OESO kwam gisteren met haar jaarlijkse vergelijking en berekende voor elk van haar lidstaten die belastingdruk op werk. Daarbij kijkt de OESO vooral naar de loonwig of ’tax wedge’: het verschil tussen de loonkosten die de werkgever betaalt en het nettoloon dat de werknemer overhoudt.
• Voor een alleenstaande werknemer zonder kinderen kwam de loonwig vorig jaar uit op 52,6 procent. Dat is nog wat hoger dan een jaar eerder. Het gaat om de som van de werkgevers- en werknemersbijdragen en de inkomensbelastingen.
• In geen enkel ander land wordt de grens van 50 procent van de loonkosten overschreden: Duitsland staat op twee met 48,1 procent en Oostenrijk op 47,8 procent. De kleinste belastingdruk is terug te vinden in Colombia (0 procent), Chili (7 procent) en Nieuw-Zeeland (19,4 procent).

Opgemerkt: De premier voegt nog wat werven toe aan het lijstje. De ergernis bij de coalitiepartners is niet min.

• Meteen is de OESO-studie extra voer voor een pak partijen binnen de federale regering om de discussie over een grote fiscale hervorming aan te snijden. Die ‘werf’ kwam vreemd genoeg niet voor in de zeven grote domeinen die premier De Croo voor of na de zomer wil aanpakken, binnen zijn regering. Al moet gezegd dat tal van partijen het evident vinden dat ‘fiscaliteit’ hoe dan ook opduikt, bij de andere grote werven.
• Maandagavond werd het onderwerp dan toch toegevoegd, net als een paar andere punten zoals armoedeaanpak: Vivaldi heeft zo ondertussen bijna een telefoonboek aan ‘prioriteiten’. Dat leidt tot ergernis. “Wat ben je met lijsten die nog eens al onze uitdagingen opsommen? Dan zeg je vooral wat we nog altijd niet gedaan hebben? We moeten ten gronde discussiëren, niet over ‘wat we nog allemaal moeten doen’”, zo klinkt gefrustreerd op het kabinet van een vicepremier.
• “Wij verwachten niet dat ‘de grote hervorming’ er ooit komt, we moeten wat realistisch zijn, met deze huidige ploeg”, zo klinkt aan de linkerkant in de coalitie. “Maar tegelijk: alles hangt aan alles. Hoe kan je de arbeidsmarkt aanpakken als je fiscaliteit niet aanpakt? Het gaat te zien zijn wat Vivaldi nog wil en kan, de komende maanden”, zo is bij een hoge bron te horen.
• Een andere bron binnen de meerderheid wijst dan weer op de rol van de premier zelf. “Hij is eindelijk in actie geschoten, meer onder druk van de pers dan zijn eigen drang om er iets van te maken. Maar het blijft opvallen, hoe graag hij in het buitenland speeches geeft en panels opleukt. Wat wil hij nog in eigen land?”
• Die rol van de premier wordt ook bij een andere coalitiepartner onder vuur genomen: “We weten ondertussen wat de belangrijke dossiers zijn, en daar moet nu werk van gemaakt worden. Op pensioen en de arbeidsmarkt wachten we al twee jaar”, zo klinkt het bij een vicepremier. “Agendamatig is het niet evident voor de premier, dat begrijp ik. Hij is weer in het buitenland. Maar dat is voor hem om op te lossen, niet voor de coalitiepartners.”
• Aan de linkerkant stelt de PS zich ondertussen ‘zen’ op, ze leunt achteruit, zowel over de arbeidsmarkthervormingen als de pensioenen, zolang er niets gebeurt met hun eigen verlanglijstje, zo’n 6,5 miljard euro voor koopkrachtmaatregelen. Vanmorgen suste Pierre-Yves Dermagne (PS) op Radio 1: “Het gaat niet zo slecht met de economie, de werkloosheid daalt overal, de werkzaamheidsgraad is de hoogste in twintig jaar”, zo stelde hij.
• Plus, hij verdedigde de ploeg: “Ik denk niet dat de dash eruit is. Het is niet gemakkelijk met zeven partijen rond de tafel, maar de Belgische regering is geen uitzondering, we zien dat in veel landen. Beleid voeren is vooruitzien, en dat is moeilijk in de huidige context. Maar we zijn klaar om dringende maatregelen te nemen over koopkracht, de kernuitstap, en energie.”

The Big Picture: Het debat verhit nu al, tussen vakbonden en werkgevers, over die ‘koopkracht’.

