Staatsbon wordt flop, met maar 433 miljoen terwijl men 6 miljard hoopte op te halen: Open Vld en cd&v rollen nog eens vechtend over straat over de kost

6 miljard had minister van Financiën Vincent Van Petegehem (cd&v) zelf vooropgesteld, voor de nieuwe staatsbon. Niet onredelijk, na het eclatante succes van september, toen men een sensationele 22 miljard euro ophaalde bij de Belgische spaarder. Het wordt nu niet eens een half miljard: toch een stevige sisser. Meteen spreekt men in de regering van een “gefaalde herhaling” voor Van Peteghem: “Het is heel duidelijk dat je pas in september, wanneer die vorige bon vervalt, opnieuw iets moet doen. Maar hij moest absoluut nu al zijn Staatsbon opnieuw hebben, we weten allemaal waarom hé”, zo wijzen coalitiepartners naar de verkiezingen. Bij cd&v reageert men fel op staatssecretaris Alexia Bertrand (Open Vld), die de korting in de roerende voorheffing op deze staatsbon tegenhield. Begrotingsspecialist Wouter Beke (cd&v) sprak van “een groter begrotingstekort, terwijl haar job net is om dat te verminderen”. Daarbij gaat het over het feit dat de schuld nu op korte termijn gefinancierd moet worden met duurdere schatkistcertificaten. Maar Bertrand reageert fel: “Het is mijn verantwoordelijkheid om te oordelen of duurdere leningen extra gesubsidieerd moeten worden met een verlaagde roerende voorheffing.” Bij de staatssecretaris blijft men herhalen: gewoon in september de operatie herhalen, voor het grote publiek.

Met bijdragen van Niels Saelens.

In het nieuws: De nieuwe staatsbon flopt.

De details: Het zat eraan te komen, nadat heel veel banken eigenlijk betere voorwaarden konden bieden met termijnrekeningen op één jaar, dan de staatsbon. En zeker omdat ook het fiscale cadeau van 50 procent korting op de roerende voorheffing, wat Van Peteghem en het Agentschap van de Schuld zo graag wilden, er niet kwam.

Een bitter verhaal, zo lijkt het toch als je eerst aankondigt 6 miljard te willen ophalen. Maar niet zo voor Jean Deboutte, de ondertussen wat omstreden topman van het Agentschap voor de Schuld. Die spreekt nu van “een succesvolle uitgifte”. Want: “inzake opbrengsten komt deze staatsbon in onze top tien”, zo merkte hij gisteren op.
Tegelijk kan ook Deboutte niet verhullen dat het absoluut niet het verhaal is dat hij en zijn bevoegde minister van Financiën Van Peteghem hadden willen schrijven. Het Agentschap van de Schuld, met een topman met stevige cd&v-stempel, had immers voorgesteld om de succesvolle operatie van de zomer nog eens te herhalen, in maart én in juni, vlak voor de verkiezingen.
Daarbij pleitte het Agentschap opvallend genoeg ook voor opnieuw een forse korting in de roerende voorheffing, de taks die betaald moet worden op de opbrengst. In de zomer werd die gehalveerd, van 30 procent normaal naar nog 15 procent.
Het gevolg was dat de staatsbon van vorige zomer een nettorendement van 2,81 procent haalde op één jaar. En die ‘stunt’ wilde het duo Van Peteghem-Deboutte wel herhalen. Maar het leidde tot grote ergernis bij de coalitiepartners:
- Om te beginnen hadden premier Alexander De Croo (Open Vld) en zijn collega’s in de kern toch moeite met de aanpak van Van Peteghem. Die wachtte bijzonder lang om met zijn dossier naar de kern te komen, tot hij dan op het eind met druk in de media het dossier wel bracht. Die techniek leverde geen vrienden op.
- Ook de argumentatie ten gronde was lastig. Met name de groenen hadden grote problemen met opnieuw een “fiscaal cadeau” voor de rijken: gemiddeld tekenden toch vooral vermogenden in op die staatsbon.
- En ook de premier zelf had daarover bezwaren: “We moeten opletten dat we iedereen gelijk behandelen. Het is toch vreemd dat de overheid een fiscale korting geeft voor haar eigen product, terwijl spaarders met een termijnrekening bij een bank de volle pot betalen”, stelde hij in de Kamer.
- Maar, zo was de redenering van Van Peteghem en het Agentschap, dat “als er geen staatsbons verkocht worden, we de Belgische staatsschuld met duurdere ‘schatkistcertificaten’ moeten financieren”. Ze schermden met een bedrag van 54 miljoen als “extra kost”.
- Hoe dan ook: binnen de regering was er felle tegenstand, van Bertrand en de premier: waarom nu al willens nillens zoveel ophalen? De rente gaat meer dan waarschijnlijk dalen, en er komt bijna 22 miljard weer ‘vrij’ in september, als die heel succesvolle staatsbon van vorig jaar afloopt. “Dan is het logisch om het te doen, niet daarvoor”, was hun redenering.
Finaal kreeg Van Peteghem er zijn staatsbon mét korting niet door: het werd er een aan het volle tarief voor de roerende voorheffing en dus een netto rendement van maar 2,1 procent. En dat tot grote teleurstelling van de cd&v-minister, die achter de schermen zijn frustratie met de liberalen, die “spelletjes speelden”, niet kon verbergen.
Veel banken boden ondertussen gewoon betere tarieven aan op termijnrekeningen, voor één jaar. En het lijkt alsof het klimaat in beleggersland ook omgeslagen is: in plaats van voorzichtige staatsbons voor de “goede huisvader” die in de onzekere zomer van 2023 perfect leken, zijn nu plotseling beleggingen als Bitcoin weer de sensatie.

Waarom dit ertoe doet: De discussie over de staatsbon en de roerende voorheffing komt nog zeker terug. In juni en september.

Open Vld en cd&v blijven met getrokken messen tegenover elkaar staan. Normaal gezien zijn er elk kwartaal uitgiftes, er was er ook eentje begin juni gepland, net voor de verkiezingen. Politiek gezien lijkt de kans nihil dat Van Peteghem dan wél zijn verlaagd tarief gaat krijgen in de roerende voorheffing.
Maar daarna komen Open Vld en cd&v ongetwijfeld elkaar in lopende zaken nog tegen: ook in september kan er een staatsbon komen. De bedoeling blijft immers om nog altijd dit jaar 13,5 miljard euro aan Belgische schuld op korte termijn te financieren. En in september komt al dat huidige geld vrij.
Tegelijk blijft er de discussie over de ‘kost’ aan de staat en dus de begroting. Want fijntjes liet Deboutte weten dat er nu effectief meer schatkistcertificaten uitgeven zullen worden. Als het niet lukt met kortlopende staatsbons bij particuliere beleggers om die 13,5 miljard op te halen, moet het dus via banken en verzekeraars, via die schatkistcertificaten.
Die zitten wel degelijk aan duurdere tarieven dan de staatsbon. Economieprofessor Gert Peersman (UGent) moeide zich gisteren in het debat: “Een tegenvaller voor de begroting: nu moet de overheid zich financieren met duurdere schatkistcertificaten”, waarbij hij Bertrand viseerde.
En daar sprong cd&v gretig op, met hun begrotingsspecialist Beke, die nog eens terugkwam op de kwestie van de roerende voorheffing: “Door het advies van het Agentschap van de Schuld te negeren jaagt de staatssecretaris van Begroting ons op met grotere begrotingstekorten. Terwijl ik dacht dat het haar opdracht was de begrotingstekorten te verminderen. Onverantwoord!”
Bertrand liet niet over zich heen lopen. Daarbij gaf ze een stevig antwoord.
- “Een Staatsbon op 1 jaar met verlaagde roerende voorheffing is steeds duurder dan een financiering via een Staatsbon of OLO op 3, 5 of 10 jaar.”
- “Het is mijn verantwoordelijkheid om te oordelen of duurdere leningen extra moeten gesubsidieerd worden met een verlaagde roerende voorheffing.”
- “En ja, ik hield ook in het achterhoofd dat zowel gerenommeerde economisten als de ECB zelf verwachten dat de rente op 1 jaar tegen de zomer van 2024 zal dalen.”
Daarop haalde Peersman nog eens uit naar Bertrand op X: hij noemde die bewering dat zo’n Staatsbon op één jaar “steeds” duurder is, helemaal “fout”. Bij de cd&v konden ze de pret niet op. Maar los van die discussies voor de galerij, komt er geen andere aanpak in het dossier op die manier.
Binnen de regering blijven immers niet alleen de liberalen tegelijk toch huiverachtig over nog meer plannen met een Staatsbon, voor Van Peteghem. “Het is heel duidelijk dat je pas in september, wanneer die vorige Staatsbon vervalt, opnieuw iets moet doen. De rente zal dan nog lager zijn. Maar hij moest absoluut nu zijn Staatsbon opnieuw hebben, we weten allemaal waarom hé”, zo is in het kernkabinet te horen.
Daarbij overigens nog één element: de regering kan niet onbeperkt de belasting op kapitaalopbrengsten op leningen van één jaar verlagen. Vivaldi kreeg daarvoor van het Parlement de goedkeuring tot en met 30 juni 2024. Wil ze in september dus die korting toch geven, dan zal het via de nieuwe Kamer moeten passeren.