• De vraag is of die boodschap “dat het goed gaat” met de economie, lang kan blijven standhouden. Want onvermijdelijk komt er een gigantisch debat over de Belgische lonen op de federale ploeg af. De vakbonden, en ook de linkse partijen duwen op de ‘koopkracht’, en het gebrek aan ruimte om de lonen nog te verhogen.
• Zo voert het gemeenschappelijk vakbondsfront van ACV, ABVV en ACLBV nu al actie, om straks op 20 juni massaal te gaan betogen. Daarbij hanteren ze affiches die de stijging van de lonen vergelijken, (amper 0,4 procent erbij zeggen ze), met producten als koffie (+ 14 procent), brood (+ 10 procent), toiletpapier (+11 procent) en spaghetti (+26 procent).
• Die communicatie schoot in het verkeerde keelgat bij VBO-baas Pieter Timmermans. De voorzitter van de werkgeversorganisatie wees erop dat de vakbonden hier de loonstijgingen boven op de index vergeleken met reële prijsstijgingen: de vakbonden telden dus de automatisch aanpassingen van de lonen gewoon niet mee.
• “Zelfs de ‘nominale’ prijsstijgingen zijn ver boven de 0,4 procent plus de index, en dit (bovenstaande producten, red.) zijn maar voorbeelden”, zo reageerde ACV-vakbondsbazin Marie-Hélène Ska. Waarop Timmermans dan weer terugschoot: “Ofwel corrigeer je deze cijfers (iedereen kan fout begaan en mag die rechtzetten), ofwel is het bewuste desinformatie”, zo stelde hij. De vakbonden corrigeerden niets.
• Projecties van de Europese Commissie van deze week, onderlijnen het probleem dat op Vivaldi afkomt: doordat België als enige land (naast Malta en Luxemburg) die automatische index heeft, zullen de lonen tegen 2023 het hoogst stijgen van heel West-Europa. De lonen liggen, ten opzichte van 2020, straks 16,4 procent hoger dan in de buurlanden. De Commissie verwacht dat die stijging voor Frankrijk, Duitsland en Nederland maar 10,9 procent zal zijn.
• De zogenaamde ‘loonhandicap’, waarbij Belgische bedrijven meer moeten betalen voor werknemers en zo een concurrentieel nadeel ten opzichte van de buurlanden ondervinden, dreigt zo op een paar jaar tijd te exploderen. In 2020 lag het Belgische loon gemiddeld 1 procent hoger dan de buurlanden, in 2023 wordt dat 6 procent, volgens de prognoses van de Europese Commissie.
• Dat belooft, met dus de vakbonden en ook regeringspartijen als de PS, die het debat over de wet van 1996 willen aansnijden. Die wet regelt net de loonkloof met de buurlanden: als die kloof te groot is, is er geen ruimte om meer loonsverhogingen te geven. Dat dreigt de komende jaren het geval te worden. Open Vld lanceerde onlangs, op haar congres ‘liberaal vuur’ een voorstel om zowel de index als die wet van 1996 af te schaffen en alles “vrij te laten”. Maar dat is geen standpunt dat ze binnen de coalitie verdedigt. 

Om te volgen: De verplichte vaccinatie ligt voor, in de Kamer.

• Het is een beslissing die al heel wat voeten in de aarde heeft gehad, en waar de PS zelfs een heuse regeringscrisis voor over had: iedereen in de gezondheidszorg moet verplicht gevaccineerd zijn tegen het coronavirus.
• Die maatregel is een absoluut kroonjuweel van Frank Vandenbroucke (Vooruit), de minister van Volksgezondheid. Hij hield hierover de ‘ferme lijn’ en wilde van geen wijken weten, ook al leverde het veel spanning op, zeker met de Franstalige partijen.
• Niet alleen de PS, maar ook Ecolo en zelfs de MR waren nooit erg vurige voorstanders van de vaccinatie: in Wallonië en zeker in Brussel haalde men ook nooit de erg hoge Vlaamse vaccinatiegraad. Maar Vandenbroucke plooide, in zijn kenmerkende stijl, nooit.
• Vandaag, na bijna een jaar debat, en een pandemie die serieus is afgezwakt, ligt het wetsontwerp voor in de Kamer. De vraag is of het er nu doorkomt. Want ondertussen heeft 82,8 procent van alle werkers in de gezondheidszorg een boosterprik gekregen: erg hoge aantallen dus.
• Dat is meteen het ultieme argument van de oppositie om heel het nut van die wet alsnog in twijfel te trekken. En dan hebben we het nog niet over het gemor in de meerderheid zelf. De kans dat de oppositiepartijen dus stokken in de wielen gaan steken, en net zoals bij de stemming destijds rond de uitbreiding van de abortuswet, telkens advies zullen vragen aan de Raad van State en zo filibusteren, is niet klein. Samen hebben N-VA, Vlaams Belang en PVDA zijn 50 zetels genoeg om zo’n advies aan de Raad te vragen, en de stemming voorlopig te verhinderen.
• Zo blijft de pijn voor de meerderheid maar duren. Want daarin blijft Vandenbroucke onverbiddelijk: het is voor hem een erg goed instrument, om meteen te activeren wanneer er weer een nieuwe golf zou opduiken. 