On the campaign trail: Een klein lichtpuntje voor de Vlaamse regering: het tekort was minder dan voorzien in 2023.

Het is al langer duidelijk dat de N-VA probeert om toch het beeld te zetten van de Vlaamse regering die de financiën wél op orde heeft, dat zij de hardwerkende mier zijn, in vergelijking met de krekels van de federale regering, en zeker de Waalse en Brusselse regeringen, waar de begroting er rampzalig uitziet.
Een monitoringsrapport kwam gisteren met goed nieuws voor de ploeg van Jan Jambon (N-VA): de cijfers van 2023 zijn finaal een pak positiever dan voorzien. Het gaat om een resultaat dat 462 miljoen euro beter is dan verwacht. Er was voorzien dat de Vlaamse regering ook bijna 2 miljard in het rood zou gaan, maar dat wordt nu finaal 1,51 miljard.
“Vlaanderen blijft zo de enige entiteit in België die zijn rekeningen op orde heeft”, zo klopt Vlaams minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) zich op de borst. “Dat komt vooral doordat de uitgaven lager zijn uitgevallen dan begroot. De budgetten die we ingeschreven hadden om de twee grootste crisissen op te vangen, de energie- en de Oekraïnecrisis, zijn niet helemaal gebruikt. Dit toont alweer aan dat we in Vlaanderen onze begroting voorzichtig en bedachtzaam opstellen.”
Het grote verschil met de federale begroting blijft dat Vlaanderen bij “ongewijzigd beleid”, dus als er niets zou gebeuren in de volgende regering, tegen 2027 netjes een begroting in evenwicht krijgt. Federaal is het compleet een ander beeld: bij ongewijzigd beleid tikt het tekort net fel aan, en gaat men bijna 40 miljard in het rood tegen 2029.
Daarbij spelen meerdere factoren: er is het feit dat de onderliggende economische cijfers gewoon veel beter zijn in Vlaanderen. Daarnaast neemt vooral de kost van de sociale zekerheid fors toe, en die zit grotendeels federaal. En er is het effect van de Bijzondere Financieringswet (BFW), die destijds in 2010 onderhandeld werd bij de zesde staatshervorming: die gaat versneld meer geld aan de regio’s geven.

Om te volgen: Paul Van Tigchelt (Open Vld) moet een crisis proberen bezweren. Penitentiaire verlof is “een gezond lapmiddel”, volgens zijn voorganger Koen Geens (cd&v).

Gisteren ontving minister van Justitie Van Tigchelt de vakbonden van de gevangenissen, om te proberen een serieuze crisis het hoofd te bieden. Een hele reeks gevangenissen weigeren immers om nog nieuwe gedetineerden op te nemen: ze zitten overvol, en de vakbonden zijn het meer dan beu.
Daarbij kwam Van Tigchelt met twee maatregelen. De belangrijkste is opnieuw het zogenaamde “verlengde penitentiair verlof” uit te breiden: daardoor kunnen gedetineerden in een regime komen van één maand in gevangenschap, afgewisseld met één maand erbuiten. Een kleinere maatregel bestaat erin om geen geïnterneerden uit forensische psychiatrische centra (FPC) over te plaatsen naar de gevangenissen.
Maar of daarmee echt de crisis bezworen kan worden is maar de vraag: men zit aan ruim 12.700 gedetineerden voor een systeem dat eigenlijk maar dik 10.000 gedetineerden aan kan. Het penitentiair verlof kan zo’n 300 plaatsen vrijmaken, de geïnterneerden in gespecialiseerde centra houden, zijn eerder een symbolische ingreep
“Een gezond lapmiddel. Dat is niet waar iedereen van droomt, maar wel een conjuncturele maatregel, die tijdelijk verluchting kan brengen”, zo vatte voormalig minister van Justitie Koen Geens (cd&v) het mooi samen op Radio 1. Niets structureel dus, bedoelde hij vooral.
Ook hij kampte met overlopende gevangenissen in zijn periode als minister. En hij waarschuwde dus Van Tigchelt meteen voor de mogelijke gevaren. “Want als ze (gedetineerden, red.) tijdens dat verlof iets verkeerd doen, moet Barbertje hangen. En dan krijg je repercussies”, zo vatte hij het goed samen.
Fundamenteel blijft het probleem dat het idee van de kleinschalige Justitie, met overal in het land detentiehuizen, waar gedetineerden op het eind van hun straf voorbereid worden op herintegratie in de maatschappij, gewoon veel te traag van de grond komt: er zijn maar twee van de geplande 15 detentiehuizen open. En dat terwijl Van Tigchelt absoluut wel alle effectieve straffen wil laten uitvoeren.
“Men wil enkel gevangenissen, liefst in een moeras, dicht bij de grens, zoals de kerncentrales. We zijn zeker repressiever geworden, en dat maakt het voor een minister van justitie moeilijk om nog maatregelen te nemen”, alsnog Geens.

On the campaign trail (2): Vanuit de Vlaamse regering heeft Zuhal Demir (N-VA) wel forse kritiek op Van Tigchelt.

Men zou haast vergeten dat de bevoegdheid Justitie ook al een deeltje gesplitst is, en dat Vlaanderen dus ook bevoegd is voor delen ervan. Met Zuhal Demir, die onder andere ook Omgeving en Energie heeft als bevoegdheden, als “Vlaamse minister van Justitie”.
In die hoedanigheid schiet ze wel met scherp, geheel wat men van haar gewoon is. “De federale regering wordt geconfronteerd met het resultaat van haar eigen doorschuifpolitiek en haar gebrek aan structurele oplossingen. Het resultaat is de puinhoop waarmee we nu geconfronteerd worden. Dit kan niet blijven duren”, zegt Demir.
Daarbij wijst ze erop dat er te weinig plekken zijn in de gevangenissen, en dat men dat bij Justitie donders goed weet. “Een onderzoeksrechter of rechter gaan dus vaker een enkelband opleggen, om straffeloosheid te vermijden. De laatste jaren ontvingen we een tsunami aan enkelbanden, van 3000 in 2021 naar meer dan 6700 in 2023. Er staan nergens in Europa zoveel mensen onder een enkelband als in Vlaanderen. En ja, een enkelband kan soms een gunst zijn, maar het is onverstandig ze zomaar van toepassing te maken voor elke crimineel.”
En daarbij de klassieke eis: “De federale regering heeft al genoeg bewezen dat ze de problemen van de gevangenissen niet aankunnen. Tijd dat de bevoegdheid volledig naar Vlaanderen komt.”

Redelijk ongelofelijk: Justitie davert ondertussen op haar grondvesten, door gesjoemel bij examens van magistraten.

Een onwaarschijnlijke zaak, waarbij de zoon van twee magistraten op voorhand de examenvragen doorgespeeld kreeg van een derde topmagistraat, zet heel de magistratuur in een slecht daglicht. In zowat alle kranten staat het verhaal in geuren en kleuren te lezen: ook Justitieminister Paul Van Tigchelt (Open Vld) krijgt ongetwijfeld vragen hierover.
De bal ging aan het rollen op het advocatenkantoor waar de zoon stage deed, en blijkbaar hele dagen doorbracht met oude cases te lezen op het interne systeem van het kantoor, allemaal over hetzelfde onderwerp: bendevorming. Bijzonder vreemd, want een paar weken later bleek het examen strafrecht voor magistraten een case te bevatten die volledig daarover ging. De advocate die het kantoor leidt, bond de kat de bel aan en stapte zelfs naar het gerecht.
Vervolgens moest een hoge magistraat bij het Gentse parket-generaal, die regelmatig grote assisenprocessen mocht pleiten, schuld bekennen: hij had examenvragen doorgespeeld aan de zoon van een bevriend koppel magistraten, een afdelingsprocureur in Brugge en een zetelend rechter in Ieper. Voor de drie magistraten lijkt hun carrière voorbij, er dreigen zelfs strafrechtelijke gevolgen.
Voor de magistratuur en alle kandidaten is het evengoed een ramp: de examens strafrecht en ook verbintenissenrecht voor alle toekomstige magistraten zijn nietig verklaard.
De Hoge Raad voor Magistratuur, die de magistraten vertegenwoordigt, reageerde met een aangeslagen persbericht: “We zijn diep geschokt en betreuren deze fraude ten zeerste. Wij hebben in onze klacht bij het Gentse parket gevraagd om het onderzoek zo breed mogelijk te voeren. Wij zijn ervan overtuigd dat dit de beste manier is om het vertrouwen in de onafhankelijkheid, objectiviteit en onpartijdigheid van de toelatingsonderzoeken tot de rechterlijke macht snel te herstellen”, zo zegt voorzitter Hilde Melotte, voorzitter van de Hoge Raad voor de Magistratuur.