Opvallend: Een eerste burgemeester uit de Vlaams Belang-stal. Al moest Bart Laeremans daarvoor wel de partij verlaten.

• Dat hij altijd een handig politiek operator geweest is, daarover twijfelt niemand. Deze week lukte Bart Laeremans erin een oude politieke droom te verwezenlijken: burgemeester te worden van zijn Grimbergen, een Brusselse randgemeente waar altijd een sterke Vlaams-nationale reflex was.
• Laeremans was jarenlang lid van Vlaams Belang, en sinds 1995 ook Parlementslid voor toen nog het Vlaams Blok. Hij gold als een van de meest vocale leden, niet bepaald een zachte jongen. Toen hij in 2010 z’n zitje verloor, werd hij nog gecoöpteerd door het Vlaams Belang voor de Senaat, tot 2014.
• Maar Laeremans wilde weg uit het isolement van het cordon sanitaire, en verliet officieel het Belang en het partijbureau, het centraal bestuursorgaan van de partij, waar hij jarenlang lid van was. Zijn lokale Vlaams Belang-afdeling vervelde integraal tot ‘Vernieuwing’ in Grimbergen.
• Een gok die rendeerde: in 2018 kon hij al in coalitie gaan met N-VA en Open Vld in zijn gemeente. De liberalen werden afgekocht met de sjerp, ook al had Laeremans de meeste voorkeurstemmen behaald.
• Nu is de switch compleet: cd&v komt in de coalitie, Open Vld vliegt eruit. En meteen is Laeremans de nieuwe burgemeester: het nieuwe gemeentedecreet bepaalt immers dat de man of vrouw met de meeste stemmen binnen de meerderheid dat moet worden.
• Van een echte doorbraak van het ‘cordon’ is dus geen sprake: anders dan pakweg ‘Forza Ninove’, ook een lokaal vehikel dat in feite Vlaams Belang is in Ninove, doorbrak Laeremans wel formeel alle banden met zijn oude partij. In Ninove blijft lokale kopman Guy D’haeseleer ook tegelijk Parlementslid voor Vlaams Belang. Daardoor lijkt de kans miniem dat men daar ooit het cordon breekt, zolang er nationaal niets verandert. 

Om te volgen: Stemmen per post, zoals cd&v wil, is niet evident, waarschuwt de Raad van State.

• Een interessante discussie om te volgen: moet België een systeem krijgen van ‘vote-by-mail‘, of stemmen per post, zoals in de Verenigde Staten bij de laatste presidentsverkiezingen massaal gebeurde? Ons land heeft dat al in erg beperkte mate: stemmen vanuit het buitenland kan per post, al is ook daar de voorkeur dat men gaat stemmen via de lokale ambassade of het consulaat.
• Maar cd&v ziet hierin een interessante markt: mensen ouder dan 75 jaar en gehandicapten willen ze voortaan via brief laten stemmen. Dat zou dan voor de federale, regionale en Europese verkiezingen kunnen. Niet onbelangrijk voor een partij waar een groot deel van de kiezers de derde leeftijd heeft. Het zou volgens de partij om liefst 1 miljoen mensen ouder dan 75 jaar gaan, en nog eens 600.000 potentiële kiezers die andersvalide zijn: geen kleine groepen dus. Die personen kunnen evenwel nu al stemmen per volmacht, wat erg vaak gebeurt: een zoon of dochter, die in de plaats twee stemmen uitbrengt.
• Vorig jaar dienden Servais Verherstraeten (cd&v) en Franky Demon (cd&v) in de Kamer een wetsvoorstel in. Zij wijzen erop dat keer op keer ook het percentage mensen dat niet komt stemmen stijgt, van 8,4 procent in 2003 naar 11,6 procent in 2019.
• De Raad van State komt nu met een advies, dat La Libre kon inzien. En dat is niet helemaal positief. “Stemmen per post is de stemmethode die de minste garanties biedt (met name wat het stemgeheim en het verhoogde risico op stemmen in familieverband betreft) en om die reden niet moet worden aangemoedigd“, zo stellen ze. Ze willen dus “procedures die de integriteit en het geheime karakter van de stemming waarborgen”. Afwachten wat er uit de bus komt.

Met bijdragen van Emmanuel Vanbrussel.