Nog een deal: Als EU-voorzitter blijft België deals maken. Deze keer over verpakkingen.

“Deal!”. Met die woorden kan België zich nog eens feliciteren met hun voorzitterschap: na lange onderhandelingen heeft het Europees Parlement samen met de lidstaten van de EU nu een deal over regels rond verpakkingen en afval.
Daarbij een paar grote doelstellingen: tegen 2030 moet de totale Europese afvalberg van plastic met 5 procent verminderd worden, tegen 2040 al met 15 procent. Daarbij worden de regels voor ‘forever chemicals’, de zogenaamde PFAS-chemicaliën, veel strenger, en dat al tegen 2026.
Concreet betekent dat ook dat tegen 2030 eenmalige plastieken verpakkingen voor een pak producten verboden zullen worden binnen de EU: plastic op fruit en groenten, maar ook één-portie-verpakkingen zoals voor sauzen of suiker, en kleine flesjes shampoo of conditioner in hotels, mogen dan niet meer. En ook voeding en drank in de horeca zullen onder die regels vallen.
Daarnaast is er een verplichting voor de lidstaten om tegen 2029 ook statiegeld in te voeren, of een ander systeem dat ervoor zorgt dat blikjes en petflessen voor 90 procent gescheiden worden opgehaald.
Dat belooft nog een communautaire klus te worden: liefst wil men in heel België éénzelfde systeem, maar de deelstaten zijn bevoegd voor afval. De Vlaamse regering raakte er deze legislatuur niet uit, of ze een klassiek systeem willen van statiegeld, of een ‘slimmer’ digitaal systeem, dat indien het zuiver werkt, veel effectiever zou kunnen zijn. Enkel de Brusselse regering, met Ecolo-minister Alain Maron, is al zeker wat ze willen: het klassieke systeem.

Om te volgen: Defensie heeft straks zo’n 40 man personeel in Jordanië, voor airdrops in Gaza.

Nog altijd blokkeert Israël massale humanitaire hulp via Egypte en de grensovergang in Rafah, met Gaza: ze zijn bang dat op die manier wapens en andere zaken tot bij Hamas gesmokkeld worden. Zo komt slechts druppelsgewijs hulp binnen. Maar zo is een humanitaire ramp aan de gang in de landstrook, wat een westerse en Arabische ad hoc-coalitie er nu toe aanzet om dan maar via dure airdrops hulpgoederen te parachuteren in de Gazastrook.
De operatie wordt geleid door buurland Jordanië, en ook Duitsland, Frankrijk en Nederland sturen hulpgoederen, crews en toestellen om de drops te doen. Los daarvan zijn de Verenigde Staten ook begonnen met airdrops, maar die staan los van de operatie die Jordanië leidt.
Gisteren vertrok op Melsbroek een A400M van het Belgische leger, uitgewuifd door een ministerieel trio: zowel Hadja Lahbib (MR), minister van Buitenlandse Zaken, Caroline Gennez (Vooruit), minister van Ontwikkelingssamenwerking én Ludivine Dedonder (PS), minister van Defensie, tekenden present. De zaak leeft duidelijk binnen Vivaldi. Vandaag vertrekt een tweede toestel om de operaties te gaan doen.
Ter plaatse in Jordanië zal Defensie zo toch een ploeg van zo’n 40 militairen hebben in Zarqa. Israël controleert het luchtruim boven Gaza: het is dus wel telkens toestemming vragen aan de Israëli’s. De parachutes zijn gps-gestuurd.
Het Belgische leger heeft een expertise in die airdrops. In het verleden werden daarvoor wel altijd de C-130-toestellen gebruikt, het is nu de eerste keer dat men de nieuwere A400M stuurt. (cv)